Избувнувањето на војната во Босна и Херцеговина во 1992 година привлече големо внимание кај меѓународната заедница, како и кај јавноста во муслиманскиот свет. Тоа не беше изненадувачки, бидејќи тоа беше најкрвавата војна во Европа по Втората светска војна. По успешната победа на исламските герилци и „светите воини“ на муџахедините во војната во Авганистан против Советскиот Сојуз, многу радикални исламски фундаменталисти од Блискиот Исток, Африка и пошироко сакаа да дојдат во Босна и Херцеговина и да им помогнат на своите муслимански браќа во борбата против „неверниците“, прво Србите, а потоа Хрватите. За исламските фундаменталисти никогаш не била важна националноста, туку верската припадност
Некои аспекти на војната во Босна и Херцеговина од 1992 година (3)
Во „Геополитика“ со наслов: Улогата и значењето на муџахедините во Хрватско-босанската војна
Најголем воен успех за време на априлската офанзива на Армијата на РБиХ постигнале исламистите во селото Милетиќи. На 24 април, муџахедините и членовите на Седмата муслиманска бригада на АРБиХ го нападнаа хрватскиот дел од селото. Поточно, Милетиќи било нападнато од група од 17 вооружени лица, дванаесет странски државјани (Арапи) и пет Бошњаци. Кога пристигнале, џихадистите изјавиле дека еден од нивните животи вреди пет Хрвати. Осумдесет и тригодишниот цивил Марко Паволиќ тврди дека месното население знаело дека се странци бидејќи не го разбирале нивниот јазик. Мистериозни странци ги собрале сите селани и со пиштоли ги принудиле да влезат во една куќа. Потоа извадиле четири млади момчиња, сурово ги мачеле и на крајот им го пресекле гркланот. Паволиќ се сеќава на една чудна околност: „Додека им капеше крвта, ја собраа во сад и им ја истураа на главата додека умреа“.
Високиот комесар на УНХЦР Маргарет Грин ги виде телата на убиените и ги опиша како ѕверски: „Лицето на еден човек беше отсечено. На друг речиси му беше отсечена главата. На други двајца им беа пресечени грлата. Ја видов куќата каде што сигурно ги убиле тие луѓе. Подот на дневната соба беше покриен со базени од згрчена крв и парчиња коски и ткиво. Трага од сува крв водеше од вратата, по скалите, до центарот на селото“. Муџахедините ги одведоа другите затвореници, околу 30 локални жители (главно жени, деца и постари лица) во нивната база во Мехуриќи.
Може да се разменат затвореници
Конечно, на 17 мај беше постигнат договор меѓу Хрватите, муџахедините и претставниците на ОН за голема размена на затвореници во Зеница (седум Хрвати и единаесет муџахедини). Еден западен странски новинар ја опиша размената на следниот начин: „Паркингот е опкружен со десетици вооружени мажи во маскирни униформи, со калашникови и ракетни фрлачи што тие пркосно ги обесуваат околу кучињата, додека нивните лица се скриени со зелена ткаенина. Тие се предводени од група сериозни млади Арапи, од кои тројца имаат воени униформи, а еден е висок, има ретка црна брада и лабава кафена наметка, држи воки-токи и зборува на арапски. Преговорите со Хрватите се одолжуваат во задниот дел на британскиот оклопен транспортер, а вооружените луѓе му кажуваат на осамен ТВ-снимател да си замине или ќе го застрелаат“. Арапскиот лидер во кафена наметка беше Абу ел Маали, кој ја надгледуваше операцијата.
Кога арапските војници излегоа од темнината на транспортното возило на ОН, владееше хаос и започна аматерска прослава на победата. Присутниот посредник на ОН беше задоволен дека размената помина добро и на еден од нив, Вахиудин ал Масри, му понуди ракување во знак на добра волја, што тој дрско го одби со реченицата: „Не се ракувам со неверниците“. Иако многу локални Бошњаци ги следеа размената и необичната прослава на муџахедините додека извикуваа „Алаху акбар“, малкумина одговорија на нивните повици за света војна. Два дена подоцна, од хрватското заробеништво беше ослободен и истакнатиот кувајтски шеик Кулаиб ал Матуаири.
