Размената на ракетни напади меѓу Израел и Иран предизвика загриженост дека Иран може да се обиде да го блокира бродскиот пат низ Ормутскиот Теснец, кој многумина го сметаат за „ќор-сокак“ во светот на транспортот на нафта. Околу една петтина од светската сурова нафта поминува низ теснецот, кој е широк само 40 км во најтесната точка.
Командантот на иранската морнарица изјави дека земјата може да размисли за затворање на теснецот.
Сер Алекс Јангер, поранешен шеф на британската разузнавачка агенција МИ6, во интервју за Би-би-си изјави дека, во најлош случај, теснецот навистина би можел да биде блокиран.
– Затворањето на теснецот сигурно би претставувало огромен економски проблем, со оглед на неговото влијание врз цените на нафтата – вели Јангер.
Колку нафта поминува низ Ормутскиот Теснец?
Според процените на американската Администрација за енергетски информации (ЕИА), во првата половина од 2023 година низ теснецот поминувале околу 20 милиони барели нафта дневно. Тоа е еквивалентно на речиси 600 милијарди долари годишно. Секое нарушување на превозот во областа би можело да доведе до големи доцнења во глобалните испораки на нафта, што веднаш би влијаело на цените. Сепак, аналитичарите предупредуваат дека ескалацијата на конфликтот меѓу Израел и Иран би можела да има посериозни последици. Ескалацијата на ситуацијата би можела да вовлече во конфликтот и други земји, вклучувајќи ги и САД, кои зависат од увозот на нафта од Персискиот Залив.
Ормутскиот Теснец ги дели Иран и Оман. Неговата ширина на влезот и излезот е околу 50 км, а најтесниот дел во средината е широк околу 40 км. Сепак, тој е доволно длабок за големи бродови иако само во централниот дел. На поморските карти можете да ги видите безбедните влезни и излезни коридори и тампон-зоната меѓу нив, сите специјално дизајнирани за тешки танкери за нафта. Генерално, големите бродови мора да поминат низ канал широк само околу 10 км.
Влегувајќи во Персискиот Залив, танкерите се приближуваат до островите Голем и Мал Тунб – спорни територии меѓу Иран и арапските земји. Многу експерти веруваат дека најверојатната причина за прекинот на поморскиот сообраќај е воената акција. Нешто слично веќе се случи за време на војната меѓу Иран и Ирак од 1980 до 1988 година.
„Фактор на одвраќање“
Аналитичарите веруваат дека за Иран, затворањето на Ормутскиот Теснец е еден вид „одвраќање“ слично на поседувањето нуклеарно оружје. Исто како што меѓународната заедница долго време се спротивставува на воената нуклеарна програма на Иран, големите сили постојано изјавуваат дека нема да му дозволат на Техеран да ја користи својата стратешка географска локација за да го наруши снабдувањето со енергија на глобалниот пазар. Експертите често предвидуваат дека Иран би можел привремено да го затвори теснецот. Сепак, многумина се еднакво уверени дека САД и нивните сојузници можат брзо да ја обноват поморската врска со воени средства.
Во извештајот на Конгресната истражувачка служба од 2012 година се наведува дека Иран може да дејствува постепено. Таму се претпоставува следниов редослед на чекори: прогласување забрана за пловидба во Ормутскиот Теснец без јасно наведување на последиците од нејзиното кршење; објава дека бродовите што минуваат може да бидат претресени или задржани; пукање предупредувачки истрели кон бродови; употреба на воена сила против поединечни бродови; поставување морски мини во теснецот и Персискиот Залив; употреба на подморници и ракети за погодување трговски и воени бродови.
За време на Иранско-ирачката војна, Иран користел ракети „свилена буба“ против танкери за нафта и поставувал поморски мини во водите на Персискиот Залив. Една од тие мини го погоди американскиот воен брод „Самуел Б. Робертс“, што предизвика воен одговор од Соединетите Американски Држави.
Иран не успеа целосно да го блокира Ормутскиот Теснец, но неговите постапки значително ги зголемија трошоците за осигурување на бродовите во областа и создадоа скапи застои на излезот од Персискиот Залив.
Воените капацитети на Иран
Два дена пред израелскиот воздушен напад врз Техеран во кој беше убиен генерал-мајорот Хосеин Салами, тогашен командант на Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ) на Иран, тој ги посети поморските единици стационирани во Ормутскиот Теснец. Тој ги опиша Персискиот Залив и околните области како една од најважните одбранбени зони на Исламската Република. Особено, тој посочи на брзите ракетни чамци, кои можат да патуваат 10 км за помалку од три минути. Според Салами, овие брзи борбени чамци, потешки воени бродови и ракети ќе се користат во одбранбени операции. Тој исто така ги истакна противбродските морски мини како „едно од најрешителните оружја во поморската војна“. Салами исто така додаде дека арсеналот на поморски дронови е проширен „во однос на обемот, можностите и разновидноста на мисиите“.
Какви се прогнозите на аналитичарите?
Експертите веруваат дека еден од најефикасните начини Иран да ги запре сите 3.000 брода што минуваат низ оваа рута секој месец е да го минира теснецот со брзи јуришни чамци и подморници. Дополнително, иранската морнарица и морнарицата на ИРГЦ потенцијално би можеле да нападнат странски воени и комерцијални бродови. Сепак, самите големи воени бродови би можеле да станат лесни цели за воздушни напади од страна на Израел или САД. Иранските глисери често се вооружени со противбродски ракети, а земјата има и разни површински бродови, полуподморници и подморници.
Веб-страниците за поморско следење што користат сателитски снимки моментално го снимаат движењето на иранските воени бродови покрај јужните поморски граници на земјата.
