Земјите со најниски стапки на религиозност, како што се Исланд, Норвешка, Чешка, Јапонија и Шведска, се исто така земји со најниска
стапка на криминал. Од друга страна, САД имаат повисоки стапки на религиозност и повисоки стапки на криминал во споредба со многу други развиени земји, особено кога станува збор за насилни злосторства. Ксигалатас признава дека тоа е корелациски доказ
Моралот, религијата, извртените „нови вредности“ и криминалните поведенија кај граѓаните низ призмата на едно научно истражување
Една студија објавена во списанието „Природата на човековото однесување“, спроведена во 2017 година на Универзитетот во Конектикат,САД, покажа дека во согласност со културните еволутивни теории на религијата и моралот, луѓето во повеќето анализирани земји сметаат дека екстремното прекршување на моралот е покарактеристично за атеистите отколку за верниците. Притоа, се покажа дека антиатеистичките предрасуди се присутни дури и кај атеистичките учесници во анкетата, иако во помала мера.
Земјите со најниски стапки на религиозност се земји со најниска стапка на криминал
Но научните истражувања покажуваат дека таквите предрасуди немаат сериозна основа во реалноста. Во интервју објавено во 2017 година на веб-страницата на Универзитетот во Конектикат, професорот Ксигалатас, коментирајќи ги наодите од гореспоменатата студија, рече дека нејзините резултати се интересни во контекст на фактот дека „податоците од Федералното биро за затвори на САД сугерираат дека има многу помала веројатност атеистите да извршат злосторства отколку религиозните луѓе“ и дека „во светот најмалку религиозните земји имаат најниска стапка на криминал“.
Навистина, земјите со најниски стапки на религиозност, како што се Исланд, Норвешка, Чешка, Јапонија и Шведска, се исто така земји со најниска стапка на криминал. Од друга страна, САД имаат повисоки стапки на религиозност и повисоки стапки на криминал во споредба со многу други развиени земји, особено кога станува збор за насилни злосторства. Ксигалатас признава дека тоа е корелациски доказ.
– Ова не значи дека да се биде атеист доведува до помал криминал. Но она што го открива нашата студија, дека атеистите се неморални, дефинитивно не е поддржано од реалноста – рече тој.
Што заклучи опсежното научно истражување на оваа тема?
Заклучокот на професорот од Универзитетот во Конектикат е поткрепен со многу студии со вклучени граѓани – „верници и атеисти во различни аспекти на моралното однесување“. За да стигнат до убедливи резултати во ваквото истражување, истражувачите најпрво морале да се договорат за дефиницијата на моралот и за најдобриот начин да се измери.
Имено, Ара Норензајан од Катедрата за психологија на Универзитетот во Британска Колумбија, во научниот труд „Дали религијата ги прави луѓето поморални“, пишува дека еволутивната перспектива ја гледа човечката морална психологија, исто како и религијата, како природен феномен што е конвергентен производ на генетиката и културното наследство. Затоа, во најшироко ниво, може да се каже дека моралот се состои од „меѓусебно поврзани групи на вредности, доблести, норми, практики, идентитети, институции, технологии и развиени психолошки механизми што функционираат заедно за да го потиснат или регулираат личниот интерес и да ги направат заедниците можни“, според дефиницијата на Џонатан Хајд од книгата „Праведниот ум“ од 2012 година.
Норензајан истакнува дека во оваа смисла моралот е тесно поврзан со прашањето како големите заедници, во кои луѓето не се познаваат, можат да бидат кооперативни и како можат да го решат проблемот со ситуации во кои поединецот ги користи ресурсите или придобивките на заедницата без да придонесе или да учествува во нивното создавање, што може да ги намали севкупната ефективност и морал на групата.
Ваквите дефиниции за религијата и моралот се во согласност со историските и археолошките наоди и теории засновани на нив, според кои религиите со големи богови што го наградуваат моралот и го казнуваат неморалот почнале да се појавуваат кога луѓето почнале да формираат големи заедници во кои луѓето не се познавале. Пред тоа немаше потреба од морализирање на боговите бидејќи во малите племенски заедници, довербата во другите, неопходна за соработка, лесно се стекнуваше врз основа на угледот.
