Драгана Иваничевиќ Бумбиќ
- Преку движења, изрази на лицето, гестови на рацете, интонација и јачина на гласот испраќаме илјадници пораки без да користиме зборови
Онлајн комуникацијата и употребата на заштитни маски се само некои од околностите што повторно го привлекуваат вниманието кон важноста на пораките што ги разменуваме невербално – преку положбата и движењата на телото, изразите на лицето, гестовите на рацете, интонацијата и јачината на гласот.
Секој ден, на улица, во продавница или во јавен превоз, секој од нас испраќа и одговара на илјадници пораки без да користи зборови. Брзо ги забележуваме таквите пораки во однесувањето бидејќи тие се директни одговори на прашања за тоа како некој се однесува кон другите и како се гледа себеси.
Сепак, соочен со сè побрзото темпо на живот, современиот човек се фокусира повеќе на зборовите, додека честопати ја занемарува невербалната комуникација во процесот на примање и испраќање пораки. Оваа околност придонесува за многу недоразбирања, па дури и за нивна ескалација во конфликти.
Невербални пораки
Сложеноста и важноста на невербалната комуникација се потврдува и од интересот на многу различни научни дисциплини. Почнувајќи од 1872 година, кога Чарлс Дарвин ја објави првата научна студија за невербалната комуникација, оваа област е предмет на проучување во психологијата, биологијата, социологијата, антропологијата, археологијата и во лингвистиката. Подоцна, антропологот Грегори Бејтсон забележал дека еволутивно постарата невербална комуникација за време на еволуцијата не била едноставно заменета со вербална комуникација, туку се развивала заедно со неа, станувајќи посложена и побогата.
Психолозите и социолозите проценуваат дека помеѓу 65 и 94 проценти од нашата комуникација се одвива без употреба на зборови. Социјалниот антрополог Едвард Т. Хол верува дека околу 60 проценти од нашата вкупна комуникација е невербална. Меѓутоа, кога станува збор само за пренесување емоции, невербалните пораки достигнуваат дури 99 проценти.
Примерите за невербална комуникација се разновидни. Сите родители се запознаени со дете што се превира седејќи на стол кога би сакало да биде некаде на друго место и да прави нешто попријатно. Позицијата на телото го одразува општиот мускулен тонус и затоа е тешко за возбудена личност да се опушти, а тешко е за здодевна личност да ја одржи физичката живост. Кај возрасните, очигледните движења што укажуваат на непријатност се намалуваат, но не исчезнуваат. Особено во ситуации од кои би сакале да избегаме.
Невербалните пораки се суштински компоненти на комуникацијата и во процесот на настава. Тајната на успешните наставници лежи во голема мера во нивната невербална комуникација со учениците. Тие се добро свесни дека познавањето на предметот не е единственото важно нешто за успешноста на часот, односно, покрај тоа што ќе кажат на час во училница, важно е и како ќе го направат тоа. Наставниците што се популарни кај своите ученици знаат дека треба да обрнат внимание на изразите на лицето и контактот со очите, гестовите, положбата на телото, вокалните знаци, како што се интонацијата и употребата на хумор. Контактот со очите покажува интерес за другите и го поставува тонот за разговорот.
Предавачите што воспоставуваат контакт со очите, има поголема веројатност да добијат доверба од нивната публика. Исто така, насмевката пренесува пораки на пријателство и топлина, па затоа наставниците што се насмевнуваат почесто се оценети како подостапни и попристапни, а нивните ученици учат повеќе. Успешните наставници исто така знаат дека прекумерната гестикулација за време на предавањето обично се перципира како нестимулативна, додека повременото кимнување укажува на поддршка и разбирање од учениците.
Позицијата на телото за време на предавањето исто така е важна. Исправено, но не и вкочането држење на телото, благото наведнување напред испраќа пријателска порака, додека треба да се избегнува гледање во подот или вртење на грбот. Треба да се обрне внимание на знаците на непријатност како што се ритмички движења на рацете или нозете, непријатно гледање и често поместување на нозете. Во такви случаи, се препорачува да се воспостави поинтензивен контакт со очите и да се обезбеди можност за ученикот да се изрази.
Омилените наставници се свесни дека динамичните предавања имаат подобар ефект, па затоа е пожелно да се менуваат јачината на звукот, ритамот и тонот на гласот во согласност со содржината на материјалот. Обратно, предавачите чиј говор е монотон се перципираат како помалку интересни, а нивните ученици учат помалку. Смеата на предавањето често се занемарува, па дури и се обесхрабрува. Сепак, како реакција на соодветен хумор, смеата придонесува за намалување на напнатоста и стресот и кај студентите и кај предавачите. Покрај тоа, таа влијае и на создавање пријателска клима што го поттикнува учењето.
Добра комуникација
Постојат три главни причини зад потребата од развивање невербални вештини и клима што ги подобрува учењето и меморијата. Првата се однесува на подобро примање и разбирање на пораките од учениците, втората – испраќање пораки што можат да го подобрат учењето, а третата – поголема перципирана психолошка блискост помеѓу предавачите и учениците.
Овие примери потврдуваат колку е непроценлива улогата на невербалната комуникација во процесот на комуникација, особено денес кога има сè помалку време за квалитетна комуникација. Подоброто разбирање на невербалната комуникација, заедно со зборовите, ќе ни помогне да го обликуваме значењето на пораките што ги примаме и испраќаме, да ги намалиме шансите за недоразбирања и да придонесеме за подобра комуникација и односи.
