Истражување на „Нова Македонија“ во соработка со еминентни историчари (4)
Во насловот „Бугарските земји под византиска власт“, Македонија и понaтаму се третира како југозападна бугарска земја, а востанијата на Петар Делјан и на Ѓорѓи Војтех, како бугарски ослободителни востанија, што не одговара на реалноста и толкувањата на историската наука. Авторите на учебникот сакаат да обезбедат континуитет на бугарскиот карактер на Македонија до нејзиното повторно освојување од Второто Бугарско Царство.
Во лекцијата „Историска географија на средновековна Бугарија“, на стр. 74, пишува: „На југозапад се простирала Македонија (наречена од Бугарите Долна земја, или третиот дел од бугарското царство) со центар в Охрид“. Станува збор за класична конструкција, која може да поттикне територијален иредентизам.
Во лекцијата: „Возобновување на Бугарското Царство (1185)“ за улогата на Калојан, на стр. 76, се вели: „Тој ги ослободил од византиска власт Тракија и Македонија и го обединил бугарскиот народ на Балканскиот Полуостров“. Авторите не водат сметка за термините ослободил и завладеал, а прикажувањето како ослободување и обединување е некоректно, бидејќи овие територии повеќепати биле „ослободувани и обединувани“, како од Бугарија, така и од Византија, Србија и др. Сосема е природно да се постави прашањето: Дали завладување е ослободување?
Во лекцијата „Моќта на Бугарија за време на владеењето на цар Иван Асен Втори“ се вели дека Иван Асен „вратил некои од загубените бугарски територии“. Станува збор за континуирано претставување на еднаш освоените територии од страна на Бугарија за вечни бугарски земји, или територии, кои постојано се ослободуваат.
Дека станува збор за освојување, а не ослободување говори изворот што е даден на стр. 79. Во извадокот од написот на Иван Асен Втори во црквата „Св. Четириесет маченици“, меѓу другото, се вели: „… а самиат цар кир Тодор Комнин ги зароби сите негови болјари. А целата негова земја од Одрин и до Драч ја освоив, грчка и албанска, и српска“. Се поставува прашањето чии земји „ослободил“ или, пак, освоил туѓи.
Во методската единица „Културата на христијанска Бугарија 9-14 в.“, на стр. 94, Јован Кукузел едноставно е претставен како „бугарски певец“, иако станува збор за личност што дејствувала во византиска доба, за која постојат сведоштва дека по потекло е од Дебарско, од Жировница.
Во лекцијата „Османлиски политички систем“, сите области во Румелија се третираат како „бугарски земји“, а тоа уште подобро може да се види на стр. 107, каде што е дадена карта под наслов „Карта на Балканскиот Полуостров со одделни османски административни единици“, а всушност е дадена карта на Бугарија во која се вклучени цела Македонија и некои делови од југоисточна Србија, кои, всушност, бугарската историографија ги третира како бугарски земји. Историската наука вели дека Османлиите не освоија ваква Бугарија.
Во лекцијата „Отпор против османската власт“, кога се зборува за ајдутството, се вели дека тоа било развиено на „целата бугарска територија“, а доказ за тоа е посочувањето на Битола како град што бил нападнат од ајдуците. Во овој правец, на стр. 112 има „карта на распространување на ајдучко движење“, се подразбира во бугарските земји, во која е вклучена територијата на Македонија. На истата страница се дават извадоци од османски документи за ајдутството во Македонија, во кои нема ниту збор за Бугари и Бугарија.
Во лекцијата „Борбата на Бугарите за политичко ослободување“, на стр. 114, Карпошовото востание е претставено како востание на југозападните бугарски земји, а самиот Карпош е прогласен за „бугарски крал“. Такво нешто нема во ниту еден извор. Во истата лекција, на стр. 115, е дадена „Карта на бугарските востанија во 15-17 в. и походот на Владислав III Јагело“, во картата османлиска Македонија е претставена како бугарска земја.
Во методската единица „Демографски промени во бугарските земји“, Македонија се третира како „бугарска земја“, а тоа е илустрирано во приложената „Етничка карта на бугарските земји во 15-17 век“, на стр. 117. Во лекцијата „Контакти и конфликти во секојдневието“ пишува: „Во земјите од устието на Дунав до Охрид и од Црно Море до р. Морава, Бугарите биле мнозинство“. Станува збор за класичен иредентизам и шовинизам, при што не се води сметка за историската реалност.
