Она што го знаеме е дека датумите и местото на вистинскиот почеток не биле утврдени веднаш на почетокот на Првата и Втората светска војна. Историските коинциденции или вистински настани во форма на формална причина за војната се користеле во зависност од тоа дали воените хроничари биле на „вистинската“ или „погрешната страна на историјата“
Анализа: Меѓународниот конфликт станува глобален кога директно или индиректно се вклучени големите сили
Украинските елитни специјалци, странските платеници и најсовремената западна воена опрема веќе трета недела се на територијата на Руската Федерација, во областа Курск, на границата со Украина. Со почетокот на руската „специјална воена операција“ во февруари 2022 година, рускиот претседател Владимир Путин постојано изјавува дека „ќе ги брани суверенитетот и територијалниот интегритет на земјата со сите средства, вклучувајќи и нуклеарното оружје“. А на 6 август суверенитетот и територијалниот интегритет на Русија беа сериозно, па дури и спектакуларно нарушени.
На Блискиот Исток динамиката на војната исто така се засилува од минута на минута. На Корејскиот Полуостров и низ цела Источна Азија отворената нетолеранција и нескриениот воен дослух тлееја предолго и ќе експлодираат. Американски воени бродови повторно беа стационирани на Далечниот Исток и во Јужнокинеско Море. Турција деновиве енергично ја отфрли можноста за преговори за обединување на Кипар, со што потврди дека нејзината окупација на северниот дел на островот во 1974 година е конечна за неа, и покрај штотуку обновените обиди на САД и Европската Унија да овозможат јужниот, поголем дел од островот населен со мнозинство Грци и помалиот северен дел (самопрогласената Турска Република Северен Кипар) конечно да се обединат…
Дали е почната третата светска војна?!
Ако се задржиме на класичните толкувања според кои меѓународен конфликт станува глобален кога директно или индиректно се вклучени големите сили и кога тој конфликт директно или индиректно влијае на голем дел од човештвото на неколку континенти – третата светска војна е во тек. Нејзиниот почеток, можеби, се случи дури на 11 септември 2001 година – од терористичките напади на глобалната терористичка мрежа Ал каеда врз САД. Тогаш САД објавија „светска војна против тероризмот“, а во тој конфликт сите земји од Западот им се приклучија речиси на сите членки на Обединетите нации. Таа војна продолжува и денес, бидејќи не се поразени ниту Ал каеда ниту подоцнежната таканаречена Исламска држава. Напротив! Тоа го потврдуваат и последните минатонеделни терористички напади во Солинген, Германија, во Канада, Франција, Велика Британија…
Во име на одбрана од „невидливиот непријател“ или во име на демократијата и заштитата на човековите слободи, од 2001 година до денес, без формално објавување војна, извршено е уставно-политичко, економско и физичко уништување на Ирак, Либија, Египет, Авганистан, Сирија, тогашна СРЈ – Сојузна Република Југославија (која ја сочинуваа Србија и Црна Гора)… За време на Арапската пролет“, во 2010 и 2011 година, протести, немири и граѓански конфликти „против авторитарните режими“ беа предизвикани во Алжир, Јордан, Оман, Џибути и Јемен. Помалку интензивни немири беа организирани во Либан, Кувајт, Мавританија, Мароко, Саудиска Арабија, Судан, Западна Сахара, Иран… Креатор на сите овие сценарија беа САД, а оперативен изведувач во повеќето случаи беше Северноатлантската воена алијанса (НАТО).
Нова парадигма на светскиот конфликт
Ако тргнеме од фактот дека од формалниот крај на Студената војна (ниту не заврши неформално) се промени парадигмата на меѓународните односи и војната како меѓудржавен воен конфликт, постојат основи да се заклучи дека третата светска војна не може, ниту нужно ќе се води само со конвенционални стратегии и тактики и оружје. Ниту, пак, воопшто ќе се практикува формална објава на војна, особено во војни во кои САД учествуваат и се наметнуваат, затоа што никогаш не се практикувале.
Современите војни исто така не мора нужно да завршат со нуклеарна катаклизма, како што се прејудицира во последно време. Економската блокада и сечењето на поморските патишта може да имаат катастрофални последици. Можеби поголеми отколку во класична војна, па дури и во војна со тактичко нуклеарно оружје!
Како што јасно се гледа во сегашниот конфликт во Украина, војните можат и се водат со видливи оружени и помалку видливи средства, како што се беспилотни летала и шпионски балони, роботи, пандемични вируси и биохемиски лаборатории; економско и комерцијално уништување на непријателот, финансиски блокади и конфискација на девизни и златни резерви, корпоративно и приватно богатство на ривалите; сајбер-средства; медиумска пропаганда; царински тарифи; преку контролирање или целосно окупирање стратегиски трговски патишта и комуникации; извидувачко-шпионски сателити и други видови на прокси-војување…
Хибридна војна
Во двете историски класифицирани светски војни беа применети и многу интензивно користени методи на специјална војна како пропаганда, трговски и поморски блокади, замрзнување на имотот и слично. Но никогаш досега немало толку многу можности за синхронизирање на конвенционалните и хибридните методи на војување како што нуди технолошкиот напредок денес. Со конвенционалните пристапи е уште потешко да се утврди дали третата светска војна навистина започнала, каде, кога и како.
