Најголем пад на населението имаше Македонија, која во 2022 година имаше 11 отсто помалку жители отколку во 2012 година. Хрватска загуби 9,66 отсто од своите жители, а Бугарија 9,07 отсто. Грубо кажано, само за десет години овие три земји го загубија секој десетти жител
НАСЕЛЕНИЕТО ОД ЈУГОТ СЕ СЕЛИ НА СЕВЕРОТ НА ЕВРОПА И ТОА НИКАКО ДА ЗАПРЕ
Демографскиот пад на Хрватска е доста познат факт, но всушност е проблем за сите земји на Балканскиот Полуостров. Тоа е речиси специфичен балкански проблем, бидејќи повеќето други земји бележат раст или стагнација на населението, со неколку исклучоци. Хрватскиот портал „Индекс“ објавува обемна анализа за овој балкански феномен, кој има свои историски корени, но во последната деценија предизвика многу поголема миграција од кога било претходно. Анализата на „Индекс“ ја објавуваме интегрално.
Проблемите на земјите од Западна и Северна Европа првенствено се поврзани со малиот број раѓања по жена, односно стапката на фертилитет, но силата на економијата и релативно високиот стандард се привлечни за луѓето од посиромашните земји во Европа, како и од многу сиромашните земји на Блискиот Исток и Африка.
ОПАСНА ДЕМОГРАФСКА ТРАНЗИЦИЈА, ПОМАЛКУ РАЃАЊА И ЗГОЛЕМЕНО ИСЕЛУВАЊЕ
Земјите од Југоисточна Европа се соочуваат со два негативни демографски тренда, па затоа многу повеќе страдаат поради демографските промени што се карактеристични за фазата на демографска транзиција во која се наоѓаат. Тоа е период на опаѓање на бројот на раѓања со зголемување на уделот на постарата популација поради зголемениот животен век.
Тие, покрај проблемот со ниската плодност, имаат проблем и со иселувањето. Најголем дел млади и образовани луѓе се иселуваат, што ја отежнува идната демографска и економска состојба, бидејќи заминуваат оние што треба да бидат носители на демографската и економската обнова во иднина.
Според податоците на статистичката агенција „Евростат“, земјите од Југоисточна Европа забрзано изумираат. Меѓу шесте земји со најголемо намалување на населението помеѓу 2012 и 2022 година има само една што не се наоѓа во Југоисточна Европа, а тоа е Летонија.
Најголем пад на населението имаше Македонија, која во 2022 година имаше 11 отсто помалку жители отколку во 2012 година. Хрватска загуби 9,66 отсто од своите жители, а Бугарија 9,07 отсто. Грубо кажано, само за десет години овие три земји го загубија секој десетти жител.
По нив, најлоша е состојбата во Србија, со загуба од 7,68 отсто од населението, потоа Летонија (-7,62 отсто) и Босна и Херцеговина (-6,74 отсто).
ЗЕМЈИТЕ ОД ЈУГОИСТОЧНА ЕВРОПА ГУБАТ МИЛИОНИ ЛУЃЕ
Во однос на БиХ, треба да се нагласи дека демографските податоци од неа се крајно неверодостојни, а последниот попис на населението беше во 2013 година. Тоа беше единствениот попис на населението од крајот на војната, а резултатите не ги прифаќа ниту Република Српска. Всушност, никој не го знае точниот број на луѓе што живеат во Босна и Херцеговина, а многумина се регистрирани иако живеат таму само мал дел од годината.
Во апсолутни бројки, Романија загубила најмногу население од 2012 до 2022 година, која по десет години имала милион жители помалку. Процентуално, тоа е пад од 5 отсто, многу помалку од земјите со најголем проблем со демографска смрт.
Полска загуби 859 илјади жители, но бидејќи земјата имаше 38 милиони жители во 2012 година, тоа претставува пад од 2,26 отсто. Бугарија загубила 626,5 илјади жители, речиси секој десетти (-9,07 отсто). Во 2022 година Грција имала 608 илјади жители помалку од 2012 година (-5,51 отсто), Србија 554 илјади (-7,68 отсто), а Италија 526 илјади (-0,88).
Во апсолутна смисла, Хрватска има седми најголем пад на населението меѓу набљудуваните европски земји, 412,4 илјади. Со оглед на нејзината големина и население, ова е голема бројка, поради што процентуално се вбројува како втора најпогодена земја, со пад од 9,66 отсто.
