Јавните институции на земјите членки на Европската Унија сега можат да им забранат на вработените да носат верски симболи, како што е хиџаб, заради неутралност, пресуди највисокиот суд на ЕУ, нагласувајќи дека таквите ограничувања мора да се применуваат еднакво за сите вработени и да се вклопат во правниот контекст на секоја земја членка.
Во пресудата, објавена неодамна од Судот на правдата на ЕУ, се наведува дека таквите забрани се дозволени за да се воспостави целосно неутрална административна средина. Меѓутоа, судот исто така рече дека забраните за носење облека или симболи поврзани со филозофски или религиозни верувања мора да се применуваат рамномерно.
– Ваквото правило не е дискриминаторско доколку се применува на општ и неселективен начин за целиот персонал на таа управа и е ограничено на она што е строго неопходно – се наведува во одлуката.
Политика на строга неутралност
Од судот беше побарано да донесе одлука откако на вработена муслиманка во општината Анс, во источна Белгија, ѝ беше кажано дека не може да носи шамија на работа. Судските документи наведуваат дека нејзината работа вклучува мал контакт со јавноста.
Набргу потоа, општината ги измени условите за вработување за да бара строга неутралност од сите вработени. Вработената поднела жалба до локалниот суд, опишувајќи ја забраната како дискриминаторска и изразувајќи загриженост дека нејзиното право на слобода на вероисповед е повредено.
Судот забележа дека иако отворените знаци на религиозно верување биле забранети, неколку фотографии обезбедени од тужителот јасно покажуваат дека се толерираат дискретни знаци на верување.
– Тие симболи вклучуваат носење обетки со крст или одржување божиќни забави – изјави за „Гардијан“ правниот застапник на лицето.
Локалниот суд се обрати до ЕУ барајќи од Судот на правдата да оцени дали правилото за неутралност е дискриминаторско.
Во одлуката што се однесува на канцелариите на јавниот сектор низ ЕУ, судот со седиште во Луксембург рече дека политиката на строга неутралност може да се смета за објективно оправдана легитимна цел.
Меѓутоа, тој истакна дека ќе се применува и обратното: јавната администрација може да се оправда да им дозволи на вработените да носат видливи знаци на верување, без разлика дали се религиозни или филозофски, на општ и неселективен начин.
Националните судови имаа „маргина на дискреција“, се додава таму, што им овозможи најдобро да одлучат како да ги балансираат индивидуалните права и неутралноста на јавниот сервис. Сепак, оваа цел мора да се следи на доследен и систематски начин, а мерките донесени за нејзино постигнување мора да се ограничат на она што е строго неопходно, се наведува во одлуката.
Сибил Гио, адвокатка што ја застапува работничката во Белгија, ја истакна двосмисленоста на судската одлука.
– Правото на Европската Унија не фаворизира едно решение пред друго. И очекував такво нешто – вели адвокатката.
Критики на одлуката
Веста за пресудата предизвика загриженост во некои области. „Фемисо“, паневропска мрежа што претставува повеќе од 30 муслимански младински и студентски организации, ја опиша пресудата како потенцијално прекршување на слободата на религијата и изразувањето.
– И покрај појавата на неутралност, забраните за религиозните симболи секогаш се насочени кон шамијата – рече организацијата, цитирајќи документ на фондацијата „Отворено општество“ од 2022 година, која тврди дека забраните се потпираат на исламофобни дискурси што го прикажуваат исламското облекување како некомпатибилно со неутралноста.
Пресудата може да ја влоши маргинализацијата на муслиманските жени во време кога исламофобијата е во пораст, се наведува таму и се додава: „Муслиманските жени веќе се соочени со меѓусекторска дискриминација по повеќе основи, а таквата пресуда ризикува да го легитимира нивното отстранување од јавниот живот“.
Организацијата повика на инклузивно работно место, каде што поединци од сите вери можат целосно да учествуваат без страв од дискриминација, вклучувајќи ги и младите муслимани.
Со неодамнешната одлука беа потврдени неколку одлуки претходно донесени од истиот суд. Во 2021 година судот донесе одлука дека работодавците од приватниот сектор можат да го ограничат изразувањето религиозни, политички или филозофски убедувања кога има вистинска потреба да се претстави неутрална слика за клиентите или да се спречи социјален спор.
Една година подоцна беше речено дека таквите забрани не претставуваат „директна дискриминација“ сѐ додека се однесуваат еднакво за сите вработени. „Хјуман рајтс воч“ беше меѓу оние што ја критикуваа одлуката од 2021 година.
– Муслиманките не треба да избираат меѓу својата религија и својата работа – рече тогаш во изјавата Хилари Марголис од таа организација.
Ваквите ограничувања, како што рече таа, често биле насочени кон муслиманките што носеле шамии или превези и се засновале на погрешна логика.