Она што го знаеме е дека датумите и местото на вистинскиот почеток не биле утврдени веднаш на почетокот на Првата и Втората светска војна. Историските коинциденции или вистински настани во форма на формална причина за војната биле користени во зависност од тоа дали воените хроничари биле на „вистинската“ или „погрешната страна на историјата“. Како што е, на пример, јужнословенскиот националист (српски) Гаврило Принцип, кој на 28 јуни 1914 година во Сараево ги уби австроунгарскиот престолонаследник Франц Фердинанд и неговата бремена сопруга Софија, со што формално ја предизвика Првата светска војна – до денес, за едни тој е херој на нацијата, за други терорист, за трети наивен француски платен убиец.
Загрепскиот историчар Филип Катаниќ смета дека и Наполеоновите војни (1796-1815) и најголемиот оружен конфликт на европско тло во целата историја на Стариот Континент, познат како Седумгодишна војна (1756-1763), исто така биле светски конфликти бидејќи биле со големи армии, на различни континенти и со глобални последици. Последниот особено, бидејќи тоа беше воен конфликт меѓу Прусија, Велика Британија и Хановер (подоцна исто така Португалија), од една страна, и Австрија, Франција, Русија, Саксонија, Полска и Шведска (на која подоцна Шпанија и кралството на двете Сицилии), од друга страна. Беше спроведено на тлото на Европа, Северна Америка и Азија.
Избувна во 1756 година како директна последица на Ахенскиот мир (1748), кој не ги реши спорните прашања меѓу Австрија и Прусија, ниту односот меѓу Велика Британија и Франција во врска со распределбата на колониите. А сепак, според тоа, ниту еден од овие два големи конфликта не е историски класифициран како „светска војна“.
Нова фаза од третиот светски судир?
Исто така, познато е дека во Втората светска војна директно или индиректно учествувале околу 30 земји. На страната на Украина во тековната руско-украинска војна има речиси двојно повеќе сојузници собрани околу Америка како предводник на „Обединетиот Запад“. Само во НАТО има триесет земји што од почетокот на „специјалната воена операција“ отворено ја поддржуваа Украина не само формално, политички и хуманитарно туку и многу великодушно финансиски и воено, со скриена или нескриена согласност за употреба на оружје и разузнавачки податоци на НАТО и за напади на украинската армија врз територијата на Руската Федерација, што се случува токму сега.
Имајќи го предвид горенаведеното, може да се заклучи дека со руската инвазија врз Украина, третата светска војна не само што е во тек туку е дури и во втората, значително поинаква и поопасна фаза од првата, која започна во 2001 година и продолжува денес. затоа што сè уште не се уништени „исламистичките терористи“ и нивните ќелии од Ирак, Јемен, Сирија, Мали, Палестина, Иран…
Како и претходната, така и оваа втора фаза од сегашниот глобален конфликт нема рок на траење. Згора на тоа, интензитетот и бројот на учесници во овој конфликт ќе се зголемуваат со проширувањето на заканите за „западната цивилизација“ и постојниот глобалистички поредок. И овие опасности нужно ќе се зголемат. Еве само неколку причини.
Незамисливо е Русија некогаш да се повлече од „историски руските територии што ѝ беа дадени на Украина со историска неправда“ без воен пораз. Но, дали е воопшто можен воениот пораз на Русија, кој ќе победи, како и кога?
Западните сојузници собрани околу САД и НАТО исто така, поради висината на нивните историски влогови и материјални интереси, не можат тивко да ја прифатат неопходната трансформација на постојниот униполарен во мултиполарен или полицентричен поредок, кон кој јасно се стреми мнозинството од светот. Дополнително, западната разузнавачка и медиумска пропаганда е премногу силна за граѓаните на американската коалиција дури и да се посомневаат во победата на Украина. А таа победа, се тврди, е одбрана на Европа од Русија, победа на НАТО и одбрана на западните вредности.
Се зголемуваат нескриените тензии меѓу Северна и Јужна Кореја. Иран не е само трн во окото на Америка и Велика Британија. Турција исто така манифестира сè поостра реторика против Израел, но е подготвена на сите компромиси, вклучувајќи го и приемот на Шведска и Финска во НАТО (што неочекувано го направи) и покрај наводните срдечни односи со Русија.
Косово и Босна и Херцеговина се исто така трајно буре барут на кое му треба само најмала искра за да експлодира. И сите други земји од овој регион се вооружуваат, горе-долу (нетранспарентно, избезумено).
Низ светот има многу пожари што тлеат, а немилосрдните производители на оружје и лобисти ги занемаруваат. За обичните луѓе војната е зло, за воените профитери тоа е богатство и моќ.
Поентата на ова размислување не е да се повикаме на уште едно големо и страшно светско крвопролевање. Желбата на авторот е да го ослободи умот, да го поттикне критичкото размислување и да ја анализира реалноста со отворени очи. Какофонијата на медиумските лаги, бесрамната политика на лидерите на повеќето од најмоќните земји во Европа и светот и целосната маргинализација на улогата на Европската Унија на глобалната сцена – се оправдани и реални стравови од најлошото што самиот човек може да му го донесе на човештвото во евентуална, но сè поблиска – нуклеарна војна.
Избегнувањето тотален судир на цивилизации ќе зависи од тоа дали лидерите на најсилните држави ќе ја прифатат мултицивилизациската природа на новата светска политика. И дали тие ќе соработуваат во одржувањето на оваа нова мултиполарна структура на глобалните меѓународни односи.
Зекеријах Смајиќ
Авторот е новинар од Брисел, експерт за европски политики и за процесот на проширување на ЕУ