Иако постојат значителни разлики во богатството и економскиот развој меѓу земјите од Југоисточна Европа, од БДП по жител од над 20 илјади долари во Грција и Хрватска до помалку од 10 илјади долари во Албанија и Босна и Херцеговина, проблемите се исти и во условите на демографијата.
Растот на стандардот во последните децении доведе до значително подобрување на условите за живот, така што очекуваниот животен век на детето родено во 2019 година во Хрватска изнесуваше 78 години, а во 1989 година беше 72 години. Во Србија растот е од 70 години животен век за родените во 1989 година на 76 години во 2019 година, како и во Романија.
Помеѓу пет и шест години е продолжен животот на новороденчињата во сите земји од Југоисточна Европа, луѓето живеат подолго и има сѐ повеќе стари лица. Но, истовремено се намали и бројот на родени, што создава дополнителен притисок врз економијата и ги зголемува проблемите што произлегуваат од стареењето на населението, како што е одржливоста на пензискиот систем.
Стареењето на населението и помалку раѓања се последиците од демографската транзиција во која се наоѓа цела Европа, а земјите од Југоисточна Европа ги споделуваат овие проблеми со развиените земји од Западна и Северна Европа.
РАЗВИЕНИТЕ ЗЕМЈИ СЕ ЗГОЛЕМУВААТ
Но во развиените земји населението порасна од 2012 до 2022 година. Германија, Франција, Белгија и Холандија имаат раст на населението од околу 5 отсто, Австрија, Швајцарија, Велика Британија, Данска и Норвешка помеѓу 5 и 10 отсто и Ирска, Шведска и Исланд над 10 отсто.
Разликата меѓу земјите од Југоисточна Европа од една страна и земјите од Западна и Северна Европа од друга е во миграцијата, односно во нето-приливот на мигранти. Додека земјите од Југоисточна Европа масовно го губат своето население поради емиграција, земјите од Западна и Северна Европа масовно го придобиваат своето население поради имиграцијата.
Најголем дел од оние што емигрирале од Југоисточна Европа емигрирал во земјите од Западна и Северна Европа. Тоа е причината зошто постои разлика помеѓу земјите што масовно го губат своето население и земјите чие население расте.
Иселувањето е еден од најголемите проблеми во Хрватска, а не беше секогаш така.
Според податоците на Националното биро за статистика, од 2011 до 2021 година во Хрватска имигрирале 212.000 луѓе, а емигрирале 329.000. Тоа дава негативна разлика од 117 илјади луѓе. Ефектот на емиграцијата е тој што ги влошува демографските услови во Хрватска.
Најлоша беше 2017 година, кога се иселиле 47 илјади луѓе, а се вселиле15,5 илјади. Изненадувачки, во 2022 година повеќе луѓе имигрирале во Хрватска отколку што емигрирале, 57.972 илјади имигрирале наспроти 46.287 емигранти.
Ова не се случува првпат во историјата на хрватската држава. Всушност, до 2008 година Хрватска годишно имаше повеќе имигранти отколку емигранти, но долгорочната рецесија (одржана од катастрофалните политики) доведе до масовна емиграција, особено по пристапувањето во ЕУ. Со оглед на резултатите од нето-миграцијата во 2022 година, можно е таквото движење да се вратило.
За десет години исчезнал еден Сплит
Поради драстичен пад на родените и зголемување на бројот на умрени, за десет години исчезнал еден Сплит, односно толку население изгубила Хрватска. Демографската катастрофа во Хрватска најдобро се гледа по бројот на раѓања. Во 1990-тите беше вообичаено месечниот број на раѓања да биде 4.500 или повеќе, до 2011 година падна на 3.500-4.000 месечно, а во последните години беше 2.500-3.000 месечно.
Истовремено се зголемил и бројот на починати, па, така, во 2023 година Хрватска загубила 23.000 жители само врз основа на поголемиот број на умрени од родени. Помеѓу 2013 и 2023 година, 171.000 жители биле изгубени само поради негативниот природен прираст, што е еквивалент на Сплит и околината.
Ситуацијата во Србија, БиХ, Црна Гора, Македонија, Бугарија, Романија и во Грција не е многу подобра. Всушност, Хрватска барем покажува знаци на подобрување на трендовите на емиграција (во 2022 година повеќе луѓе се вселиле отколку што заминале), додека повеќето други земји не покажуваат такви знаци. Нивната „демографска катарза“ допрва доаѓа.
