Горниов наслов е во скратена форма, а треба да биде: „Клима-уреди заради климатските промени“.
Како последица од климатските промени се јавуваат топлински бранови со многу високи температури на воздухот. Тие влијаат на здравјето на луѓето, така што многу граѓани размислуваат како да ги ладат просториите во својот дом. Најчесто решаваат да купат клима-уред т.н. сплит-систем. Зборот „сплит“ нема врска со градот Сплит на Јадранско Море, туку тој доаѓа од англискиот збор „split“ што значи одвоен. Сплит-системот се состои од надворешна единица и внатрешна единица, значи тие се одвоени. Кај нас се одомаќини клима-уредот да се нарекува кратко само „клима“.
Би сакал да кажам дека решението со (единечен) клима-уред сплит-систем е наједноставно и најевтино, но дали е и најсоодветно решение? Треба да се разгледаат следниве можни случаи и потреби: дали покрај ладење треба и греење на просторот, дали се работи за една или повеќе простории, дали е стан во индивидуална куќа или во станбена зграда со повеќе станови, каква е намената на просториите, станбена, канцелариска или друго, дали се работи за угостителски објект, хотел итн.
Ако треба да се климатизираат од две до пет простории, не мора за секоја просторија да се инсталира посебен клима-уред. Можно е решение со т.н. мултисплит-систем, односно една надворешна единица и две или повеќе внатрешни единици.
Предности на овој систем се:
– Можно е да се инсталираат различни внатрешни единици во различни простории (ѕидни, подни, тавански). Можете да избере единица што е погодна за секоја конкретна просторија.
– Во секоја просторија можете да поставите сопствена температура на ладење, да создадете своја сопствена микроклима. На пример, во детската соба се поставува повисока, а во кујната пониска температура.
– Фасадата не е оптоварена со многу надворешни единици, а со тоа архитектурата не е многу нарушена.
– Кај мултисплит-системот само една надворешна единица прави бучава.
Недостатоци кај мултисплит-системот:
– Ако надворешната единица се расипе, тогаш сите внатрешни единици нема да работат.
– Во секоја просторија можете да изберете различна температура, но сите внатрешни единици ќе работат само во еден режим, само ладење или само греење.
– Инсталирањето на мултисплит-системот е комплексна работа, која треба да ја реализираат специјалисти обучени за таа работа.
За згради во кои има голем број простории, како на пример во административни и разни јавни институции, можна е примена на т.н. ВРФ-систем, кој се состои од една надворешна единица и голем број внатрешни единици (од 10 до 64 и повеќе). Овој систем има свои предности и недостатоци, но овде нема да се задржам на негово објаснување, а потенцијалните корисници треба да се обратат до фирми што се специјализирани да проектираат и да изведуваат вакви системи. За објекти со голем број простории постои и решение со централно ладење со ладилна машина што лади вода и со помош на пумпа и цевководен развод ладната вода циркулира во вентилаторски конвектори во просториите.
Заради зголемување на енергетската ефикасност на клима-уредите, како и за фина регулација, последниве години се вградува инвертер. Тоа е направа со која се овозможува континуирана промена на бројот на вртежи на елктромоторот на компресорот во клима-уредот според потребниот капацитет во дадениот момент. Познато е дека при стартување електромоторот повлекува многу поголема моќност од мрежата и тоа може да биде причина за евентуален дефект. Инвертерот овозможува „лесен“ старт со што се зголемува сигурноста на работата на електромоторот.
Во РМ постои Закон за енергетска ефикасност, според кој, на сите електрични апарати, вклучувајќи ги и клима-уредите, мора да има залепено етикета со која се означува класата на енергетска ефикасност на производот. Постои скала од А до Г, а најдобра е класата А, која е означена и со зелена боја.
Пред околу 30 години се појавија на пазарот клима-уреди што во зимскиот период можат да работат и во режим на греење. Во таков случај клима-уредот работи како топлинска пумпа. Во тоа време тие клима уреди се користеа за загревање на просториите во преодните периоди, односно на почетокот или на крајот на грејната сезона (кога системот на градска топлификација не работи) и кога надворешната температура е над -5 степени Целзиусови. Но со текот на времето дојде до значително усовршување на клима-уредите во режимот на работа за греење. Грејниот фактор е од 4 до 5, а тоа значи дека за 1 kWh потрошена електрична енергија се добива од 4 до 5 kWh топлинска енергија. Сезонскиот греен фактор е уште поголем (над 5), а тука придонесува и инвертер-технологијата. И уште нешто, денешните клима-уреди можат да работат во режимот за греење и кога надворешната температура е -20 степени Целзиусови. Од пред неколку години се случува пресврт, граѓаните купуваат клима-уреди (инвертери) претежно за греење, а ладењето на просториите е со второстепено значење.
Според Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), иднината на греењето на просториите ќе се базира на топлинските пумпи бидејќи се исфрлаат од употреба фосилните горива (гас, нафта и јаглен). Во некоја следна пригода ќе пишувам подетално за нив.
Д-р Ристо Цицонков
(Авторот е редовен професор на Машинскиот факултет – Скопје)
