Постојат три категории на шверцери со мигранти: фиксатори, чувари на врата и дилери на пакети. Кои се тие? Грубата процена на пазарот за шверцување мигранти само на јужната граница на Западен Балкан (македонско-грчката и грчко-албанската граница) се движи од 11,8 до 17,7 милиони евра на границата меѓу Грција и Македонија и од 7,5 до 11,5 милиони евра меѓу Грција и Албанија…
Западнобалканската мигрантска маршрута прави 50 милиони црни евра годишно
Пазарот за шверцување мигранти во Западен Балкан вреди најмалку 50 милиони евра годишно, покажуваат минатогодишните податоци објавени во извештаите на Глобалната иницијатива против транснационалниот организиран криминал. Иако ова е значително помалку од обемот на „црно направените пари“ на шверцерите во шпицот на хуманитарната криза во 2015 година, пазарот за шверцување мигранти низ регионот останува голем, и покрај напорите да се затвори таканаречената „балканска маршрута“.
Повеќе од 1,5 милион регистрирани мигранти поминале низ Балканот
Според процените, повеќе од 1,5 милион баратели на азил и мигранти, главно од Блискиот Исток и Северна Африка, поминале низ балканските земји од 2015 година.
Меѓутоа, исто така постојат опипливи показатели дека балканските земји се едни од клучните алки и на илегалната миграција, а со тоа стануваат и главни патишта на шверц со луѓе и дрога.
Од 1970-тите, балканската маршрута е озлогласена маршрута за шверц на дрога (главно хероин) од исток кон запад. Но од 2015 година балканската маршрута освен по дрога, станува мегапопуларна како маршрута за шверц на луѓе.
Се проценува дека 1,5 милион баратели на азил и мигранти – делумно предизвикани од војната во Сирија – поминале преку Турција и Грција до Западен Балкан, а потоа во Западна Европа.
Поголемиот дел баратели на азил и мигранти што се движат во земјите на Западен Балкан се од Блискиот Исток и Северна Африка.
Некои бегаат од конфликти, додека други се економски мигранти. Повеќето се од Сирија, Авганистан, Пакистан, Иран, Ирак и Мароко. Баратели на азил и мигранти се пријавени и од Алжир, Етиопија и Еритреја, а има и Курди од Турција.
Повеќето мигранти се млади мажи, на возраст меѓу 15 и 30 години, додека жените и децата се почести меѓу барателите на азил. Вторите, особено оние од Сирија, имаат тенденција да патуваат како семејства.
Три категории на шверцери со мигранти
Повеќето баратели на азил и мигранти се потпираат на шверцери, за кои наивно се надеваат дека безбедно ќе ги пренесат до саканата држава. Постојат три категории на шверцери со мигранти: фиксатори, чувари на врата и дилери на пакети.
Фиксаторите се задолжени за поврзување на мигрантите со возачите на разни возила, кои ги возат од села до големите градови, од градови до населби во близина на границите или ги земаат на границите. Тие обезбедуваат лажни документи и ретко ги преминуваат границите.
Вратари – тие ја отвораат вратата на следната земја на маршрутата, а најважен е влезот во земја на ЕУ, како што се Хрватска или Унгарија. Во некои случаи пристапот е пеш: чуварите на вратата дејствуваат како водичи, водат група свои сонародници преку границата, а потоа се враќаат за да ѝ помогнат на следната група.
На пример, во кантонот Уна-Сана, каде што многу луѓе се затворени во бегалски кампови, шверцерите што и самите се мигранти се прикрадуваат во камповите и преговараат за деталите за обидот за шверцување. Тие потоа дејствуваат како водичи за мали групи од околу пет мигранти, кои пеш се движат низ шумата до Хрватска.
Тие шверцери потоа се враќаат во Босна и Херцеговина, надевајќи се дека ќе заработат доволно пари за да им платат на другите шверцери за да ги превезат во релативно безбедната западноевропска земја.
Вратарите исто така организираат превоз со фериботи и сплавови преку сините граници, како што е Србија до Босна и Херцеговина преку реките Дрина и Сава или од Сомбор во северна Србија преку реката Дунав до Унгарија. Тие ги контролираат и нелегалните тунели меѓу земјите, најмногу меѓу Србија и Унгарија. Преминувањето на реката може да чини од 100 до 500 евра по лице.
Дилери на пакети – големи пари од шверцот всушност се прават со направени аранжмани.
Организирањето такви зделки бара висок степен на софистицираност и планирање, како и транснационални мрежи, документи и пристап до возила. За неколку илјади евра, на мигрантите во Грција или Турција им се ветува пакет договор за да одат во Западна Европа. Преминувањето на неколку меѓународни граници во регионот може да чини од 600 до 20.000 евра по лице, во зависност од почетната точка и дестинацијата. На овој начин мигрантите можат да стигнат до Хрватска, Словенија или Австрија од која било точка на влез во Западен Балкан.
Договорите често се склучуваат во Грција или во Турција. Шверцерите користат контакти во бегалски кампови или големи градови (често околу пристаништата), каде што се собираат баратели на азил и мигранти или мигранти доаѓаат кај нив (на пример, околу железнички и автобуски станици или пристаништа). Тие нудат организирање патувања или до границата на една од шесте земји од Западен Балкан или до Централна или Западна Европа.
Трговците со пакети дејствуваат како советници за патување, објаснувајќи ги маршрутата, сместувањето и транспортот. Во некои случаи, за дополнителен надомест, пакетот може да вклучува и набавка на патни исправи. Тие можат да бидат лажни или легитимни документи на некој што личи на корисникот. Плаќањата често се договорени однапред.