Наоѓање на вистинскиот метод за веродостојно истражување за поврзаноста на религиозноста и моралот
За веродостојно истражување за поврзаноста на религиозноста и моралот беше неопходно да се најдат најдобри методи со кои тие може да се измерат. Василис Сароглу од Католичкиот универзитет во Лувен истакна во Билтенот за психологија на религијата дека „контрастот помеѓу идеалите и самоконцептот на религиозните луѓе, од една страна, и резултатите од студиите што користат други стратегии за истражување, од друга страна, е толку голем што истражувачите може да бидат во искушение да се посомневаат во морална хипокризија меѓу религиозните луѓе“.
Имено, многу студии покажаа дека верниците претеруваат кога се самопријавуваат просоцијални морални однесувања, како давање донации, за да се претстават во подобро светло, како за другите така и за себе. Затоа, во своето истражување, научниците почнаа да избегнуваат анкети засновани на самоизвестување и почнаа сè повеќе да користат техники што вклучуваат т.н. когнитивна подготовка.
Тоа е техника на експериментална психологија во која одредени потсетници – суптилни или сублиминални слики, зборови или пораки – ги активираат религиозните мисли на учесниците, а потоа тие учествуваат во различни задачи и игри од економијата на однесувањето, во кои просоцијалното однесување може да се мери под контролирани услови. Идејата е дека ако религиозното размислување има одреден ефект врз просоцијалните тенденции, тогаш експериментално индуцираните суптилни религиозни потсетници треба да го зголемат просоцијалното однесување, како што е великодушноста кон странците, и да го намалат асоцијалното однесување, како што се изневерувањето и себичното однесување.
Што покажаа резултатите?
Истражувањата спроведени на овој начин покажаа дека не постои значајна врска помеѓу религиозноста и моралот. На пример, во еден експеримент возрасните учесници по случаен избор беа поделени во три групи: едната беше поврзана со религиозни термини, како што се бог, божествен и дух; другата на секуларните, како што се граѓанските, поротите и полицијата, додека третата беше поврзана со сосема неутрални термини.
По подготовката, секој учесник играше анонимна игра. Тоа е експеримент во психологијата и економијата што се користи за проучување на алтруизмот и правичноста. Во играта, еден учесник (диктатор) добива одредена сума пари и мора да одлучи колку да задржи за себе, а колку да му даде на друг учесник, примач, кој нема влијание врз неговата одлука. Оваа игра им помага на истражувачите да разберат како луѓето донесуваат одлуки за споделување ресурси и колку се дарежливи да бидат подготвени во ситуации во кои нема никакви последици за нивната себичност.
Резултатите покажаа дека учесниците во религиозно подготвуваната група им давале речиси двојно повеќе пари на другите во споредба со контролната група. Но особено е интересно што групата што се подготвувала со секуларни термини, како што е „полиција“, го покажала истиот модел како и религиозниот пример, што покажува дека секуларните механизми, кога се достапни, исто така можат да поттикнат дарежливост.
Друг познат пример за слична студија со подготовки е „Проучување на добриот Самарјанин“. Во него истражувачите следеле кој ќе застане да му помогне на повреденото лице што лежело во уличката по која требало да помине. Тие откриле дека внатрешната религиозност нема никаква улога во тоа, дури и кога учесниците на тестот имале задача да одржат говор за добриот Самарјанин откако ќе поминале низ уличка, што е силна религиозна подготовка. Напротив, некои надворешни фактори, како што е доцнењето на изложеноста, имаа многу посилно влијание врз одлуката да се помогне отколку религиозните верувања.
Слични наоди се потврдени во многу други лабораториски и теренски студии. Сè на сè, се покажа дека во студиите со добро контролирани услови нема голема разлика во моралното однесување на верниците и атеистите и дека религиозноста не влијае значително на моралот. Р.Х.
