Иако постојат знаци дека наскоро сè може да пукне, предвидувањата на водечките економисти дека светската економија се движи кон голем пад во наредната година се чинат избрзани. Иако речиси сигурно доаѓаат тешки времиња, сепак општата дефиниција дека за рецесија се потребни два последователни квартала на негативен раст е многу висок стандард
Водечките светски економисти го поминаа поголемиот дел од 2022 година убедувајќи се дека ако глобалната економија не беше во рецесија, се очекуваше да западне во неа. Но, со крајот на годината, глобалниот економски пад е одложен за 2023 година.
Очигледно извештаите дека САД биле во рецесија во текот на првата половина од годината беа предвремени, особено со оглед на тоа колку е затегнат американскиот пазар на трудот. И покрај тоа што многумина се убедени дека неизбежно ќе следува економскиот пад, шансите да се случи во наредната година се далеку под 100 отсто. Но поради брзите зголемувања на каматните стапки од страна на Федералните резерви на САД и другите големи централни банки, постојат 50 отсто шанси за рецесија во 2023 година и 75 отсто шанси да се случи во одреден момент во текот на следните две години.
Европа, која е тешко погодена од зголемените цени на енергијата, има поголема веројатност да западне во рецесија, која се дефинира со два последователни квартала од пад на БДП. Кина, сепак, се чини дека е во полоша состојба. Таа ги има истите проблеми како Европа, покрај колапсот на имотниот сектор и високиот број заразени со ковид-19, поради неодамнешната одлука на кинеската влада повторно да ја отвори економијата без доволен притисок за вакцинација.
Додека растот на Кина следната година се очекува да биде многу побавен од историското темпо на кое се навикна во последните четири децении, малку е веројатно дека нејзиниот БДП ќе се намали за два квартала. На крајот од краиштата, дури и намалувањето на растот на кинескиот БДП од осум отсто за време на врвот на глобалната финансиска криза во 2008 година не беше доволно за да предизвика неговото домашно производство да се намали во апсолутни вредности. Ова е уште еден пример за недостатоците во дефинирањето на рецесијата според правилото на два последователни квартала на негативен раст на БДП.
Згора на тоа, сегашните економски проблеми на многу земји се самонанесени, поради грешките во политиката што беа штетни колку што беа предвидливи. Помеѓу 2011 и 2021 година, на пример, Европа непотребно ја продлабочи својата зависност од рускиот природен гас, оставајќи ја крајно ранлива кога Кремљ ја започна својата војна против Украина. Слично на тоа, кинеската строга политика за искоренување на ковид-19 имаше висока економска цена. САД, од своја страна, направија голем број грешки, вклучувајќи и доброволно откажување од своето лидерство во либералниот меѓународен поредок и игнорирање на Светската трговска организација (СТО) и трговските рамки за кои нејзините членови преговараа во текот на многу години. Царинските политики на поранешниот претседател Доналд Трамп беа погрешни, но сепак претседателот Џо Бајден не направи многу за да ги смени. Всушност, одредбите за „купување американски производи“ во неговиот инаку пофален Закон за намалување на инфлацијата ги прекршуваат правилата на СТО.
Иако очекуваните негативни ефекти од повисоките каматни стапки сè уште не се евидентни, постојат знаци дека „балонот“ конечно пукна. Цените на американските акции достигнаа врв во јануари 2022 година и оттогаш имаат тренд на намалување. Обврзниците, недвижниот имот и средствата на новите пазари се намалени и за годинава.
Во јули 2021 година тврдев дека има 90 отсто шанси да пукнат меурите на средства што доминираат на финансиските пазари. Историски високите вреднувања, во однос на дивидендите, заработката или приходите, беа очигледен показател, иако реалните, па дури и номиналните каматни стапки беа нула или негативни минатата година. Ниската дисконтна стапка значеше дека практично секое ниво на цената на средствата може да се рационализира како сегашна дисконтирана вредност на идниот приход.
Но дали итрите инвеститори треба да ги гледаат овие падови како можности и да го „купат падот“? Имајќи предвид дека цените на акциите сè уште не се на исто ниво како пред три години, пред почетокот на пандемијата, разумно е да се претпостави дека тие би можеле дополнително да паднат пред да бидат во согласност со економските основи. Истото тоа може да се каже и за криптовалутите, кои немаат никаква основна вредност.
Иако следната година ќе биде тешка за светската економија, претстојниот пад веројатно не треба да се квалификува како рецесија, дури и ако се земе предвид дека критериумот за два последователни квартала е премногу ограничен. Глобалниот раст во повоениот период ретко падна под нулата за еден квартал, а камоли за два. Според таа мерка, тешките падови предизвикани од нафтениот шок од 1974 и од 1981 година не се квалификуваат како глобални рецесии. Дури и во време на очигледна рецесија, позитивниот раст меѓу економиите во развој има тенденција да го надмине негативниот раст на напредните економии, со тоа што два забележителни исклучоци се глобалната финансиска криза од 2008 година и пандемиската криза од 2020 година. Додека ОЕЦД и Меѓународниот монетарен фонд очекуваат глобалниот раст да падне на 2,2-2,7 отсто во 2023 година, од 6,1 отсто во 2021 година, тоа сè уште остава мала веројатност светската економија да се намали во последователни квартали.
Дури и ако се усвојат помалку строги мерки за дефинирање на глобалната рецесија, како што е падот на растот на БДП под 2,5 отсто, тогаш таа не би се случила во 2023 година едвај. Секако, тоа е можно, па дури и таа целосно да се избегне.
Автор: Џефри Франкел е професор по градење капитал и раст на универзитетот „Харвард“