Шверцерите во Грција или во Турција се потпираат на контактите во регионот на Западен Балкан и земјите од дестинацијата.
Мрежите со седиште во Турција играат значајна улога во шверцот. Со текот на годините, Турција беше домаќин на голем број сириски и ирачки баратели на азил што често се потпираа на турски шверцери, кои наплаќаат меѓу 6.000 и 20.000 евра за Западна Европа.
Некои групи се потпираат на сопствените контакти за да се движат преку границите и земјите. Тие исто така се потпираат на информациите добиени во бегалски кампови и безбедни куќи, преку локални контакти или социјални медиуми од групи што претходно биле таму. Покрај тоа, тие користат ознаки оставени на патот. Некои дури користат редовни автобуски или железнички линии, на пример од Подгорица до Пљевља во Црна Гора или од Сараево до Бихаќ во Босна и Херцеговина, престојувајќи во хотели.
Таквите групи активно се обидуваат да ги избегнат полицајците и шверцерите (кои ги сметаат за предатори) и обично се движат ноќе. Понекогаш овие групи се обраќаат до фиксатори или вратари за помош каде што границите се добро чувани и тешко се минуваат.
Други се свртуваат кон таквите групи затоа што останале без пари или биле земени од шверцери, крадци или полиција.
Колку чини илегалниот премин?
Цените варираат во зависност од поминатото растојание и бројот на патници (децата во придружба на своите родители често патуваат бесплатно). Поризичните патувања може да чинат повеќе. На пример, на некои мигранти во Црна Гора им наплатувале 100 евра за да ги носат последните 15 километри до шумата во близината на српската граница.
Цените се релативно ниски, бидејќи во многу случаи има конкуренција од редовните железнички и автобуски линии. Според извештаите, голем број полициски службеници и граничари се вмешани во шверцот со мигранти.
Корумпирани полицајци и гранични службеници беа уапсени на неколку локации, па, така, во ноември 2020 година, шефот на граничната станица во Зворник, Босна и Херцеговина, беше уапсен за шверцување мигранти. Во август 2020 година, полицаец од Тирана беше уапсен во Поградец, во близината на границата со Македонија, додека во својот автомобил превезувал двајца сириски државјани за по 70 евра.
Што се „пакет договори“?
Најорганизираните и најпрофитабилни форми на шверц се околу најтешките граници за преминување: меѓу Грција и Македонија; Македонија и Србија; Србија и Унгарија; и Хрватска и Босна и Херцеговина. Големи пари се заработуваат од шверц со аранжмани. Повлекувањето такви зделки бара висок степен на софистицираност и планирање, како и транснационални мрежи, документи и пристап до возилата.
За неколку илјади евра, на мигрантите во Грција или во Турција им се ветува пакет договор, со ветување дека ќе ги однесат во Западна Европа, како комплет аранжман.
Преминувањето на повеќе меѓународни граници во регионот може да чини од 600 до 20.000 евра по лице, во зависност од почетната точка и дестинацијата.
На овој начин мигрантите можат да стигнат до Хрватска, Словенија или Австрија од која било точка на влез во Западен Балкан.
Цената за трансфер на мигранти од Иран или Авганистан во која било земја од ЕУ се движи од 3.000 до 3.500 евра по лице.
Зона 1: Граница на Грција и Македонија и Албанија
Повеќето мигранти и баратели на азил влегуваат во Западен Балкан од Грција или околу Гевгелија во Македонија или во близината на Какавија и Капштица во Албанија.
За двата албански премини се прават посебни пресметки поради различните цени и стапките на успех.
Грубата процена на пазарот за шверцување мигранти на јужната граница на Западен Балкан се движи од 11,8 до 17,7 милиони евра на границата меѓу Грција и Македонија и од 7,5 до 11,5 милиони евра меѓу Грција и Албанија.
Севкупно, во 2020 година, бизнисот со шверц на мигранти на главните влезни точки на Западен Балкан на границите меѓу Грција и соседните Македонија и Албанија може да се процени во опсег од 19,5 до 29 милиони евра.
Зона 2: Граница меѓу Босна и Херцеговина и ЕУ
Едно од најголемите жаришта е границата меѓу Босна и Херцеговина и Хрватска, особено околу градот Бихаќ во Унско-санскиот кантон.
Во оваа зона се зема предвид фактот дека и за Унско-санскиот кантон се преговара за шверцување мигранти преку Хрватска кон Словенија и Италија.
Патот по кој помалку се патува води кон север, а не на североисток, особено преку Градишка Река, североисточно од Бања Лука, потоа околу областа Брчко и преку границата со Хрватска.
Ова се клучните излезни точки за мигрантите што транзитираат низ Западен Балкан и се обидуваат да влезат во ЕУ. Како резултат на тоа, вкупниот број на луѓе, трошоците и ризиците се релативно високи.
Се проценува дека пазарот во оваа област вреди меѓу седум и 10,5 милиони евра во 2020 година.
Зона 3: Граница меѓу Србија и Унгарија и Романија
Една од главните маршрути од Западен Балкан до ЕУ е од северна Србија до Унгарија и Романија.
Главните жаришта се Хоргош, областа околу Суботица, Сомбор, тунелите во областа Келебија и преку реката Тиса за луѓето што се движат на исток кон Романија, а потоа назад во Унгарија.
Но, сè почесто, поради строгата гранична контрола меѓу Србија и Унгарија, мигрантите се обидуваат да преминат од Србија во Унгарија преку Романија.
Проценетата вредност на пазарот во оваа област се движи од 8,5 милиони до 10,5 милиони евра во 2020 година.
