Дали војната во Украина ја покажа бескорисноста на воените коалиции во мирно време? Се чини дека не, бидејќи токму тоа е Северноатлантскиот договор – НАТО. Да се потсетиме дека оваа воена група, во суштина, не беше основана за да го брани западниот свет од евентуален напад од тогашниот Советски Сојуз или од кој било друг, туку за да ги држи завојуваните Европејци, првенствено Германците и Британците, под строга контрола. Тоа е сè поочигледно денес, бидејќи двете претходно споменати земји повторно се најдоа во конфликт во борбата за примат на Стариот Континент.
„Островјаните“, кои од 1 февруари 2020 година се дистанцираа од своите соседи од другата страна на Ла Манш и се свртеа кон Америка, сè погласно најавуваат враќање во старото европско општество. Но овој пат поинаку – како шефови. Почнаа да се шират гласини за неколку помали посреднички војни што ќе му дадат можност на Лондон да интервенира воено и да ја консолидира својата позиција на источната страна од Ла Манш. Сега е познато дека украинскиот конфликт, исто така, ја служеше оваа функција, но одлуката на САД да се повлечат од гореспоменатата приказна ги наруши многуте планови.
Од друга страна, Германците, кои добија вистинска шлаканица од истата таа Америка со уривањето на „Норд стрим“, почнаа да се освестуваат и да сфаќаат дека новите глобални поделби се веќе извесни и дека не смеат да си дозволат пасивна позиција. Историјата нè учи дека во Берлин, поразите, без разлика колку се тешки, се сметаат само за една од фазите на патот кон крајната цел – контрола на целиот континент, од Атлантикот до Урал. Исто како Британците. Другите Европејци немаат друг избор освен да гледаат на сè со страв и надеж дека двата големи конфликта од минатиот век нема да се повторат.
И гореспоменатите сили – Велика Британија и Германија – објективно, ниту една од нив нема моќ да доминира во целиот европски простор. За ова им е потребен НАТО, организација составена од 32 сосема различни земји, од кои некои, особено малите, не можат да им помогнат на големите на никаков начин, иако се обврзани да го сторат тоа според членот 5 за меѓусебна помош. Да го наведеме само примерот на Црна Гора, која неодамна беше обврзана да испрати дури тројца војници во заедничките единици на Алијансата.
Сето горенаведено, исто така, укажува дека војната во Украина, всушност, од Лондон и Берлин била замислена како „трошење на капацитетите на НАТО“ за сопствени потреби. Американскиот претседател Доналд Трамп се чини дека добро го почувствувал тоа и решил да се посвети на попрофитабилни работи за својата земја, оставајќи им ги вековните фрустрации на Стариот Континент на самите Европејци. А тоа исто така значи и дистанцирање од војна со Русија.
Ова во голема мера им ги врза рацете на Британците и на Германците бидејќи стана јасно дека гореспоменатиот член 5 повеќе не е функционален со полн капацитет. Дали Лондон и Берлин ќе склучат некаков таен пакт против Москва, останува да се види. Во секој случај, воената технологија и воената моќ се на страната на Русија.
Токму затоа се поставува прашањето за опстанокот на западниот воен сојуз. Трошоците се огромни и наскоро треба да достигнат пет проценти од БДП на сите земји членки. Тоа ќе биде удар дури и за најбогатите, а да не ги спомнуваме посиромашните како поранешните членки на Варшавскиот пакт, Грција, балтичките и балканските земји. Американската помош беше пренасочена, под дејство на околностите, кон другата страна.
Сето тоа му даде можност на рускиот претседател Владимир Путин да побара запирање на проширувањето на НАТО кон исток. Овој пат решителноста е засилена од можноста за „конечна“ војна, која никој не може да си ја дозволи. Гледано на овој начин, „военото единство“ на Европејците губи важност и се претвора повеќе во грижа за индивидуалните судбини.
Се чини дека војната во Украина, која трае веќе три и пол години, ќе се покаже како клучна за опстанокот на западниот воен сојуз. Сите приказни за можна експанзија на Русија на поранешните советски територии бледнеат во споредба со фактот дека западниот дел од континентот е егзистенцијално поврзан со источниот дел. Без разлика колку беа поставени нови граници. Животот во два света што го издржавме по Втората светска војна едноставно повеќе не е функционален.
Накратко, военото преземање на Европа од страна на Велика Британија или Германија не изгледа веројатно. Ако во некој историски момент постоела можност за тоа, денес, со денешната технологија, тоа не доаѓа предвид. Ни остануваат мали, локални војни, кои, повеќе или помалку, ќе го привлечат вниманието на големите сили, но не повеќе од тоа. Тоа не значи дека нашата планета не мора да се грижи за опстанок. Меѓуетничките судири ќе останат, првенствено со помош на тероризмот, интернетот и медиумскиот притисок. И за тоа, поважно е да имате силни нерви отколку нуклеарен арсенал. НАТО и слични креации се подготвени за пензионирање.
Слободан Самарџија