Во лекцијата „Бугарската култура 15-17 в.“, на стр. 120-121, се следи концептот за бугарскиот карактер на бугарските земји во османлиска Македонија. Повторно е дадена „Карта на манастирската мрежа и училишта“ во која е вклучена територијата на Македонија. На овој начин сите културни обележја се прогласуваат за бугарски, што е далеку од вистината. Станува збор за присвојување на македонското културно наследство. Во лекцијата „Православната потпора на Бугарите“ се зборува за „етнички бугарски земји“ во кои „енорискиот свештеник правел од новороденото дете Бугарин, од новосоздаденото семејство бугарско и од територијата на којашто биле погребани Бугари, бугарска земја“. По инерција, во таквата бугарска земја влегува и Македонија, манастирот „Св. Наум Охридски“, Осоговскиот манастир и др. Станува збор за повторување на концептот за бугарски земји и бугарска Македонија.
„Историја и цивилизација за 6 клас“ од авторите Екатерина Михаилова, Цветана Георгиева, Милјана Кајмакамова, Теодора Борисвова-Петрова, Никола Дјулгеров
Во лекцијата „Бугарите во текот на првата половина на IX век“, на стр. 46, во рубриката Речник, е даден терминот Македонија, за кој следува објаснување дека станува збор за „историско-географска област во југозападниот дел на Балканскиот Полуостров“. На овој начин се отфрлаат сите македонски карактеристики и Македонија се третира како историско-географска област што има бугарски етнички основи. Во лекцијата „Славјанскиот свет меѓу Рим и Константинопол и делото на светите Кирил и Методиј“, на стр. 48, за браќата Кирил и Методиј се вели дека тие „во 855 година ја создале славјанската азбука, наречена глаголица“. Интересно е како оваа славјанска азбука на другите места е старобугарски јазик. Но овде нема ниту збор каде е создадена оваа азбука, со што се прави цензура. Во истата лекција, во рубриката Лицата на историјата, се дадени неколку кратки информации за светите браќа, при што за Методиј се вели дека „станал управител на област“. Но и овде, како и на сите други места, не се споменува областа, со што очигледно е дека спомнувањето на Македонија намерно се избегнува.
Во лекцијата „Подемот на христијанска Бугарија“, во рубриката Лицата на историјата, има кратко поглавје за Климент и Наум. Притоа пишува: „Според житијата, Климент бил најмладиот меѓу учениците на светите браќа, а Наум Бугарин со благородно потекло“. Понатаму се вели дека нивната дејност продолжила во времето на Симеон Велики, при што Климент бил прогласен за „прв епископ на бугарскиот јазик“. На овој начин има етнизирање на едниот, а потоа бугаризирање на словенскиот јазик на другиот. Во истата лекција, на стр. 52, можеме да прочитаме дека Кирилометодиевите ученици „создале нова словенска азбука, наречена кирилица“. Веќе неколку реда подолу на истата страница, кога станува збор за Собирот во Плиска, се вели дека „старобугарскиот јазик се утврдил како богослужбен и државен“. Авторите не водат сметка за наративот, еднаш го именуваат како славјански јазик, а потоа без никакво објаснување овој славјански јазик го именуваат како старобугарски. Во истата лекција, во дидактичкиот материјал се наведени земјите во кои денес се користи кирилицата како азбука, притоа, освен Бугарија, тука се наведени уште: Србија, Русија, Белорусија, Украина. Македонија никаде не се споменува и најверојатно станува збор за намерно избегнување, а не за пропуст.
Во „Работилница IV“, на стр. 54, во поднасловот „Бугарија обединител на Јужните Словени“, можеме да прочитаме во оригиналот: „… ханот Крум ги насочил ударите кон југ – кон Византија. Ја освоил Сердика (дн. Софија), което улеснјавало бдщчите деиствиа за приобщаване на славяните от Македония… Наследникот на ханот Крум ја продлжил политиката му на присединяване на славяните“.
Овде преку игра со зборови имаме замена на тези. Приобщаване значи присоединува, или вклучува. Според оваа конструкција, со удари против Византија, Крум создава услови за присоединување – вклучување на Словените од Македонија кон Бугарија. Така се настојува да се добие впечаток дека тој не ги освојува Словените од Македонија, која реално е дел од Византија, туку дека ги присоединува Словените од Македонија кон Бугарија.
