За да ги определите својата посебност, различност или потекло од некаде или од нешто, единствен начин за да го направите тоа е да го опишете или да му ставите, придадете, како што и самиот поим кажува, определена придавка, пред или по именката. Па така, за да определите дека нешто е од Македонија или во врска со Македонија мора да му придадете придавка македонско, македонски или македонска. На пример, за да дефинирате дека Филхармонијата во државата Македонија им припаѓа или произлегува од заедницата луѓе што себеси се определуваат како Македонци, мора пред именката „филхармонија“ да ја придадете придавката македонска, за да може да се идентификува како „Македонска филхармонија“, односно посебна, различна од општите или филхармониите на другите нации, на пример, унгарска, шпанска, албанска или хрватска или на определено друго место на идентификација како виенска или лондонска. Глупо е што воопшто се обидувам да објаснам работи што би требало секој основно образован човек да ги знае, да ги определува и да има јасен и недвосмислен став дека ова е така, само така и никако поинаку. Но ние сме доведени до ситуација во која мора да докажуваме и утврдуваме со судни маки дека облаците се горе, лево е левото уво, напред ти е носот, снегот е бел, а морето сино! Што да се прави? И Мисирков ги имал истите маки на почетокот на минатиот век, па морал да пишува по весници и да издава книги за да ги докаже работите што се подразбираат самите од себе. И ајде, да продолжам по таа идеја и уште еднаш да докажам дека глупоста е бескрајна, а заблудите имаат рок на траење.
Драги мои, сосема е јасно дека забраната на употребата на придавката македонски значи една и единствена работа: а тоа е одземање на правото на Македонците да се идентификуваат себеси, светот и нештата што тие на овој свет ги создаваат како нивни, односно македонски. Точка и по ова прашање! Затоа, со договорот од Преспа до детали се уредува употребата на придавката македонски, македонска или македонски со цел да не се создава посебна идентификација на што и да е македонско, а со тоа и што и да е одделно или посебно од него. Така, се избришаа придавките пред сите поими, организации, здруженија, а на крајот и институции на државата Македонија со цел бришење на нивниот идентитет како македонски, односно посебен и различен од другите државни и национални идентитети. Од тој момент, повеќе не постои институционален, државен, национален идентитет на што и да е македонско. Пропагандата на комуњарите и северџаните дистрибуира лаги дека во суштина Македонците можат да се идентификуваат себеси и нештата околу себе. Да, но само во лична форма, во меѓусебен разговор или во идентификација на поими или состојби само ако се приватни ентитети, кои немаат никаква врска со државата Република Северна Македонија. Тие викаат: ние не ви забрануваме да се идентификувате или да ги нарекувате нештата како македонски ако тоа не е дел од идентификацијата на институциите на државата, или ако не барате така да ве признаваат, определуваат и идентификуваат државата и нејзините институции.
Па, будали ли сме? Ако не те признаваат државата и нивните институции, ти не постоиш институционално. Ако не те препознава и прифаќа државата онака како што ти се самоидентификуваш, тогаш ти не постоиш, односно постоиш, но само во својот личен, приватен свет, а не и во стварниот, легален и легитимен свет околу тебе. Дека тоа е така, единствено и само така, најдобар пример се Албанците во Македонија. Нивната борба започна како борба за посебност, за идентификација на Албанците од страна на државата и институциите, затоа што никој во приватноста никогаш и на никаков начин не им забранувал на Албанците да се идентификуваат како Албанци, а поимите или состојбите како албански. Како почна ова, драги мои? Прво, во името на одделување, на препознавање како нешто одделно или посебно од другите блиски или слични, Албанците од Македонија побараа да се одделат од тогашниот „Театар на народностите“, во кој сите знаеме, имаше две драми, дури и идентификувани едната како албанска, а другата како турска. Но тоа не беше доволно, затоа што тоа не ја идентификувало посебноста на Албанците, па се создаде нова институција, која заради јасна идентификација ја нарекоа „Албански театар“. Понатаму, се одделија од македонските сите други институции од културата и уметноста (јасно е зошто, нели, таму се создава или руши идентитетот!), па се создадоа Албански институт за фолклор, Музеј на албанската азбука и многу други институции, кои се идентификуваа како албански, како легални и легитимни државни институции. И со право. Албанците знаеја дека ако државата не ги идентификува како Албанци, а нештата околу нив како албански, тогаш тие нешта не постојат! Точка и по ова прашање. Најголем доказ за ова е суштинското барање на Албанците во Уставот да се промени поимот „20 проценти“ во однос на правото на заедницата да го употребува јазикот, во дефинирање и идентификација на таа состојба со поимот албански јазик. Образложението е дека употребата на друга дефиниција ги повредува чувствата и идентитетот на Албанците во Македонија. Верувам дека е така.
