За најновиот поднесок на властите од Софија до Комитетот за човекови права на Советот на Европа
Во најновиот поднесок на властите од Софија до Комитетот за човекови права на Советот на Европа (СЕ), односно во извештајот за дејствувањето, бугарските власти потсетуваат дека правичната отштета досудена од Судот е целосно исплатена. (?!) Имено, сега Софија се повикува на воведувањето „нов механизам за регистрација во 2018 година“ и на чекорите за обезбедување на неговото правилно функционирање, вклучувајќи ги и неодамнешните мерки за издигање на свеста за да се гарантира дека секое евентуално ново барање за регистрација од страна на здруженијата подносители ќе биде испитано во согласност со барањата на конвенцијата. Тие посочуваат дека, и покрај тоа што се законски застапени, „подносителите на барањето никогаш не поднеле точни документи, што би можело да укажува на недостиг од вистинска волја за добивање регистрација и намера за политичка злоупотреба на процедурите“. (!?)
Тие се повикуваат и на две регистрации на слични организации во 2019 година – Граѓанско здружение за заштита на основните индивидуални права (распуштено) и „Антички Македонци“, што според нив покажува дека е можно да се постигне успешна регистрација. Еден од сегашните подносители бил вклучен во распуштеното здружение. Здружението „Антички Македонци“ е основано, меѓу другото, од лица што биле меѓу „подносителите на барањето и актерите“ во случајот „ОМО ’Илинден’–Пирин против Бугарија“, кој потекнува од „вистинското ОМО ’Илинден’, кое претрпе многу промени“. Сè уште постои, но не пријавило никакви активности. Т.Г.
Постапки за регистрација во врска со организациите кандидати од последното испитување од страна на комитетот во септември 2024 година
Комитетот на СЕ вели дека здружението на кое му е одбиена регистрација (во Бугарија) може повторно да аплицира
Сите постапки за регистрација беа разгледани пред усвојувањето на најновите општи мерки на крајот на јуни годинава или се засноваа на статутите на здруженијата донесени пред јуни годинава. Нема достапни информации за постапките што се започнати врз основа на статутите донесени по јуни годинава. Презентацијата се заснова на комбинирано читање на поднесоците на властите, поднесоците на невладините организации и одговорите на владата на овие поднесоци, како и директно испитување на базата на податоци на Агенцијата за регистрација, на која властите се повикаа како извор на информации достапен за секого. Нема ограничување за бројот на тоа колку пати кога здружението на кое му е одбиена регистрација може повторно да аплицира. Здруженијата може да побараат правна помош и е можно да се поднесе жалба против одлуките на Агенцијата. Т.Г.
Осврт кон таканаречените „општи мерки“
1) Механизам за административна регистрација од 2018 година и чекори за подобрување на неговото функционирање
Тековната постапка за административна регистрација беше воспоставена на 1 јануари 2018 година и беше претставена како дел од општите мерки усвоени од властите во оваа група случаи. Агенцијата за регистрација на Министерството за правда е надлежна за регистрација на здруженија. Нејзините одлуки за одобрување регистрација се конечни. Одлуките за одбивање може да се обжалат во две судски инстанци.
Дозволени се само упатства за поднесување документи што недостигаат, бидејќи поднесувањето точни документи е одговорност на подносителите на барањето; законот не дава упатства што треба да се даде за подобрување на документите за регистрација за време на тековна постапка. Според укажувањето на властите, секое одбивање на регистрација треба да содржи исцрпен список на причини.
Во август 2021 година владата усвои патоказ за извршување на пресудите на Европскиот суд, кој предвидуваше подготовка на законски или други соодветни мерки за да се обезбеди поширока и поефикасна обврска на Агенцијата да им наложи на здруженијата да ги коригираат своите документи каде што е објективно можно и на упатства. Во 2022 година властите објавија принципиелни ставови и упатства за здруженијата. Во два наврата, во октомври 2021 година и во февруари 2024 година, тогашниот министер за правда испрати писмо до засегнатите страни во кое ја пренесе пораката дека на подносителите на барањето и сличните здруженија не треба да им се одбие регистрација или да се распуштат врз основа критикувана од Европскиот суд. Во септември 2024 година беше формирана работна група за да го разгледа извршувањето на тие пресуди и да идентификува можни понатамошни општи мерки. Т.Г.
Последно испитување од страна на комитетот
Во септември 2024 година комитетот забележа дека властите формирале работна група за да ја проценат потребата и да предложат можни законски измени и ги повика да се вклучат во Секретаријатот на високо ниво. Исто така тој ги покани, меѓу другото, да дадат конкретна и детална анализа на формалните барања како што се применуваат во постапките што се однесуваат на подносителот на барањето и слични здруженија и здруженијата воопшто и да дадат примери за правилно составени документи за регистрација. Комитетот ја потврди својата подготвеност, во отсуство на опиплив напредок и барем конкретни резултати од работната група за аспектите што се споменати погоре, да ја разгледа потребата од итно усвојување нови мерки.
