Во „Колибри“, во десет продолженија, ќе можете да ја прочитате серијата раскази насловени „Од детството на Блаже Конески“ на писателот и публицист Мишо Китаноски, кои, пред да бидат објавени во книга, први ќе ги објавиме на нашите страници. Во годината кога прославуваме 100 години од раѓањето на овој великан на македонската култура, творец и кодификатор на македонскиот литературен јазик, ќе можете да се запознаете со детските години и растењето на Конески
ЕКСКЛУЗИВНО ВО „КОЛИБРИ“: СЕРИЈА РАСКАЗИ „ОД ДЕТСТВОТО НА БЛАЖЕ КОНЕСКИ“ НА ПИСАТЕЛОТ МИШО КИТАНОСКИ (7)
На историјата добро ѝ е познато како заврши конференцијата во Букурешт, главниот град на Романија, во август 1913 година. При делбата, вардарскиот дел на Македонија му припаднал на новоформираното Кралство Југославија. Тоа, пак, веднаш почнало со притисок да се откаже од својот јазик поробениот македонски народ. За да се изврши тоа, во Македонија биле донесени учители од Србија и од Црна Гора, кои почнале да изведуваат настава во новоотворените основни и средни училишта во градовите и поголемите села на туѓ и непознат српскохрватски јазик што децата не го разбирале. Таквите учители дошле и во основното училиште и во нижата гимназија во Прилеп, во која почнал да учи Блаже Конески…
На почетокот од новата учебна година, на час им дошол еден српски учител, кој откога го фрлил дневникот на масата, им се вџарил на исплашените ученици во одделението. И откога добро ги изгледал, како стрела се упатил кон двете деца Турчиња. Веднаш им ги грабнал од главите капите (фесовите), потоа ги фрлил на подот и почнал да ги гази со чевлите. Во одделението настапила таква тишина, што само се слушало неговото потскокнување со чевлите врз фесовите.
Учениците меѓу кои бил и Блаже, стаписано ја гледале сцената со учителот како скока врз нив… Најпосле тој викнал:
– Од утре да не ве видам во одделението со вакви капи на главите… И продолжил: -Таква ви била верата, капите никогаш да не ги симнувате од главите…Е, сега морате…
Утредента само Ибраим дошол во училиштето и седел во клупата без фес на главата, а Алија поради тоа што му се случило, повеќе никогаш не се појавил во одделението… ниту, пак, во училиштето…
Тоа бил првиот вистински страв што го доживеале учениците во одделението од новодојдениот српски учител за кого по овој настан многу и со страв се зборувало во училиштето. А вториот страв во нижата гимназија во Прилеп, Блаже го доживеал нешто подоцна. Како? Учителот што требало да држи час по предметот Српскохрватски јазик подолго време отсуствувал, па на часот како замена им дошол учителот Ламбро Тозија (Новиќ, тогаш им биле променети презимињата на Македонците), кој бил од Ресен. Но тој бил познат по својата строгост: прво, затоа што предавал математика од која најголем број ученици се плашеле и второ, како учител знаел да ги казнува учениците, не само со слаба оценка туку и со нешто друго.
Кога првпат влегол во училницата и откога го оставил дневникот на масата, со повишен глас на учениците им рекол:
– Знаете ли како се пишуваат песни?
Учениците исплашени од него, очекувале тој да почне да предава нова лекција по математика или да ги испрашува за претходната, но… Тие занемени гледале во него… И не пуштиле глас, ништо не одговарале. Затоа пак тој продолжил понатаму:
– Вака се пишуваат песни… Ќе земете зборовите во секој стих од песна да ги делите на слогови… Да бидат исти… А потоа ќе ги споредувате и броите во строфите…
Кога го слушнале учениците ова малку им олеснило, па веднаш се наведнале врз читанката, барајќи песни… И почнале да ги делат зборовите во стиховите на слогови.
Кога Блаже го направил ова на неколку песни во читанката, му станало многу интересно и забавно. Едноставно, тоа го почувствувал како игра што продолжил да ја игра и дома. Така, во сите зборови од песните ги избројал слоговите и почувствувал како се составува песна, под услов ако се придржува пишувачот според ова правило, што неочекувано им го кажал учителот по математика.
… Играта со броењето слогови во зборовите од стиховите на Блаже му станала секојдневна забава, нешто како игра, така што со ова правило што им го кажал учителот по математика, всушност, како нему да му ја открил тајната за пишување стихови и цели песни! Ова толку многу го преокупирало Блаже, што тој почнал секој ден да ја почитува оваа игра и да пишува песни, стихови – да составува, а зборовите во нив да ги дели на слогови и потоа цели песни…
Така, немало ден, а тој да не напише барем една, а имало денови кога пишувал и по повеќе песни, држејќи се строго до правилото, секој стих од песната да има ист број слогови во зборовите, со цел да се постигнат ритмика и звучност во песната.
Но играта кај него станала навика, така што по враќањето од училиште тој задолжително секој ден почнувал да пишува песни за есента, за зимата, пролетта и летото, за цвеќињата и врапчињата, за бубачките… Го правел тоа со љубов, воодушевувајќи се дека најпосле тој ја открил тајната за пишување стихови и така исполнил повеќе тетратки со песни. Некои од нив знаел и да им ги прочита на другарчињата од одделението…
Меѓутоа, што се случило? Кога го ослободиле од полагање мала матура затоа што бил одличен ученик (тогаш таа се полагала во осмо одделение) во Нижата гимназија во Прилеп, тој неочекувано решил сите тие дотогаш напишани песни, да ги снема. Ги зел повеќето тетратки исполнети со песни и во дворот ги запалил. Зошто? Таа негова тајна никогаш не ќе се открие. Но затоа, пак, следните стихови и песни што почнал интензивно да ги пишува во 1939 година како ученик далеку од Прилеп, во Гимназијата во Крагуевац, во Србија, на својот мајчин македонски јазик, го потврдија на најдобар начин големиот поет во него…, кој остави трајни и неодминливи траги во македонската литература…
За авторот
Мишо Китаноски е роден во Вевчани. Бил новинар, уредник и главен и одговорен уредник на весници, ревии и списанија. Ги објавил книгите: „Сите деца се исти“ и „Џамлии и лифтови“ (песни за деца), „Потпис: Сандра“ (поезија за возрасни), „Летописи за македонските села“ (приказни и рецензии), како и публицистичките изданија. „Бела книга – црно писмо: македонски индекс на забранети дела“, „Пиринска историска вистина“ и „Децата бегалци од Егејска Македонија во Југославија“, а приредил и неколку зборници. Последно негово објавено дело е збирката раскази „Прстен и парфем“.
Негови прилози се застапени во буквари, читанки, прирачници и антологии, а неговите дела се преведувани на англиски, руски, бугарски, романски, албански, словенечки, српски и на други јазици.
Според негови сценарија се снимени и емитувани повеќе од десет ТВ-документарни филмови. Живее и пишува на релацијата Скопје – Вевчани и обратно.