Сигурно е навредливо да те нарекуваат „процент“, бе, да му се сневиди! Е сега, разбираат ли Албанците како им е на Македонците кога ги нарекуваат „оние, тие, граѓани, нивни, наши, бивши и северни“, па дури и „Бугари и Срби“, а не онака што тие, Македонците, сакаат да ги идентификуваат и именуваат? Разбирате ли дека за истата работа станува збор? Или, не? Да дообјаснам. Сите комуњари, а за жал и некои Албанци, кои тврдат дека опишувањето на институциите со уставното име Република Северна Македонија е идентификација на Македонците со нив, ве лажат и мамат! Ако е тоа така, тогаш каде е проблемот Албанскиот театар да се нарече, институционално само де, „театар на Албанците во Република Северна Македонија“ или „музеј на јазикот на оние што зборуваат на албански јазик во Република Северна Македонија“? Нема проблем, нели? Е сега, додадете на ова што ќе се случи кога Бугарите ќе добијат признание во Уставот, идентификација од државата и нејзините институции и неограничена легитимна и легална употреба на придавката бугарски, бугарска или бугарско, додека употребата на придавката македонска, македонски или македонско е забрането со Уставот на државата Република Северна Македонија?! Така, Бугарите ќе се стекнат со право да бараат создавање бугарски театар, бугарска филхармонија, бугарски музеј или бугарски авиотранспорт, или бугарска историја, бугарска вода, бугарски јаболка, бугарски езера, бугарски цркви, бугарски ора, бугарски песни, бугарска Пелагонија, бугарско Овче Поле или бугарски Охрид. И сето тоа во исто време додека со договорот од Преспа е забрането да се употребува придавката македонски во сите институционални форми или во форми финансирани од државата! М? Чудно ви е? Комуњарите ќе речат дека тоа ви е само во главите?! Рекоа и за многу други работи?! Ќе им верувате и овој пат? Ок? Ваша работа. Но во меѓувреме, на ова дотука, дополнете го користењето на знамињата, симболите и тропите на соседните држави и нации насекаде, од албански, преку српски и турски, па наскоро и до знамињата на Бугарија? Замислете, кога на гробот на Гоце Делчев ќе осамне натпис на бугарски јазик „Гоце Делчев е бугарски херој“, а најгоре се вее знамето на државата Бугарија? М? Кога ќе испратите полиција да ги симне, ќе добиете милијарда амандмани, милиони вета и „пискотници од Брисела до Вашингтона“ дека вие ги нарушувате човечките права на Бугарите во Република Северна Македонија.
И со право. Ако можат Албанците да се идентификуваат себеси и светот околу нив како албански, да пишуваат на албански, да се веат знамињата и симболите на Албанија, а не помалку и на Србија и на Турција, тогаш, кај е проблемот да не можат истото тоа да го остварат и Бугарите како уставотворен народ? Тешко и мачно ќе биде секој ден, ама секој ден, да се борите со ова? Кој народ и која држава може да го издржат ова? Па кога вие ќе се занимавате со економија, со образование, со здравство, со социјални проблеми? Се плашам дека доаѓаат мрачни и исцрпувачки години на секојдневно ронење и уништување на Македонците. За Македонија не зборувам, таа веќе не постои. На ред сте, драги мои Mакедонци, вие. Ако не сте го разбрале тоа, не сте разбрале ништо. Оти ако вас ве нема, нема да има ни Македонија. Другите го разбираат тоа, вие, разбирате ли?
Јани Бојаџи
Авторот е режисер и универзитетски професор