Во март 2025 година комитетот одлучи да го одложи испитувањето на овие случаи за овој состанок, во контекст на тековниот дијалог на високо ниво за нови мерки. Т.Г.
Заклучоци на работната група формирана во септември 2024 година и поврзани информации
Во светлината на последните одлуки на комитетот, работната група ја задолжи Агенцијата за регистрација да спроведе длабинска анализа на примената на формалните барања за регистрација. Во февруари 2025 година, анализата на Агенцијата беше споделена со Одделот за извршување пресуди на Советот на Европа. Таа даде појаснувања за одредени барања, но не можеше конкретно и детално да дискутира за примената на формалните барања како што се применуваат во специфичните постапки за регистрација (во врска со подносителот на барањето и слични здруженија или здруженија поопшто). Наместо тоа, таа нагласи дека само судска ревизија може да ги оценува конкретните одлуки на службениците за регистрација. Според анализата, сите одбивања за регистрација на здруженија од групата ОМО „Илинден“ беа потврдени од судовите како законски, бидејќи нивните документи содржеа голем број технички и формални грешки. Обидувајќи се да го разјасни процесот воопшто, таа ги наведе имињата на три здруженија (неповрзани со подносителите на барањето) како примери за добри документи. Агенцијата нагласи дека нејзината база на податоци е јавно достапна и дека сите регистрирани здруженија може да послужат како примери за добри документи за регистрација.
Помеѓу јануари и октомври 2024 година беа одобрени 1.071 барање за регистрација, а 488 беа одбиени. Стапката на одбивање беше околу 31,3 отсто. Тоа беше 50 отсто помеѓу јануари 2018 и 14 октомври 2018 година и 38,6 отсто помеѓу 15 октомври 2018 и јуни 2019 година. Според властите, ова е показател за тековната и подобрена стапка на успех на новите правила за регистрација и, заедно со правилото за случајно распределување на апликациите на службениците за регистрација, покажува дека нема посебен третман за ниту еден од подносителите на барања за регистрација. Т.Г.
Дијалог на високо ниво, нови упатства, обука и аналитичка работа
Во февруари годинава генералниот директор за човекови права и владеење на правото на Советот на Европа одржа состаноци на високо ниво во Софија, особено со министерот за правда, министерот за надворешни работи и претседателот на Бугарија. Овие состаноци се одржаа во духот на Декларацијата од Рејкјавик, која ја потврди потребата од покооперативен, инклузивен и политички пристап базиран на дијалог, и како одговор на одлуките на комитетот од септември 2024 година, со кои се повикува на ангажман на високо ниво во оваа група случаи. Како резултат на оваа посета и конструктивниот дијалог што се водеше, министерот за правда нареди неколку задачи што вклучуваат повеќе аспекти опфатени од различни актери.
Националниот институт за правда спроведе обуки на кои присуствуваа сите службеници за регистрација од Агенцијата и судии од регионалните и апелациските судови. Компаративната анализа, која ја презентираше еволуцијата на режимот за регистрација на Бугарија, која исто така ја испита примената на членот 11 од Конвенцијата и релевантните пресуди на Европскиот суд, заклучи дека Бугарија има еден од најлибералните и наједноставни режими за регистрација меѓу земјите членки на ЕУ, целосно во согласност со меѓународните стандарди. Многу здруженија, кои претставуваат различни етнички групи, се регистрирани, функционираат и продолжуваат да напредуваат.
Добропознат национален експерт со искуство во невладини организации, поддржан од квалификуван тим, беше назначен за ревидирање на упатствата за регистрација на здруженија. Планот за оваа работа и нацрт-упатствата беа континуирано дискутирани со Одделот за извршување пресуди, кој достави писмени прашања и коментари. Последователните дискусии со домашните засегнати страни помогнаа во усовршувањето на упатствата. Конечните упатства, во концизни и сеопфатни верзии, како што советуваше одделот, и упатството за пополнување формулар за регистрација, беа објавени на веб-страницата на Агенцијата на 27 јуни 2025 година (јунски упатства 2025 година).
Во однос на аналитичката работа побарана во став 6 од одлуките од септември 2024 година, властите се воздржаа од конкретно дискутирање за примената на барањата во специфичните постапки за регистрација, бидејќи, според закон, ваквите одлуки се контролирани само од судовите, и се упатија на базата на податоци на Агенцијата за примери на правилно подготвени документи. Т.Г.
