Доколку опстипацијата не е последица на болест или третман со други лекови, во најголем број случаи можеме сами да ја регулираме, во прв ред со промена на животниот стил: внесување храна богата со растителни влакна (овошје, зеленчук, интегрални житарки, грав, сливи итн.), во комбинација со внес на 2-3 литри вода на ден
Речиси секој повозрасен човек барем еднаш во животот се соочил со проблеми со нередовно, нецелосно и тешко празнење на цревата, или т.н. опстипација (запек). Притоа, најпогодени се постарите и слабо подвижни лица, како и жените (особено трудници). Опстипацијата може да се препознае преку појава на напрегање, тврда столица, некомплетно празнење и намалување на бројот на испразноци на помалку од три неделно. Други придружни симптоми се премаленост, надуеност, стомачни грчеви и стомачна болка. Во суштината на проблемот лежат, од една страна, дехидрираноста на организмот и недоволниот волумен на столицата, кои се директна последица на малиот внес вода и на сува исхрана, а, од друга страна, намалената подвижност на цревата (мотилитет) како резултат на физичката неактивност и седечки начин на живот. Други ризик-фактори за појава на опстипација се: игнорирање/одложување на потребата за празнење на цревата, стрес и анксиозност, болести (хипотиреоидизмот, шеќерната болест, хипокалиемијата, хиперкалциемијата), користење некакви лекови (опиоиди, калциум-антагонисти, невролептици, антидепресиви, антипаркинсоници), како и промена на околината, храната и водата при патувања или преселби.
Доколку опстипацијата не е последица на болест или третман со други лекови, во најголем број случаи можеме сами да ја регулираме, во прв ред со промена на животниот стил: внесување храна богата со растителни влакна (овошје, зеленчук, интегрални житарки, грав, сливи итн.), во комбинација со внес на 2-3 литри вода на ден.
За да се обезбеди соодветна подвижност на цревата и да се засили метаболизмот, важно е да се движиме барем 30-60 минути на ден и да го извежбаме организмот редовно да врши дефекација во исто време (на пр. по појадок). За добар метаболизам и соодветно користење на хранливите материи помага и редовна употреба на пробиотски препарати што ја стабилизираат цревната микрофлора и помагаат во регулацијата на варењето на храната. Доколку на овој начин не се постигне ефект и во период од три до пет дена не може да се воспостави нормална столица, корисна е консултација со фармацевт во аптека, каде што може да се добие совет за употреба на дополнителни лекови или додатоци во исхраната, т.н. лаксативи. Поради безбедносниот профил, во прва линија доаѓа предвид примена на т.н. осмотски лаксативи, а пред сѐ лактулоза. Лактулозата е вид шеќер, кој во цревата се разложува на делови што на себе ја „навлекуваат“ водата, со што се омекнува столицата и се олеснува нејзиниот проток. Бидејќи осмотските лаксативи го зголемуваат волуменот на столицата и механички го чистат цревото, за најдобар ефект треба да се пијат со многу вода, а дејството може да започне и по повеќе часови (8 часа). Корисни се и комбинации на лактулоза со камилица и коморач, кои ги смируваат стомачните непријатности, кои се најчесто присутни при опстипацијата, а за посилен ефект и комбинации на лактулоза со растителни екстракти, како на пр. крушина, кои го стимулираат мотилитетот на цревата.
Друга опција се т.н. сенозиди-природни растителни екстракти и хемиски средства од типот бисакодил, кои работат на тој начин што ги „иритираат“ нервите на ѕидот на цревото, кои потоа го стимулираат движењето на дебелото црево да се ослободи од опстипацијата. За жал, кај голем број пациенти овие иритативни лаксативи предизвикуваат непријатности од типот на грчеви и стомачна болка. Поради ова, а и со оглед на фактот дека претераната употреба на лаксативи доведува до т.н. навикнување (неможност за дефекација без нив), нивното користење треба да се ограничи на најкраток можен период и не подолго од 14дена.
Лаксативите не треба да се применуваат при постоење на одредени контраиндикации, како на пример цревна опструкција, илеус или, народски кажано, преплет на цревата. Што се однесува до бремените жени, а особено по третото тримесечје на бременоста, забранета е примената на клизми и чепчиња, како и лаксативи, кои дејствуваат на принцип на зголемена контракција на мазната цревна мускулатура, односно сенозидите и бисакодилот. Во ваква ситуација безбедни за примена се осмотски активни лаксативи, кои не причинуваат дополнителна иритација. Во случај на појава на силни стомачни болки, перзистентно повраќање, крвава столица или столица со црна боја, пациентот треба задолжително да му се обрати на лекар.
Авторот е м-р по фармација и топедукатор
