Потсетување на богатото научно наследство на академик Јордан Поп-Јорданов по повод стогодишнината од неговото раѓање (23.11.1925)
- Стогодишнината од раѓањето на Јордан Поп-Јорданов е можност за потсетување на неговото целокупно дело. Тој остави наследство што се мери не само во научни методи и публикации туку и во институционална трајност: образовни програми, центри на одличност, меѓународни проекти и генерации на студенти и соработници. Неговите интердисциплинарни пристапи кон енергијата, околината и менталните процеси остануваат релевантни за денешните предизвици на одржливоста, технолошкиот развој и етичката примена на научното знаење
Утре, на 23 ноември, се одбележуваат 100 години од раѓањето на Јордан Поп-Јорданов, човек што во македонската и светска научна мисла останува вечно запаметен како научник и филозоф што ја поврза рационалноста на природните науки со суштинските прашања на човечката мисла и општеството. Неговата кариера покажува дека длабоката специјализација не ја исклучува ширината на мислењето, туку напротив, дека интеграцијата меѓу дисциплините раѓа нови концепти и практики. Во стогодишнината од неговото раѓање, неговиот живот служи како модел на кохерентна академска посветеност, институционална одговорност и човечка скромност. Неговиот глас ќе продолжи да инспирира истражувачи, наставници и творци што бараат да ги поместат границите на знаењето и да ја поврзат науката со општественото добро.
Поп-Јорданов бил посветен наставник на редовните и постдипломските студии на ЕТФ во Белград, каде што предавал атомска и статистичка физика, енергетска микрофизика и квантна електродинамика. Основал постдипломска насока за сончева енергија, прва од ваков тип во поранешна Југославија. Автор е на универзитетските учебници Нерамнотежна статистичка физика (1981) и Квантна електродинамика (1983) и на околу 300 научни труда, две третини објавени во меѓународни списанија. Неговите над 200 публикации во областа на неутронската и реакторската физика и големиот број студии за мозочниот електрицитет и филозофијата на науката сведочат за корисноста и влијанието на неговото дело.
Примарно користел интегративен, мултидисциплинарен пристап што комбинира формална математичка анализа со феноменолошка рефлексија. Неговиот пристап бара јасно поврзување помеѓу експериментални податоци, моделските апстракции и смислената дескрипција на феномените, со акцент на трансдисциплинарни методи што го прават теоретското знаење приспособливо за примена во енергетиката, неутрониката и во невронауката.
Тој развил систем на мислење што ги поврзува природните науки, техничките практики и феноменолошката анализа на менталните процеси. Неговата филозофска работа се појавува како паралелен, интегративен слој покрај експерименталните и применетите истражувања, опфаќајќи толкување на микрочестичниот дуализам, когнитивни феномени и организацијата на науката.
Неговата филозофија останува релевантна за денешните предизвици бидејќи нуди концептуални мостови меѓу квантната теорија, когнитивните науки и праксата на техничките системи, па затоа се користи и се цитира во меѓународни трудови и проекти. Неговото влијание се гледа и преку академските структури и образовни програми што ги иницирал и развил, како и преку концептуалните инструменти што ги нуди за етичка и методолошка процена на научнотехничките решенија.
Покрај академските достигнувања, Јордан Поп-Јорданов зборувал осум јазици, бил и шампион во тенис, првак на Македонија во 1950 година, а како учесник во Народноослободителната борба бил носител на Партизанска споменица 1941. Овие факти ја илустрираат неговата повеќеслојна личност: физички витален, општествено ангажиран и интегритетен човек што се движел паралелно низ спортот, науката и општествената служба.
Поп-Јорданов бил член на пет странски академии, меѓу кои на Њујоршката академија на науките, Меѓународната академија на науките, Европската академија на науките и уметностите, Средоземната академија и Светската академија за уметност и наука. Добитник е на низа награди, меѓу кои престижни признанија од Институтот во Винча, награда на ВРЕН-УНЕСКО за најдобар труд на Светскиот конгрес по обновлива енергија и награда од Светската иновациона фондација за извонреден придонес. Во 2007 година е одликуван со Орденот за заслуги за Македонија. Д.Ст.
Главни научни придонеси на академик Јордан Поп-Јорданов
– Попјорданов метод во реакторската неутроника: развиен метод со кој се решаваат критични задачи во реакторската физика, метод што станал меѓународно признаен и цитран во странски монографии и трудови.
– Електроенергетика и околински ризици: унапредување на мултидимензионална интерпретација на ризиците поврзани со електроцентрали, вклучително и здравствени и еколошки индикатори.
– Одржлив развој и негентропски концепт: формулирање идеи поврзани со менталните индикатори на одржливоста и социјалната димензија на развојот.
– Невронаука и квантни ментални спектри: модели и хипотези што ги поврзуваат квантните феномени со спектралните карактеристики на менталните процеси.
– Филозофија на природните науки: оригинална интерпретација на микрочестичниот дуализам и внимателна рефлексија за природата на научните теории.
– Неговите резултати се вградувани во универзитетски наставни програми, докторски дисертации и меѓународни трудови, со што се потврдуваат нивната практична и теоретска вредност. Д.Ст.
