Американски и руски дипломати разговарале за завршување на војната во Украина
Подготвил: Mарјан Велевски
Група поранешни високи американски воени и дипломатски функционери водат тајни разговори со истакнати Руси за да се постават темелите за сериозни и официјални разговори за ставање крај на војната во Украина. Ова викендов како вест осамна во Ен-би-си њуз, со забелешка дека повеќе дипломатски извори се запознаени со ова прашање. Исто така, истите извори тврдат дека имало неколку вакви средби.
Еден од примерите на ваква тајна дипломатија на високо ниво се случил во април во Њујорк. На овие неформални разговори, наводно, според споменатиот медиум, бил присутен и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров. Медиумот тврди дека за оваа средба има потврда од четворица поранешни и двајца актуелни функционери. На дневен ред биле некои од најтешките прашања во војната во Украина, како што е судбината на териториите под руска контрола, кои Украина веројатно никогаш нема да може да ги ослободи и барањето дипломатско решение, кое би можело да биде прифатливо за двете страни. Лавров, наводно, бил пречекан од Ричард Хас, поранешен дипломат и претседател на Советот за надворешни односи во заминување. На групата ѝ се придружиле експертот за Европа Чарлс Купчан и експертот за Русија Томас Греам, поранешни функционери на Белата куќа и Стејт департментот, кои се соработници на Советот за надворешни односи. Средбата во април се одржала за време на ретката и кратка посета на Лавров на САД кога Русија претседаваше со Советот за безбедност на ОН.
Поранешните американски функционери што се спомнуваат во веста или не одговорија на барањата за коментар или одбија да ги коментираат наводите. Сите извори што ги пријавија средбите во медиумите одбија да бидат именувани за да ги потврдат разговорите, кои требаше да останат доверливи. На средбите учествувале и некои од изворите, пишува Ен-би-си. Меѓу целите на состаноците, рекоа тие, е да се држат отворени каналите за комуникација со Русија кога е можно и да се „почувствува“ каде може да има простор за идни преговори, компромиси и дипломатија за ставање крај на војната. Дискусиите се одвиваа со знаење на администрацијата на Бајден, но не по нејзина насока, а поранешните функционери вклучени во средбата со Лавров потоа го информираа Советот за национална безбедност на Белата куќа, рекоа два извора.
Станува збор за тајна дипломатија кога учесниците на разговорот не се праќаат на службена должност (или како што би го нарекле Американците: „табела 2 дипломатија“). Ваквите разговори долго време играа важна улога во американската надворешна политика и често беа клучни за контролата на нуклеарното оружје. Тие обезбедуваат помалку формална можност за тестирање идеи и одговори заедно со формалните разговори меѓу владите.
Официјалните дипломатски ангажмани на високо ниво меѓу САД и руската влада во врска со Украина беа ретки. Не е јасно колку често се одржуваа дискусиите во заднина или дали тие беа дел од единствен, организиран напор. Од американска страна, некои поранешни функционери на Министерството за одбрана се вклучени во дискусиите, вклучувајќи ја и Мери Бет Лонг, поранешна помошник-секретарка за одбрана со долгогодишно искуство во прашањата на НАТО.
Најмалку еден поранешен американски функционер отпатувал во Русија на разговори за војната во Украина, изјавија две лица. Покрај Лавров од руска страна, во дискусиите се вклучени и академици, раководители на големи аналитички центри или истражувачки институти во сферата на руската надворешна политика за кои се верува дека го слушаат претседателот Владимир Путин или дека се во редовен контакт со Кремљ, изјавија изворите. Луѓето одбија да ги идентификуваат руските учесници по име, наведувајќи загриженост за нивната безбедност.
Портпаролот на Советот за национална безбедност на Белата куќа одби да ги коментира наводите. Руската амбасада во Вашингтон, исто така, не одговори на барањето за коментар. Официјален кабинет на украинскиот претседател Володимир Зеленски рече дека нема да коментира конкретни вести засновани на неименувани извори, но дека нивната севкупна позиција останува иста: „Нашиот став останува непроменет – судбината на Украина не може да се реши без Украина. Претседателот и сите наши функционери многупати зборувале за тоа, не анонимно, туку сосема конкретно и јавно“.
Интересно е тоа што приближно во исто време кога Лавров беше во САД во април, Хас и Купчан (именувани како учесници на состаноците) напишаа долга статија во списанието „Форин аферс“, објавена од Советот за надворешни односи, образложувајќи го она што тие го опишаа како „планот за преминување од бојното поле на преговарачка маса“. Во написот со наслов „На Западот му треба нова стратегија во Украина“, Хас и Купчан предвидуваат дека украинската контраофанзива најверојатно ќе доведе до ќор-сокак и препорачуваат САД да почнат да поставуваат основи за прекин на огнот во кој и Русија и Украина ги повлекуваат силите на фронтот, „всушност создавајќи демилитаризирана зона“. „Неутрална организација – или ОН или Организацијата за безбедност и соработка во Европа – ќе испрати набљудувачи да го надгледуваат и спроведуваат прекинот на огнот и повлекувањето“, напишаа влијателните дипломати. „Под претпоставка дека примирјето се одржува, треба да следуваат мировни преговори“, ја објаснуваат нивната визија.
