Со оглед на состојбата на светот денес, тешко е да се замисли полошо време за Европа да остане без кормило. Но со малку простор за маневрирање по изборите за Европскиот парламент, францускиот претседател Емануел Макрон и германскиот канцелар Олаф Шолц не се во позиција да ја водат ЕУ низ големи предизвици
Иако изборите за Европскиот парламент имаа многу мало влијание во Брисел, исходот наскоро ќе ја преврти Европа наопаку. Да, стравувањата од преземање на цврстата десница се покажаа претерани. Изборите резултираа повеќе со нежно туркање надесно, отколку со сеизмичко поместување. Додека екстремно десничарските партии завршија на прво место во пет земји и втори во четири други, импликациите за највисоките лидерски позиции во ЕУ се ограничени.
Десничарската Европска народна партија останува најголемата парламентарна фракција. Со 189 места, удобно ги надминува екстремно десничарската група „Идентитет и демократија“ и европските конзервативци и реформисти, кои имаат вкупно 141 место. Згора на тоа, централнолевичарскиот Прогресивен сојуз на социјалистите и демократите загуби помалку места отколку што многумина очекуваа, поради силните настапи на француските, италијанските и шпанските социјалдемократи.
Резултатот е парламент што не изгледа премногу различно од неговиот претходник. Трите проевропски мејнстрим групи сè уште имаат удобно мнозинство. Секој што се надева на голема вознемиреност во распределбата на главните функции во блокот – или повторување на неизвесноста од 2019 година, кога европските лидери го извадија името на Урсула фон дер Лајен од капа за да биде претседателка на Европската комисија – веројатно ќе заврши разочаран.
Без никакви големи изненадувања, Фон дер Лајен ќе ја задржи својата работа, а мејнстрим партиите ќе се здружат за да ги пополнат другите места. Поранешниот португалски премиер Антонио Коста и естонската премиерка Каја Калас се чини дека ќе ги добијат улогите на претседател на Европскиот совет, односно шефица на Европската Унија, соодветно. Дури и ако нема вистинско поместување од изборите за Европскиот парламент на ниво на ЕУ, сега добивме увид во политичкото гниење во некои од највлијателните земји членки на блокот, особено Франција и Германија.
Но, европските избори се од втор ред во однос на националните избори, според важноста.
Дури и ако нема вистинско раздвижување на ниво на ЕУ, сега добивме увид на политичкото гниење во некои од највлијателните земји членки на блокот, особено Франција и Германија. Францускиот претседател Емануел Макрон, германскиот канцелар Олаф Шолц и нивните сојузници претрпеа големи неуспеси и тие реагираат на начини што ќе ја ослабат ЕУ повеќе од кој било резултат на Европскиот парламент.
Го нудам ова предупредување и покрај поперспективните резултати на друго место. Во Полска коалицијата на премиерот Доналд Туск ја истурка нелибералната партија Право и правда (ПиС) на второто место за првпат по години (подобрување во однос на полските избори во октомври, кога ПиС заврши на првото место, но не беше во можност да формира влада). Во Унгарија партијата Тиса на Питер Маѓар имаше силен настап. И во Финска и Шведска мејнстрим партиите поминаа многу добро.
Во Германија, сепак, партиите од владејачката коалиција застанаа зад Христијанско-демократската унија и екстремно десничарската Алтернатива за Германија (АфД). Фразата што сега се обиколува во Берлин е Kontaktschande, која се однесува на срамот роден од здружување. Социјалдемократите, зелените и Слободните демократи (ФДП) одговорија со кампања на меѓусебно обвинување, што дополнително ќе ја наруши веќе ограничената способност на нивната непопуларна коалиција да владее пред клучните избори на истокот (упориштето на АфД) наесен.
Сликата е уште помрачна во Франција. Откако екстремно десничарскиот Национален митинг ја урна владејачката центристичка алијанса за речиси 17 поени на европските избори, Макрон ги шокира сите со распишување предвремени избори. Со својата склоност кон драматичното, Макрон можеби се надеваше дека ќе ја врати контролата врз наративот. Но поверојатен исход е неодреден парламентарен метеж и слаба малцинска влада на технократи или кохабитација со десничарска влада во која доминира Националниот митинг, кој е посветен на уништување на центристичкото наследство на Макрон.
Овие домашни резултати го откриваат вистинското значење на европските избори. Загрозена од отуѓување на гласачите, секоја од коалициските партии во Германија веројатно уште посилно ќе се придржува кон својата основна идеологија. Соодветните бази на зелените и ФДП ќе ги притиснат да бидат порадикални, што ќе ги одведе во спротивни насоки на фискалната политика. Резултатот најверојатно ќе значи повеќе германски вета на одлуките на ЕУ за миграцијата и заедничко задолжување за одбрана.
Во меѓувреме, коцкањето на Макрон доаѓа пред големите самити на НАТО и Европа, преговорите за проширување на ЕУ и претседателските избори во САД оваа есен. Во двете изборни сценарија, грандиозните планови што Макрон неодамна ги изнесе во говорот во Сорбона најверојатно ќе бидат потопени. Ако Националниот митинг ја формира следната влада, Макрон ќе продолжи да претседава со надворешната и одбранбената политика, но ќе биде поткопан на илјада начини од неговите крајно десничарски сожители.
Можеби најголемата жртва на овие избори ќе биде европското единство за големите геополитички прашања со кои се соочува континентот. Со оглед на тоа што беснеат војни во Украина и на Блискиот Исток, а Доналд Трамп се бори за претседател на САД, тешко е да се замисли полошо време за Европа да биде без кормило. Со малку простор за маневрирање и исцрпен политички капитал, Макрон и Шолц не се во позиција да ја водат Европа низ овие кризи. Како тие ќе одговорат на предизвикот, ќе претставува тест за европското единство и ќе ја одреди иднината на блокот.
Конечно, треба да се разгледа уште еден избор. Иако победникот на британските избори на 4 јули нема да обезбеди никакво место во Европскиот парламент или во Европскиот совет, тој може на крајот да го држи клучот за зближување на Европа за решавање на нејзините најитни предизвици. Тоа значи дека сите очи се вперени во Лабуристичката партија, веројатниот победник, и нејзиниот лидер Кир Стармер.
Автор: Марк Ленард
