Во пресрет на големиот празник 8 Декември – Денот на Свети Климент Охридски
- Нека ликот на Свети Климент нѐ потсетува дека словото е светлина, а светлината е патоказ кон достоинствена иднина. Нека неговата мисија биде наш завет – да ја чуваме македонската писменост како најголемо богатство, да ја негуваме духовноста како најсилен темел на македонскиот идентитет и да ја пренесуваме љубовта кон македонскиот народ како најсвета должност. Свети Климент е вечна порака дека народот што ги чува словото и верата е народ што има иднина
На 8 декември го чествуваме Свети Климент Охридски – учител и просветител, духовен татко и градител на македонската култура и идентитет. Тој не е само светител од минатото туку живо сведоштво за силата на словото и верата. Неговото дело е темел врз кој се изградила нашата духовна самостојност, основа врз која се издигнала нашата културна традиција и мост што ги поврзува генерациите низ вековите. Свети Климент е светилник што ја осветлува патеката на народот, патеката на знаењето и достоинството, патеката на верата и слободата. Во неговиот лик се огледуваат мудроста на учителот, трпението на пастирот и љубовта на духовниот татко кон својот народ. Тој е симбол на непрекинатата борба за писменост и духовна независност, сведоштво дека македонската култура се гради врз темели на знаење, вера и самобитност. Чествувајќи го Свети Климент, не се навраќаме само на историјата – ја славиме вечната порака дека македонскиот јазик е светлина, а светлината е патоказ кон иднината.
Свети Климент ја претвори Македонија во светилиште на словото
Свети Климент бил еден од најверните и најпосветени ученици на светите браќа Кирил и Методиј – апостолите на словенската писменост и духовност. Од нив ја наследил не само љубовта кон словото туку и мисијата да го претвори писмото во оружје на верата, знаењето и духовната слобода. Климент ја разбрал силата на словото како светлина што го просветлува умот и го преобразува срцето. Затоа неговата просветителска дејност не била ограничена само на преводи и книжевни творби туку претставувала целосна духовна стратегија за зацврстување на христијанството и за ширење на словенската културна традиција. Со своите преводи и оригинални дела – „Цветниот триод“, „Службата за Свети Климент Римски“, житијата и химнографските творби – тој ја зацврсти словенската книжевна традиција и ја претвори во столб на духовниот живот. Неговите текстови не биле само богослужбени книги туку и живи сведоштва за духовната зрелост на еден народ што чекорел кон својата културна самостојност.
Свети Климент бил учител што знаел дека вистинското образование не се состои само во пренесување знаење туку во воспитување на духот. Тој ги избирал најспособните деца, ги подготвувал за свештенички и учителски служби и преку нив ја ширел светлината на писменоста и верата. Во неговата школа, словото станувало молитва, а молитвата – сила што го обединува народот. Затоа Свети Климент останува запаметен како просветител што ја претворил Македонија во светилиште на словото, а словото во темел на духовната самостојност. Неговата мисија е вечна порака дека образованието и верата се најсилните темели врз кои се гради иднината на еден народ, вклучително и македонскиот јазик.
Охридската книжевна школа – универзитет на словото
Во Охрид, Свети Климент го основал манастирот „Св. Пантелејмон“ – светилиште што станало духовен и културен центар, и ја поставил основата на Охридската книжевна школа, еден од најстарите универзитети во Европа и првиот словенски универзитет на Балканот. Тоа не било само обична школа туку вистинска академија на духот, каде што словото се претворало во молитва, а молитвата во сила што го обединува народот. Од оваа школа произлегле околу 3.500 ученици – свештеници, учители и книжевници – кои ги ширеле писменоста и христијанството низ целиот Балкан, од Македонија до Албанија и Бугарија, па сè до далечните словенски земји. Тие биле носители на светлината што ја запалил Климент, факели на знаењето и верата што ја пренесувале од генерација на генерација.
