Генералното собрание на Обединетите нации денеска ќе гласа за резолуција со која 11 јули ќе се прогласи за Меѓународен ден на сеќавање на геноцидот во Сребреница и ќе се осуди негирањето на геноцидот и глорификацијата на воените злосторници.
Нацрт-резолуцијата за Меѓународниот ден на сеќавање на геноцидот во Сребреница е вклучена во дневниот ред на 82-от Пленарен состанок под точката Култура на мирот, во 16 часот.
Резолуцијата ја предложија Германија и Руанда, а ја спонзорираа уште 34 земји, вклучувајќи ги и земјите од Квинтата и сите поранешни југословенски републики, освен Србија и Црна Гора.
Покрај предлагачите Германија и Руанда, спонзори на резолуцијата се: Албанија, Австралија, Австрија, Бангладеш, Белгија, БиХ, Бугарија, Чиле, Данска, Естонија, Финска, Франција, Холандија, Хрватска, Ирска, Исланд, Италија, Јордан, Канада, Лихтенштајн, Литванија, Луксембург, Малезија, Маршалските Острови, Норвешка, Нов Зеланд, Полска, САД, Северна Македонија, Словенија, Шведска, Турција, Велика Британија и Вануату, се наведува во нацрт-документот.
Во нацрт-резолуцијата се потсетува на пресудите на Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија во Хаг и Меѓународниот суд на правдата во Хаг, кои злосторството во Сребреница го окарактеризираа како геноцид.
Исто така, се потсетува дека во 2025 година се одбележуваат 30 години од геноцидот во Сребреница во кој во 1995 година згаснаа најмалку 8.372 животи.
Се нагласува одговорноста на државите да стават крај на неказнивоста за геноцид, злосторства против човештвото, воени злосторства и други прекршувања на меѓународното хуманитарно право и меѓународното право за човекови права и да ги гонат одговорните за таквите дела со цел да се избегне нивно повторување и да се постигне одржлив мир, правда, вистина и помирување.
Во финалниот текст беа вметнати два амандмани предложени од Црна Гора, кои повторуваат дека „кривичната одговорност според меѓународното право за злосторството геноцид не може да се примени на која било етничка, верска или друга заедница како целина“, како и „цврстата посветеност на одржување и зајакнување на единството во различностите во Босна и Херцеговина“.
Текстот на нацрт-резолуцијата А/78/Л. 67 со вметнати амандмани, објавен на веб-страницата на ОН, гласи:
Нацрт-резолуција
Меѓународен ден на одбележување и сеќавање на геноцидот во Сребреница 1995.
Генералното собрание.
Водено од Повелбата на Обединетите нации, Универзалната декларација за човекови права и Конвенцијата за спречување и казнување на злосторството геноцид.
Повикувајќи се на резолуцијата 819 на Советот за безбедност од 16 април 1993 година за прогласување на Сребреница за безбедна зона, резолуцијата 827 од 25 мај 1993 година за основање на Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија (МКТЈ) и резолуцијата 1966 од 22 декември 2010 година за воспоставување Меѓународниот резидуален механизам за кривични судови.
Потсетувајќи исто така на сите пресуди на МКТЈ, а особено на осумте кои содржат пресуди за злосторството геноцид врз босански муслимани извршено во Сребреница во 1995 година, пред сè на пресудата на Апелацискиот совет на МКТЈ од 19 април 2004 година (обвинителот против Крстиќ), пресудата на Апелацискиот совет на механизмот од 8 јуни 2021 година (Обвинителот против Младиќ), пресудата на Жалбениот совет на механизмот од 20 март 2019 година (Обвинителот против Караџиќ), како и пресудата на Меѓународниот Суд на правдата (МСП) од 26 февруари 2007 година, со која е пресудено дека делата извршени во Сребреница претставуваат дела на геноцид.
Потврдувајќи го своето силно противење на неказнивоста за геноцид, злосторства против човештвото, воени злосторства или други прекршувања на меѓународното хуманитарно право и меѓународното право за човекови права и нагласувајќи ја во овој контекст одговорноста на државите да стават крај на неказнивоста и, за таа цел, темелно да ги истражат и кривично да ги гонат, во согласност со нивните релевантни меѓународни правни обврски и своето домашно право, лицата одговорни за таквите дела, со цел да се избегне нивно повторување и да се постигне одржлив мир, правда, вистина и помирување, за кои учеството на жртвите и преживеаните, како како и членовите на нивните семејства е централно.
