Миодраг Мајиќ, српски писател
Промоција на романот „Рудникот“, кој излезе од печат во издание на „Антолог“, и разговор со авторот на книгата Миодраг Мајиќ ќе се одржат на 15 септември, во 20 часот, во кафе-книжарницата „Буква“. Третиот роман на Мајиќ е пишуван со намера што е очигледна уште од првата реченица. Исповедта на Богдан Бањац можеби е вистинита, а можеби е плод на трауматизираната фантазија, но во секој случај е веродостојна на неговите сеќавања. Тој е поранешен адвокат што се наоѓа во санаториум и поради тоа неговите навраќања кон минатото можат да бидат земени со резерва од јавноста. На промоцијата ќе бидат достапни и книгите „Деца на злото“ и „Островот на пеликаните“ на Мајиќ, исто така изданија на „Антолог“.
Вашиот нов роман „Рудник“ неодамна излезе на македонски јазик, по преводот на уште две ваши книги. Како ја доживувате македонската публика, која ја познавате и од фестивалот „Букстар“, чиј гостин бевте пред две години?
– За жал, сè уште немав можност доволно да ги запознаам моите македонски читатели. Искрено се надевам дека тоа ќе се промени во иднина. Сепак, искуствата од минатото ми кажуваат дека публиката е слична на онаа на која сум навикнат во Србија. Мојот впечаток од „Букстар“ е дека тоа се заинтересирани, темпераментни читатели што се нурнати во приказните пред нив. Го почитувам секој читател, но особено ми се допаѓа оној што е ангажиран, кој без резерва му се предава на текстот, без разлика дали му се допаѓа или не, јас го извлекувам максимумот од таков читател како писател.
Темите ви се секогаш контроверзни и страшни, кажете ни нешто повеќе за приказната во „Рудник“, од каде инспирацијата и мотивот?
– Долго време ја носев таа приказна во себе. Убеден сум дека една од заедничките карактеристики на луѓето на овие простори е онаа тенденција да молчат и да ги туркаат под тепих работите што можат да бидат непријатни. Се заинтересирав да истражам колку долго е можно да се закопа вистината пред да проговорат духовите. Затоа рудникот е повеќе симбол и игра, бидејќи ми се чинеше дека може да биде погодно да се испита што ќе се случи ако ги погледнеме местата за кои веруваме дека редовно даваат плод (руда) како места каде што плодовите на нашите лаги се закопани. Што би израснало од таква почва и што навистина расте? Кои се плодовите на криминалот? Може ли лагата да се закопа доволно длабоко? Секако, ова е тема што не ја засега само оваа клима. Живеењето во лага и создавањето паралелна реалност, за жал, стана една од основните карактеристики на современиот свет.
„Рудник“ веќе има неверојатно голем број читатели, што значи ова за еден автор што „кога пишува е осаменик“, а неговото дело излегува пред огромна публика?
– Средбата на авторот со публиката секогаш е катарзична. Како писатели можеби сакаме да го постигнеме ова или она со текстот, но само публиката ќе каже што навистина сме направиле. Често се случува да добијам толкувања од читателите што ја надминуваат мојата првобитна намера. Има читатели што дополнително ги елаборираат моите размислувања и во нив наоѓаат толкувања што ги надминуваат рамките што првично им ги намислив. Ова се неверојатни искуства! Фантастично и во исто време застрашувачко е да се знае дека во моментот кога ќе го објавиш делото губиш секаква контрола над него и дека тоа може да стане она што ќе го видат читателите во него. Понекогаш, се разбира, не ми се допаѓа некоја интерпретација на мојот текст, но потоа се потсетувам дека секое толкување е легитимно.
Во една пригода рековте дека „Рудник“ е делото што ви било најтешко да го напишете. Зошто?
– Тоа е целосно измислена приказна. Од една страна, немаше вистинска основа во тоа, а од друга страна, имаше толку многу што беше реално да се зборува. Некаде реков дека попатно се чувствував по малку како алхемичар. Му ветив на читателот дека ќе ја раскажам приказната за тивкото, скриеното, подземјето, лагата, а не бев ни сигурен како да стигнам до тоа. Малку се писателите кај нас што се занимавале со овие теми, а неистражената природа на таа територија на моменти ме правеше несигурен. Но се чини дека на крајот сè излезе добро.
Какво е чувството да се биде еден од ретките што водат војна за вистината и правдата, и преку пишувањето и преку својата професија како судија?
– Не размислувам колку луѓе има во таа машина. Јас постапувам на таков начин бидејќи во спротивно би бил во судир со сопствената душа. Борбата за вистина и правда, како што вие ја нарекувате, никогаш за мене не беше резултат на свесна одлука. Тоа е резултат на внатрешен глад, нагон за опстанок во системот на вредности во кој сум воспитан. Верувам дека ќе се разболев ако се преправав дека не ја гледам неправдата што ме опкружува. Исто како што сум убеден дека значителен број луѓе се разболуваат кога нивните верувања и нивните постапки премногу долго резонираат со дијаметрално спротивен ритам.
Како успевате да ја вклучите реалноста во фикција и од неа да направите уметничко дело, а не извештај за случај?
– Се надевам дека успевам. И тоа е вечна борба. Неопходно е, пред да пишувате, да го победите судијата во себе. Адвокатите се научени на груб чиновнички јазик. Верувам дека ако би пишувал на начин на кој нѐ научија да се изразуваме во судските документи, тоа би било нечитливо. Затоа, пред да седнам да пишувам, прво ја фрлам капата на судијата и се трудам да пишувам на начин што би ги задоволил потребите на мојот читател. Се надевам дека барем делумно сум успешен во ова.
Колку ни е важно како општество да се соочиме со некои важни вистини и што можеме ние „обичните луѓе“ да направиме за тоа?
– Верувам дека „обичните луѓе“, како што вие ги нарекувате, воопшто не се свесни за сопствената сила. Голем број системи се обидуваат, а, за жал, најчесто успеваат да ги убедат дека се немоќни и неспособни да ги променат работите. Се обидуваат да ги забавуваат со ефемери, ги заробуваат со кредит, реални шоуа, ширење морална паника и слично, за да бидат исклучени од општествените процеси. А човек полн со вистински или измислени грижи не е способен да се справи со прашања од пошироко значење. Така, наместо информиран граѓанин, добиваме бројка, шраф на системот, безимен поединец, кој системот и поединците во него слепо го користат за најниски интереси. Во оваа смисла, првиот чекор е да се подигне свеста кај граѓаните и да се едуцираат. Неопходно е да се едуцираат луѓето и да им се објасни што всушност значи демократијата и колку таа навистина може да биде моќна алатка. Неопходно е да им се помогне да прифатат дека политичарите се целосно нивни вработени и дека се таму поради нив, а не обратно. Овде целиот културен и вредносен модел е превртен наопаку. Повеќето граѓани на Балканот длабоко во себе веруваат дека се таму за да им служат на владетелите и нивните сатрапи. Затоа постојат ова идолопоклонство и наклонетост кон лидерите. Лидерите треба да се демистифицираат. Ова е првата важна вистина што треба да се реализира. Ако се направи тоа доволно, другите вистини постепено сами ќе го пронајдат својот пат.
