Обновениот приказ на моќ од страна на Кина во однос на Тајван, кој беше поттикнат од посетата на американската претседателка на Претставничкиот дом на островот, потекнува од потребата да се одржи одредена контрола врз состојбата во Тајванскиот Теснец по последователните изборни победи на тајванската партија што се залага за независност. Но иако во овој момент мали се шансите за кинеска воена акција, сепак, е возможен случаен судир
Пристигнувањето на претседателката на Претставничкиот дом на САД, Ненси Пелоси, во Тајван, поттикна очекувано силен одговор од Кина. Кинески воени авиони прелетаа преку средната линија што го дели Тајванскиот Теснец. Кинеското министерство за надворешни работи предупреди на „сериозни последици“ како резултат на посетата на Пелоси на островот. Кинескиот претседател Си Џинпинг му порача на американскиот претседател Џо Бајден дека „оние што си играат со оган ќе изгорат од него“. Сега, Кина штотуку најави голема воена вежба со огнено оружје што започнува на 4 август (веднаш откако Пелоси ќе го напушти Тајван). Сеништето на воена конфронтација се наѕира на големо. Но Пелоси не е одговорна за денешните зголемени тензии околу островот. Дури и да одлучила да го прескокне Тајпеј на нејзината турнеја низ Азија, воинственоста на Кина кон Тајван би продолжила да се интензивира, што, веројатно, ќе предизвика нова криза во Тајванскиот Теснец во блиска иднина.
Спротивно на актуелниот наратив, тоа не е првенствено затоа што Си е посветен на повторно обединување на Тајван за време на неговото владеење. Иако повторното обединување е една од неговите долгорочни цели (тоа би било врвно достигнување и за него и за Кинеската комунистичка партија), секој обид да се постигне со сила би бил исклучително скап. Тоа може да носи дури и егзистенцијални ризици за Кинеската комунистичка партија (ККП), чиј опстанок би бил загрозен со неуспешна воена кампања. За кинеската инвазија на Тајван да има добри шанси да успее, Кина ќе треба прво да ја изолира својата економија од западните санкции и да стекне воени капацитети, кои можат веродостојно да ја одвратат американската интервенција. Секој од овие процеси би траел најмалку една деценија.
Главните причини за сегашниот приказ на кинеска моќ над Тајван се понепосредни. Кинеските власти им сигнализираат на тајванските лидери и на нивните поддржувачи на Запад дека нивните меѓусебни односи и со Кина се на неприфатлива траекторија. Импликацијата е дека ако не го сменат курсот, Кина нема да има друг избор, освен да ескалира.
До релативно неодамна, кинеските лидери ја сметаа состојбата во Тајванскиот Теснец како незадоволителна, но толерантна. Кога Тајван беше управуван од традиционално пријателската партија кон Кина, Куоминтанг (КМТ), Пекинг можеше да продолжи со постепена стратегија на економска интеграција, дипломатска изолација и воен притисок, за што се веруваше дека на крајот ќе доведе до мирно обединување на Тајван како единствена опција. Но во јануари 2016 година, Демократската прогресивна партија (ДПП) што се залага за независност се врати на власт во Тајван, со што ги наруши плановите на Кина. Додека КМТ тврди дека Тајван и Кина имаат различни толкувања на Консензусот од 1992 година, договорот што партијата го постигна со кинеските власти пред 30 години, тврдејќи дека постои „една Кина“, ДПП целосно го отфрла.
Иако е тешко точно да се одреди кога новиот статус кво стана проблематичен за Кина, клучната пресвртница, веројатно, дојде во јануари 2020 година, кога тајванската претседателка Цаи Инг-вен од ДПП го освои вториот мандат и кога нејзината партија ја победи КМТ на парламентарните избори. Како што ДПП ја зацврстуваше својата политичка доминација, сонот на Кина за постигнување мирно обединување беше подалеку од дофат. Исто така, не помогна тоа што САД постепено ја менуваа својата политика за Тајван. За време на администрацијата на Доналд Трамп, САД ги укинаа ограничувањата за контакти меѓу американските официјални претставници и нивните тајвански колеги, суптилно ја променија формулацијата на својата политика за „една Кина“, ставајќи поголем акцент на американските обврски кон Тајван и префрлија напредни системи за оружје на островот. Ваквите предизвици за Кина продолжија и под власта на Бајден. Минатата година, американските маринци отворено тренираа со војската на Тајван. И минатиот мај, Бајден сигнализираше дека САД ќе интервенираат воено доколку Кина го нападне Тајван (иако Белата куќа брзо се повлече од неговата изјава).
Се чини дека конфликтот во Украина, исто така, го зголеми чувството кај западните лидери дека Тајван е во сериозна и непосредна опасност. Изгледа дека тие веруваат дека само силната и гласна поддршка, вклучувајќи и посети на високо ниво и воена помош, може да спречи кинески чекори. Она што тие не успеваат да го препознаат е дека, гледано од Пекинг, нивната поддршка за Тајван повеќе личи на обид да се понижи Кина отколку што било друго. Според тоа, тоа е повеќе провокација отколку одвраќање.
Кина сега стравува дека ако лидерите на ДПП и нивните западни поддржувачи не ја платат цената за нивните навреди, таа ќе ја изгуби контролата врз состојбата. Ова не само што ќе ја поткопа шансата на Си да ја постигне својата долгорочна цел за повторно обединување туку тоа, исто така, може да предизвика обвинувања за слабост што би ја поткопало неговата положба во Кина и надвор од неа. Кина, веројатно, не планира да изврши непосреден и намерен напад на Тајван. Но можеби ќе одлучи да ги вклучи САД во игра во Тајванскиот Теснец, во која на крајот еден ќе мора да попушти. Невозможно е да се предвиди точната форма или време на таквата конфронтација. Но безбедно е да се претпостави дека тоа би било крајно опасно, бидејќи Кина верува дека само хазардерската политика може да ги концентрира умовите на сите играчи.
Како и кубанската ракетна криза во 1962 година, новата криза во Тајванскиот Теснец може да заврши со стабилизирање на статус квото, иако по неколку тензични денови. И тоа можеби е план на Кина. Но таков трик може да тргне и ужасно наопаку.
Минсин Пеи е професор по владино управување на колеџот „Клермонт Мекена“ и е повремен висок соработник во германскиот Маршалов фонд на САД.