Продолжување на војната меѓу Хрватите и Бошњаците
По немирната размена на затвореници во средината на мај 1993 година, војната меѓу Хрватите и Бошњаците дополнително се разгоре и се чинеше дека помирувањето на неодамнешните сојузниците нема да следува наскоро. Двете страни, ХВО и АРБиХ со муџахедините, се обидуваа да ја надмудрат другата со цел да заземат што е можно повеќе територија. Во тоа време, сегашниот мировен план на меѓународната заедница за Босна и Херцеговина, планот Венс-Овен, предвидуваше организација на Босна и Херцеговина во девет провинции (три етнички провинции) и округот Сараево. Според тој план, најголемиот дел од мултиетничката централна Босна ѝ припаѓал на хрватската покраина 10 со центар во Травник. Беше планирано таму да биде центарот на хрватската покраина, со кој ќе претседава хрватски гувернер.
Се разбира, таквиот план воопшто не ѝ се допадна на бошњачката влада на РБиХ во Сараево, а уште помалку на муџахедините. И двете страни всушност сакаа ревизија на планот според кој централна Босна ќе ѝ припаѓа на автономна бошњачка покраина. Несомнено, целта на муџахедините беше формирање автономен муслимански ентитет (ако не и цела Босна и Херцеговина), кој ќе стане јадро за ширење на исламскиот фундаментализам низ Европа.
Тогаш ХВО ги откри муџахедините како егзистенцијална закана, што дополнително ги сврте локалните муслимани против ХВО и хрватскиот народ. ХВО планираше да ја елиминира исламистичката закана со заземање на планините над Травник, логорот Мехуриќи и блокирање на патиштата меѓу базите на муџахедините меѓу Травник и Зеница. Таа идеја беше добра бидејќи муџахедините беа во криза. А нивните извори потврдуваат дека пролетта 1993 година биле во тежок период. Меѓутоа, хрватските планови за елиминирање на заканата од муџахедините не се остварија бидејќи бројно посилната армија на РБиХ започна голема офанзива во јуни во целата Лашванска Долина, со акцент на областа на Травник. Силите на муџахедините одиграа голема улога во нападот на Бошњаците и тие ги насочија своите напори на отворање нов пат меѓу Травник и Зеница. Странските исламисти се бореа со седмата муслиманска бригада од Зеница и со краинската бригада од Зеница. Единиците на муџахедините често се сметаат за претходници на армијата на РБиХ.
Масакр во Бикоше-Маљине
На 8 јуни, единиците на седмата муслиманска бригада, 306-та бригада на армијата на РБиХ и муџахедините го нападнаа хрватското село Маљине, каде што имаше стотици цивили и околу 50 војници. Силите на ХВО се предадоа бидејќи беа помалобројни и опколени. Хрватските цивили тврдеа дека виделе „муџахедини со темна кожа што зборувале арапски, имале долги бради и ленти околу челата“. Воената полиција на 306-та бригада почнала да ги евакуира заробените цивили и војници во кампот во Мехуриќи, но набрзо биле пресретнати од група џихадисти, кои издвоиле мажи и девојката Ана Прањеш, која била во униформа на Црвениот крст, и ги однеле во селото Бикоше. Најмалку 39 заробени цивили и војници биле ликвидирани таму со рафален оган. Најмладата жртва имала 17 години, а најстарата 53 години.
Британскиот мајор Кент-Пејн и уште еден британски војник пристигнале подоцна во селото Маљине-Бикоше, бидејќи Хрватите пријавиле дека се случил масакр на 40 хрватски војници. Британците виделе испишани исламистички слогани на самото место, а и покрај гладот, сите свињи биле заклани. Локалните деца добија наредба да викаат „Алаху акбар“ цело време. Потоа, исламистите како заложници пренеле непознат број жени и деца во логорот во Мехуриќи, каде што биле изложени на невидена тортура.
Избувнувањето на војната во Босна и Херцеговина во 1992 година привлече големо внимание кај меѓународната заедница, како и кај јавноста во муслиманскиот свет. Тоа не беше изненадувачки, бидејќи тоа беше најкрвавата војна во Европа по Втората светска војна. По успешната победа на исламските герилци и „светите воини“ на муџахедините во војната во Авганистан против Советскиот Сојуз, многу радикални исламски фундаменталисти од Блискиот Исток, Африка и пошироко сакаа да дојдат во Босна и Херцеговина и да им помогнат на своите муслимански браќа во борбата против „неверниците“, прво Србите, а потоа Хрватите. За исламските фундаменталисти никогаш не беше важна националноста, туку верската припадност.