Во лекцијата „Златниат век на старобугарската култура“, на стр. 56, се евидентни досега констатираните недоследности во смисла на прогласување на старословенскиот јазик за старобугарски јазик. Затоа можеме да прочитаме дека: „… Бугарија прва меѓу европските држави создала книжина на говорниот славјански јазик“, а веднаш потоа во следната реченица стои „старобугарската книжина се распространила меѓу останатите славјански народи, највеќе меѓу Русите и Србите“. Подолу можеме да прочитаме дека: „Резултатот од политиката на бугарските владетели и делото на Кирилометодиевите ученици, старобугарскиот јазик се оформи како прв книжевен јазик на славјанството“. На овој начин, авторите на многу едноставен начин, без да водат сметка за изворите и историската вистина, го трансформираат старословенскиот јазик во старобугарски, а тој, пак, потоа во основа за сите словенски народи.
Негацијата на оваа теза е во дидактичкиот материјал на стр. 57, каде што под насловот „Старобугарски книжовници“ се дава извадок од „Преписката кон преводот на Атансиј Александриски“ од 907 година. Во неа, меѓу другото, стои: „Тие благочестиви книги ги преведе по наредба на нашиот бугарски кнез Симеон од грчки на славјански език, епископот Константин, кој што беше ученик на Методиј, архиепископ на Моравија…“ Постојаниот расчекор помеѓу историските автентични извори што се пренесуваат во учебникот и искажаните антиисториски тези, односно превртувањето на старословенскиот во старобугарски јазик е евидентно и на стр. 60, во лекцијата „Опшество и секојдневието во средновековна Бугарија (9-11) век“. Тука се цитира дел од патеписот на Ибрахим Ибн Јакуб, каде што се вели: „Тие разбираат различни јазици и ги преведуваат евангелијата на словенски јазик“. Уште еден демант од изворите за антиисториските тези.
Во лекцијата „Завладувањето на Балканот од Османлиите“, на стр. 114, Волкашин и Углеша се именувани како „балкански владетели“, кои први ја осознале опасноста од Османлиите. Но за нив не се вели ништо конкретно со кои земји управувале и какво потекло имале, очигледно за да не се наруши претставата за континуитетот на Македонија како бугарска земја.
Во лекцијата „Отпорот на Бугарите против османската власт (15-17 в.)“, во рубриката Лицата на историјата, се споменува мисијата на охридскиот архиепископ Атанасие на европските метрополи, кој молел за „воени дејствија против непријателите на христијаните“. Притоа се нагласува дека му се придружиле „католички духовници од бугарските земји“. Во случајот ништо не се зборува за конкретниот план на Атанасие за ослободување на христијаните од сите балкански земји и обновување на нивните стари кралства, меѓи кои се споменува и Македонија. Се разбира, тоа не оди во прилог на тезата за бугарскиот карактер на Македонија.
Новинарско истражување: Шовинизмот и иредентизмот во бугарските учебници
Кога образованието, особено во делот од историјата, во историските учебници и читанки од основното образование, излегува од рамките на фактите од историографијата, скршнувајќи од љубовта кон нацијата и татковината, и се преобразува во етнонационализам и иредентизам, со кои се негираат националните особености на припадниците на другите нации, историјата, идентитетот, културата и има отворени територијални претензии кон други држави, тогаш образованиот процес можеме да го определиме како негативен, бидејќи создава и всадува чувство на непријателство и одбивност.
Токму такви елементи се пронајдени во дел од бугарските учебници, со констатации што се многу далеку од историските вистини, а многу блиску до пропаганда, хегемонизам и идеологија на екстремен национализам со кои се задојуваат младите генерации во Бугарија.
„Нова Македонија“ во консултација со група историчари ги проучуваше и анализираше историските учебници што се користат во наставниот процес во Бугарија. Во текот на анализата беа констатирани низа недоследности што поттикнуваат бугарски етнонационализам и иредентизам, особено видливи кон Македонија и македонскиот народ. Нашата анализа има цел реално да ја согледа и констатира фактичката состојба во дел од учебниците по историја на младите основци во Бугарија, да поттикне предметна експертска расправа за забележените недоследности и, се разбира, само вистината и само фактите за историските настани и личности да ѝ бидат претставени на пошироката јавност.
(крај)