Охридската школа не била само образовна институција туку културен и духовен центар што ја претворил Македонија во светилиште на словото. Таа станала бастион на словенската писменост во време на прогони и забрани, кога словенските книги биле уништувани, а богослужението на мајчиниот јазик било забранувано. Во тие тешки времиња, Климентовата школа ја зачувала Кирилометодиевата традиција и ја претворила во живо наследство што го надживеало секое историско искушение. Токму во Охрид, словото добило нова сила – сила што ја зацврстила духовната самостојност на македонските Словени и ја поставила основата за културната зрелост на целиот словенски свет. Охридската книжевна школа е сведоштво дека образованието и духовноста се најсилните темели врз кои се гради иднината на еден народ.
Симболика и култ
Свети Климент Охридски, духовниот татко на македонската култура, го завршил својот земен пат во Охрид во 916 година, на речиси осумдесетгодишна возраст. Погребан е во манастирот „Св. Пантелејмон“, кој самиот го основал и кој станал вечен дом на неговата светителска харизма. Неговите мошти, денес распослани низ Плаошник, Бигорскиот манастир, Битола, Скопје и други свети места, се живи сведоштва за силата на неговиот култ и за непрекинатата врска меѓу народот и неговиот учител. Секое светилиште што ги чува деловите од неговото тело е како светилник што ја пренесува неговата духовна светлина низ вековите.
Неговиот лик е овековечен во фрески и икони, од охридската катедрала „Св. Софија“ до храмови и манастири низ целиот Балкан. Уметничките претстави на Климент не се само портрети туку духовни иконографски сведоштва за неговата светителска харизма. Проф. д-р Сашо Цветковски забележува дека во делата на дебарско-мијачките зографи, особено кај Дичо Зограф, Климент е претставен со бела долга коса, која се спушта по вратот и достигнува до рамената – отстапување од востановената иконографија што ја нагласува неговата духовна особеност и харизма. Оваа уметничка интерпретација не е само естетска промена туку симболичко нагласување на неговата мудрост и светителска возвишеност.
Академик Ѓорѓи Поп-Атанасов, пак, истакнува дека по смртта на Свети Методиј во 885 година, словенската писменост и богослужение биле забранети во Велика Моравија, а учениците на Кирил и Методиј протерани. Меѓу нив бил и Климент, кој во Македонија нашол плодна почва за продолжување на нивното дело. Поп-Атанасов нагласува дека токму во Охридската книжевна школа се негувала и надградувала Кирилометодиевата традиција, а словенскиот јазик станал официјално богослужбено слово – сведоштво за самостојноста и силата на македонската духовна традиција.
Така, култот на Свети Климент не е само религиозен феномен, туку и културна и национална порака. Тој е симбол на отпор против забраните и прогонот, симбол на духовна независност и културна зрелост. Неговото дело ја претворило Македонија во светилиште на словото, а неговиот лик останува вечен патоказ кон достоинствена иднина.
Вечна порака
Свети Климент Охридски не е само историска личност што ја обележала една епоха – тој е вечен симбол на мудрост, трпение и љубов кон народот. Неговото дело е како мост што ги поврзува минатото, сегашноста и иднината, сведоштво дека словото е темел на духовната зрелост, а духовноста – основа на културната самобитност и националната свест. Во неговата мисија се огледува вечната вистина: дека образованието е сила што го просветлува умот, верата е светлина што го преобразува срцето, а љубовта кон народот е темел што го обединува заедништвото. Климент ја претвори Македонија во светилиште на словото, а словото во светлина што не згаснува низ вековите.
Денес, кога го чествуваме, не славиме само спомен на еден светител – славиме континуитет на една идеја, една духовна мисија што ја надживеала секоја историска бурa: дека македонската култура и духовност се градат врз темели на знаење и вера, и дека нашата должност е да ги пренесуваме тие темели на идните поколенија како најголемо наследство.
Нека ликот на Свети Климент нѐ потсетува дека словото е светлина, а светлината е патоказ кон достоинствена иднина. Нека неговата мисија биде наш завет – да ја чуваме писменоста како најголемо богатство, да ја негуваме духовноста како најсилен темел на идентитетот и да ја пренесуваме љубовта кон народот како најсвета должност. Свети Климент е вечна порака дека народот што ги чува словото и верата е народ што има иднина.