Масакр и културоцид во Гуча Гора
Агресивниот дух на муџахедините може да се види за време на освојувањето на претежно хрватскиот град Гуча Гора, североисточно од Травник, на падините на планината Влашиќ. На 8 јуни, бошњачките и муџахединските сили ја нападнаа и ја окупираа Гуча Гора, отворајќи го патот кон Зеница, а притоа запленија два минофрлача од 120 мм и големи резерви муниција. Преживеаните Хрвати подоцна за американските медиуми изјавија: „Повеќето куќи беа ограбени и изгорени. Слушнавме дека жените и децата… биле ослободени и биле во селото“. Британскиот командант на ОН Џејмс Мајлс објави дека граѓаните бегале од бошњачките доброволци под пукотници од митралез и дека имаат докази за злосторствата. Во меѓувреме, силите на ОН беа принудени да се вратат во својата база и да заземат одбранбени позиции откако силите на муџахедините повеќепати пукаа во нив.
Тоа беше вовед во културоцидот на муџахедините, кој се случи кога ги открија 800-годишната црква и манастирот „Св. Фрањо Асишки“. Двесте хрватски цивили најдоа засолниште во црквата, а британските сили на ОН, за среќа, ги евакуираа пред доаѓањето на Арапите. За време на евакуацијата, силите на ОН беа принудени да користат оклопни возила и испукаа стотици куршуми од митралези од 30 мм за да се спротивстават на постојаниот оган на муслиманските снајперисти. Утрото на 9 јуни сите хрватски бегалци ја напуштија црквата и исламистите можеа да одат да го видат нивниот „воен трофеј“. И овој пат ситуацијата беше слична на онаа при размената на затвореници во мај.
Група од триесетина Арапи шеташе низ црквата со кренати раце, извикувајќи „Алаху акбар“. Ѕидните фрески и уметничките дела беа покриени со боја, статуи на светци беа искршени, ѕидовите беа покриени со арапски натписи, оргулите и старата библиотека беа уништени, а на вратата од манастирот пишуваше: „Ci vediamo a Roma“ („Се гледаме во Рим“). Во тој процес, вандалите ја оштетиле старата и бесценета ѕидна слика над главниот олтар и на крајот ги изгребале лицата на Исус и Богородица на друга слика до олтарот. Тоа беше направено од истите религиозни причини како кога талибанците ги уништија статуите на Бамијан Буда во Авганистан во пролетта 2001 година. Сликите и статуите се сметаат за забранети во исламот. Муџахедините покажаа перверзна радост кога уништуваа напуштена црква, дури и поголема од онаа што ја покажаа откако победија во битка. Во налет на еуфорична возбуда, Арапите поставија пакети динамит околу манастирот и планираа да го разнесат. За среќа, припадниците на армијата на РБиХ успеале навреме да интервенираат и по кратка борба успеале да ги одвратат исламистите од нивниот план, а експлозивот бил отстранет.
Тоа не беше крајот на дивеењето на муџахедините. Сите неверници ги сметаа за непријатели, без разлика дали се војници или цивили. На крајот на јуни, арапските екстремисти се преселиле од Гуча Гора во блиското село, каде што во локалното училиште биле 231 хрватски бегалец. Без никаква причина, Арапите ги зеле прогонетите како заложници и им се заканиле дека ќе ги заколат сите. На крајот, локалните бошњачки војници сосила ги избркаа Арапите и се договорија за компромисно решение со кое сите Хрвати ќе бидат евакуирани од областа. Севкупно, кога се гледа општината Травник, до крајот на хрватско-бошњачката војна, 19.600 Хрвати биле протерани од територијата на општината, 124 хрватски цивили и 427 члена на ХВО биле убиени. Речиси сите католички верски објекти беа оштетени во помала или поголема мера и беа уништени голем број хрватски куќи, а имотот беше ограбен.
Автор: Матија Шериќ
(Продолжува)