Поздравувајќи го важниот напредок постигнат од страна на меѓународните судови во последните години во борбата против неказнивоста и во обезбедувањето одговорност за геноцид, злосторства против човештвото, воени злосторства и други сериозни злосторства преку меѓународниот правосуден систем.
Препознавајќи го во овој поглед посебниот придонес на МКТЈ и нагласувајќи ја важноста меѓународната заедница да биде подготвена да преземе колективна акција преку Советот за безбедност, во согласност со Повелбата, и од случај до случај понатаму да обезбеди да се одговара за геноцид и спречување на геноцид.
Повторувајќи дека според меѓународното право, кривичната одговорност за злосторството геноцид е индивидуализирана и не може да се припише на ниту една етничка, верска или друга група или заедница како целина.
Имајќи ја предвид улогата на специјалните советници на генералниот секретар за спречување на геноцид и одговорноста за заштита и истакнувајќи ја важноста од редовни брифинзи за кршење на човековите права и меѓународното хуманитарно право, како и за говорот на омраза и поттикнување на рано подигнување на свеста за потенцијален геноцид.
Напоменувајќи дека гонењето на лица одговорни за геноцид и други меѓународни злосторства во националните судски системи, вклучувајќи го Судот на Босна и Херцеговина и МКТЈ, како и Механизмот, останува централно место во процесот на национално помирување и градење доверба, како и за обновување и одржување на мирот во Босна и Херцеговина, и понатаму препознавајќи дека силната регионална соработка меѓу националните обвинителства е од суштинско значење за поттикнување на мирот, правдата, вистината и помирувањето меѓу земјите во регионот.
Повторувајќи ја непоколебливата посветеност за одржување на стабилноста и зајакнување на единството во различностите во Босна и Херцеговина.
Напоменувајќи исто така дека во 2025 година ќе се одбележи 30-годишнината од геноцидот во Сребреница во кој загинаа најмалку 8.372 животи, илјадници луѓе се раселени, а семејствата и заедниците беа уништени.
1. Се одлучува 11 јули да се прогласи за Меѓународен ден на одбележување и сеќавање на геноцидот во Сребреница 1995 и да се одбележува секоја година;
2. Се осудува без резерва секое негирање на геноцидот во Сребреница како историски настан и се повикуваат земјите-членки да ги чуваат утврдените факти, вклучително и преку своите образовни системи, преку развивање соодветни програми, исто така во знак на сеќавање, со цел да се спречи негирање и погрешно толкување и појавата на геноцид во иднина;
3. Исто така, безрезервно се осудуваат дејствијата кои ги глорифицираат лицата осудени пред меѓународните судови за воени злосторства, злосторства против човештвото и геноцид, вклучително и оние кои се одговорни за геноцидот во Сребреница;
4. Се нагласува важноста за завршување на процесот на пронаоѓање и идентификување на преостанатите жртви на геноцидот во Сребреница и обезбедување достоинствен погреб за нив и се повикува на продолжување на гонењето на сторителите на геноцидот во Сребреница кои допрва треба да се соочат со правдата;
5. Се повикуваат сите држави целосно да ги почитуваат своите обврски од Конвенцијата за спречување и казнување на злосторството геноцид, како што е применливо, и меѓународно обичајно право за спречување и казнување на геноцид, со должно почитување на релевантните одлуки на Меѓународниот Суд на правдата;
6. Се бара од генералниот секретар да воспостави информативна програма под наслов „Геноцид во Сребреница и Обединетите нации“, започнувајќи активности за подготовка за одбележување на 30-годишнината во 2025 година, и дополнително се бара од генералниот секретар да го привлече вниманието на оваа резолуција на сите земји-членки, организации од системот на ОН и организации на цивилното општество со цел соодветно почитување;
7. Се повикуваат сите земји-членки, организации на системот на Обединетите нации, други меѓународни и регионални организации и граѓанско општество, вклучително и невладини организации, академски институции и други релевантни чинители да го одбележуваат Меѓународниот ден, вклучувајќи посебни комеморации и активности во знак на сеќавање комеморација и во чест на жртвите на геноцидот во 1995 година во Сребреница, како и соодветна едукација и активности за подигање на јавната свест.
