По децении напредок, кој беше толку зголемен и скап што можеби изгледаше бесмислено, технологијата за нуклеарна фузија конечно направи пробив за кој вреди да се пишува, пишува „Оилпрајс.ком“. Минатата година, тим научници во Калифорнија успеаја да постигнат палење, создавајќи повеќе енергија од експериментот за фузија управуван со ласер отколку што беше испратена во него. Пробивот сигнализираше нова ера за нуклеарната фузија, во која технологијата во подем се пресели од сон, извлечен од страниците на научната фантастика до модел на производство на чиста енергија со реален потенцијал за практична примена и приспособливост. Но критичарите сè уште се прашуваат дали создавањето вештачко сонце овде на Земјата некогаш ќе биде прифатливо и доволно енергетски ефикасно за да има вистинско влијание врз глобалната енергетска индустрија.
Научниците низ светот постигнаа неверојатни успеси
Во последните три години, откритијата за нуклеарна фузија експоненцијално се зголемија, а научниците низ светот постигнаа неверојатни успеси во различни експерименти за фузија, често со сосема различни пристапи. И сето тоа се случи речиси истовремено гледајќи ја долгата временска рамка на експериментите за нуклеарна фузија.
Сите овие откритија беа критични, но три особено го преобликуваа наративот и дури и ги натераа оние што најверно се сомневаа во нуклеарната фузија да престанат. Прво, во 2021 година, тим истражувачи на Експерименталниот напреден суперспроводлив токамак во Хефеи, Кина, ги избришаа претходните рекорди за постојана реакција на фузија во стабилна состојба, постигнувајќи фузија за невидени 1.056 секунди – речиси 20 минути.
Во истата година, експериментот „Заеднички европски торус“ (JET) во Оксфордшир повеќе од двојно го зголеми својот рекорд на фузија од 1997 година кога произведе 59 мегаџули енергија во еден експеримент за фузија.
И тогаш во Калифорнија се случи споменатиот експеримент, кој сите ги воодушеви. Минатиот декември, истражувачите од Националната постројка за палење (НИФ) во националната лабораторија „Лоренс Ливермор“ влегоа во историјата кога станаа првите што конечно го надминаа она што останува најзначајната пречка на нуклеарната фузија: создавањето нето-позитивна енергија. Сега веќе легендарниот експеримент користел ласери за да емитуваат 2,05 мегаџули светлина врз мало количество фузиско гориво – приближно со големина на зрно пипер – предизвикувајќи експлозија што ослободила 3,15 мегаџули енергија – приближно исто како три стапчиња динамит.
Но иако важноста на ова откритие не може да се негира, тоа не значи дека нуклеарната фузија наскоро ќе ги напојува нашите домови. Навистина, постојат неколку важни предупредувања за големината на откритието на НИФ. Иако реакцијата на фузија во експериментот на НИФ создаде повеќе енергија отколку што беше испратена до горивото, сепак беше нето-одлив на енергија кога се гледа поголемата слика. Со оглед на количеството енергија што се користи за напојување на ласерот, експериментот беше нето-загуба со голема разлика.
Фузијата сè уште е енормно скапа
Накратко, фузијата сè уште е енормно скапа, а постигнувањето нето-производство на енергија е недостижно. Всушност, „Ваерд“ минатата година објави дека вистинските откритија за моќта на фузијата, најверојатно, се со децении далеку. ИТЕР, најголемиот експеримент за фузија во светот, кофинансиран од 35 земји на југот на Франција, веќе е енормно над буџетот и задоцнил.
Понатаму, секторот се соочува со значителни регулаторни предизвици, бидејќи сегашните рамки што ја регулираат нуклеарната фисија нема да бидат применливи за нуклеарна фузија. Тоа значи дека треба да се направи многу долготрајна и скапа бирократска и политичка работа пред да стане можност комерцијалната фузија.
Многу надеж се полага во иднината на нуклеарната фузија. Застапниците на технологијата предложија дека таа би можела да произведува гориво без неограничени емисии, спасувајќи го светот од климатската криза, како и од геополитичките војни околу енергијата. Накратко, тоа би ни донело бескрајна енергија и светски мир. Меѓутоа, вестите за потенцијалот на нуклеарната фузија да го спаси светот се речиси сигурно многу претерани.
– Пробивот на НИФ е голема работа и убаво е да се аплаудира, но тоа не значи дека револуцијата за зелена енергија е неизбежна. Ќе поминат години пред напредокот во фузијата да даде плод, веројатно една деценија или нешто повеќе, и сè уште е нејасно дали фузијата некогаш ќе биде доволно евтина за радикално да ја трансформира нашата електрична мрежа. Континуираните инвестиции во соларната и во ветерната енергија денес се клучни за борба против климатските промени – резимира ЦНЕТ.
