Со целиот свој сјај и раскош, Светското фудбалско првенство во Катар фрла светло врз разликите што постојат меѓу победниците и губитниците на Блискиот Исток
Светот како фудбалски терен
Во моментов светот повторно ужива во магијата на фудбалот. Четири години откако Русија беше домаќин на Светското првенство во фудбал, сега доаѓа на ред Катар, што е првпат најголемиот спортски настан на планетата да се одржува на Блискиот Исток. Во текот на турнирот, глобалното внимание го заострува својот фокус на Катар во однос на сите сегменти. Но, сè додека натпреварот се одвива без кризен момент, овој престижен настан може добро да ја обезбеди основната цел на катарската влада да го подигне својот углед на светската сцена. Но, турнирот раскажува и поширока приказна за Блискиот Исток. Поттикнати од огромното нафтено богатство што произлегува од порастот на цените на нафтата како одговор на конфликтот во Украина, регионалните производители од Персискиот Залив никогаш не стоеле подобро финансиски. Се проценува дека Катар потрошил до 220 милијарди долари подготвувајќи се за 64-те натпревари од мундијалот. Неговата добра среќа е во целосна спротивност со другите земји во регионот и другите трајни проблеми. Тоа ги одразува разликите помеѓу регионалните победници и губитниците, што стануваат сè поочигледни.
Корисноста на Советот за соработка во Персискиот Залив
Поширокиот глобален контекст се покажува корисен за некого. Така, државите од Советот за соработка во Персискиот Залив (ГЦЦ) успешно ја користат меѓународната побарувачка за енергетски ресурси и се предизвик за западните и за руските претставници околу тоа кому ќе ја дадат нивната политичка поддршка во врска со конфликтот во Украина. Катар беше една од главните земји од ГЦЦ што се усогласи со Западот во однос на Украина. Односите на Саудиска Арабија и ОАЕ со Западот се попроблематични, при што овие двајца играчи истовремено одржуваат блиски врски со Русија во обид подобро да ги наметнат своите интереси во новиот мултиполарен поредок. Саудиска Арабија, особено, целосно ги користи своите капацитети на нафтениот пазар за да ја унапреди својата глобална позиција, работејќи со Русија како дел од пошироката „ОПЕК плус“ за одржување повисоки цени на нафтата.
Но, како и да е, државите од ГЦЦ сега се во фокусот на обновениот меѓународен интерес. Европската Унија (ЕУ) и поединечните европски држави имаат приоритет на продлабочување на врските со нив пред другите грижи и цели што ги имаат на Блискиот Исток. Желбата на западните влади да продолжат со партнерства од ГЦЦ за геополитички и енергетски цели е во силен контраст со зголемената грижа на јавноста околу наводите за човековите права предизвикана од Светското првенство.
Што тлее во заднината на фудбалското првенство?
Но, под овие врвови на успехот во Персискиот Залив се крие пејзаж кој се карактеризира со влошување на неволите. Светското првенство, со сиот свој сјај, гламур и чувство за успех, се одржува во момент кога врие на поширокиот Блиски Исток. Во соседен Иран, протестите и ризиците од ширење на нуклеарното оружје се вест на денот. На југ, примирјето во Јемен истече и земјата ризикува обновен конфликт, што би ја влошило една од најголемите хуманитарни кризи во светот. На север, нефункционалноста на ирачката држава, како што е нагласено со бурниот едногодишен процес за формирање нова влада, поттикнува длабоки предизвици. Во Сирија и во Либан, колапсот на државите продолжува со забрзано темпо, со владејачките елити фокусирани на индивидуалните и режимските интереси над оние на поширокото население. Најновата тешкотија е смртоносната епидемија на колера во двете земји. Низ северна Африка има зголемено влошување на економијата во Египет и во Тунис, силни ривалства во Либија и засилени тензии меѓу Алжир и Мароко. Во целиот регион, несигурноста во храната, инфлацијата и колапсот на основните јавни услуги се вообичаени теми.
Овие големи разлики меѓу победниците и губитниците на регионалниот пејзаж се протегаат и во геополитичката сфера. Ова е категорично нагласено со Авраамскиот договор за нормализација на односите од 2020 година, што ОАЕ и Бахреин го склучија со Израел кого тие го доживуваат како регионален победник заедно со нив. Овој процес ефективно ги маргинализираше Палестинците. Иако Катар не се приклучи на овој договор, сепак дозволува директни летови од Израел за Светското првенство. Саудиска Арабија, исто така, не беше подготвена јавно да ги нормализира односите со Израел без решение за палестинското прашање, и покрај очигледното продлабочување на неформалните врски. Но, ова може да се промени откако престолонаследникот Мохамед бин Салман ќе стане крал.
Менување на приоритетите за земјите од Персискиот Залив
Во текот на изминатата деценија, можеби се очекуваше од арапските земји од Персискиот Залив да бидат поактивно вклучени во користењето на овие предизвици и геополитичките линии на поделба за да го обликуваат поширокиот регион по нивен вкус. Во текот на последниве години, борбата против Иран, како и ривалствата меѓу ГЦЦ, беа основен двигател на нивното наметливо и често дестабилизирачко однесување, од Јемен до Либија. Но, лидерите од Персискиот Залив сега се чини дека ги менуваат приоритетите во своите непосредни интереси и преземаат потесен фокус. Овие држави се концентрираат на повеќе националистички интереси поврзани со нивниот сопствен економски развој и безбедносните закани. Тие бараат подобри и поопипливи приноси од нивните политички и економски инвестиции низ целиот регион.
Како дел од овој тренд, Катар стана значително помалку активистички настроен, додека Саудиска Арабија се повлече од значајниот ангажман и економската поддршка за земји како Либан и Ирак, каде што смета дека нејзините пари помагаат само да се поддржат владејачките системи поддржани од Иран. ОАЕ, од своја страна, остануваат вклучени во целиот регион, но се чини дека се фокусирани на склучување договори со земји како Иран и Турција, што до неодамна беше незамисливо, да се извлечат од регионалните борби на кои ја трошеа нивната енергија во минатата деценија.
По една деценија неуспешни обиди да се преправи поширокиот регион според нивниот имиџ, фокусот на државите од ГЦЦ сега е на потесна консолидација. Но, со тоа, дихотомијата меѓу победниците и губитниците на Блискиот Исток веројатно само ќе се прошири. Светското првенство е јасна демонстрација на оваа поделеност, како и сите други работи.
