Фото: Пиксабеј

Новата научна анализа покажува како климатските нарушувања сè повеќе ги оптоваруваат глобалните системи за храна, предизвикувајќи инфлација и несигурност во храната, особено во земјите во развој. Екстремните временски услови, вклучувајќи ги топлотните бранови, сушите и обилни дождови предизвикани од климатските промени, имаа значително влијание врз глобалните цени на храната во последните две години (2022-2024).
Новата студија анализира 16 случаи низ целиот свет каде што ваквите временски екстреми директно предизвикале зголемување на цената на основните прехранбени производи: од британски компири, италијански маслинки и јужнокорејска зелка до западноафриканско какао.

Азискиот топлотен бран лани предизвика зголемување на цената на оризот

Од кафе и какао, преку зелка и ориз до маслиново масло. Во последниве години, основните прехранбени производи бележат неконтролиран раст, додека ненадејни зголемувања на цените се забележани во периоди кога регионите со зголемување на цените биле погодени од временски екстреми. Авторите на студијата црпеле податоци од анализата на „Коперникус ЕРА5“. Тоа е најновиот и моментално најточен сет на реанализирани климатски податоци од Европскиот центар за среднорочни временски прогнози, развиен во рамките на Службата за климатски промени, финансиран од Европската Унија. Покрај тоа, тие користеле и податоци за врнежите и испарувањето од 1901 до 2023 година.
Азискиот топлотен бран во 2024 година предизвика зголемување на цената на оризот и зеленчукот. Сушите во Европа (2022-2023) доведоа до зголемување од 50 проценти на цената на маслиновото масло во ЕУ. Екстремните температури во Африка (2024) го погодија производството на какао, што доведе до глобален пораст на цените на чоколадото. Сушата во Калифорнија (2022) предизвика скок од 80 проценти на цените на зеленчукот во САД.
Топлинскиот бран со рекордни разлики (до 4 Целзиусови степени над историските просеци) ги погоди Кина, Јужна Кореја, Јапонија и Виетнам. Цената на зелката во Јужна Кореја се зголеми за 70 проценти за една година. Оризот во Јапонија се зголеми за 48 проценти, делумно поради намалените приноси и делумно поради туристичката побарувачка. Зеленчукот во Кина скокна за 30 проценти во летните месеци.
Комбинацијата од продолжена суша и топлина од 50 Целзиусови степени во Гана и Брегот на Слоновата Коска (каде што се произведува 60 проценти од какаото во светот), пак, доведе до глобален недостиг од какао и рекордни цени на чоколадото.
Шпанија и Италија, кои заедно произведуваат повеќе од 70 проценти од маслиновото масло во светот, забележаа пад на производството поради недостиг од вода. Цените во ЕУ се зголемија за 50 проценти за една година.
Невидената суша во Калифорнија и Аризона предизвика зголемување на цените на зеленчукот за 80 проценти.

Подлабока анализа на причините за зголемувањето на цените

Климатските промени ги зголемуваат фреквенцијата и интензитетот на екстремните временски настани, што директно влијае на земјоделското производство. Ел нињо во 2023–2024 дополнително ја влоши ситуацијата, но истражувачите нагласуваат дека долгорочниот тренд е последица на глобалното затоплување.
Покрај климатските фактори, цените се под влијание и на високите трошоци за транспорт (на пр. Етиопија), зголемената побарувачка (на пр. растечкиот туризам во Јапонија ја зголемува побарувачката), геополитичките кризи (војната во Украина, која е житница на Европа).
Синџирите на снабдување исто така се ранливи. Храната како какаото и кафето е особено чувствителна бидејќи се произведува во тесни географски области. Една крајност може да го наруши целиот глобален синџир. Дополнителни фактори што ја влошија ситуацијата се војната во Украина, високите трошоци за енергија и транспорт и инфлацијата.
Порастот на цените на храната, исто така, ја зголемува социоекономската нееднаквост бидејќи посиромашните класи потешко се приспособуваат на повисоките цени. Исто така, тоа придонесува за неисхранетост бидејќи пристапот до квалитетна и здрава храна се стеснува. На крајот на краиштата, порастот на цените на храната може да доведе до социјални немири (пример: Шри Ланка во 2022 година), особено во чувствителните региони погодени од климатските промени и сиромаштијата.