Знаменитостите на Македонија
- Денес, Султанмуратовата џамија е активна и продолжува да ја исполнува својата првобитна функција. Но нејзиното значење е многу пошироко: таа е жив споменик на културната историја на Македонија, симбол на слоевитоста на идентитетот и на спојот меѓу традицијата и современоста. Секој камен во нејзините ѕидови носи приказна, а секој век ја надградува со нова димензија значење
Најстарата џамија во Македонија е Султанмуратовата џамија во Скопје, изградена во 1436 година, како задужбина на султанот Мурат Втори. Овој монументален објект не е само архитектонска градба туку и историски документ во камен, сведоштво за период на длабоки културни и духовни промени што го обележале Балканот во 15 век. Џамијата е дело на мајсторот Хусеин од Дебар, чија градителска традиција ја втиснала уметничката рака на дебарските мајстори во темелите на Скопје. Со своето минаре што се издига над градот, таа станува светилник на исламската вера, но и симбол на новата власт што се воспоставува во регионот. Каменот, дрвото и просторот се споени во хармонија што ја претставува моќта на Османлиското Царство, но и уметничката чувствителност на локалните градители.
Изградена е на местото на христијанскиот манастир „Свети Ѓорѓи“, Султанмуратовата џамија ја симболизира преобразбата на просторот и културата. Таа е сведоштво за преминот од христијанската во исламската духовност, што го одразува поширокиот процес на културна трансформација на Балканот. Претрпела пожар во 1537 година, но султан Сулејман Величествениот ја обновил, продолжувајќи ја нејзината функција како центар на духовниот и јавниот живот.
Султанмуратовата џамија не е само место за молитва – таа е архив на колективната меморија. Евлија Челеби, познатиот патописец, ја опишува како „царска џамија“ со високо минаре и саат-кула, што ја претставува како средиште на градскиот живот. Таа е сведок на векови на промени, судири и синтези меѓу различни култури, и со тоа станува симбол на истрајноста и континуитетот.
Денес, Султанмуратовата џамија е активна и продолжува да ја исполнува својата првобитна функција. Но нејзиното значење е многу пошироко: таа е жив споменик на културната историја на Македонија, симбол на слоевитоста на идентитетот и на спојот меѓу традицијата и современоста. Секој камен во нејзините ѕидови носи приказна, а секој век ја надградува со нова димензија значење. Д.Ст.
Занимливости за најстарите исламски градби во Македонија
Покрај Султанмуратовата џамија (1436), уште две значајни рани исламски градби во Македонија се Исхакбеговата џамија во Скопје (1438) и Алипашината џамија во Охрид (крај на 15 век – почеток на 16 век). Заедно тие создаваат мрежа на духовни и културни центри што ја обликуваат архитектонската и општествената историја на земјата. Но зад овие градби се кријат и многу занимливости што ја прават нивната приказна уште побогата. Заедно, тие се како три камени столба што ја носат приказната за исламската архитектура во Македонија: царска монументалност, шарена урбана душа и охридска скромна хармонија.
Исхакбегова (Алаџа) џамија е шарената душа на Скопје. Таа е изградена само две години по Султанмуратовата, во 1438 година. Позната е како Алаџа или Шарена џамија поради богатите декоративни елементи. Била дел од голем комплекс: медреса, имарет (народна кујна), библиотека и турбе – вистински центар на образованието и социјалната грижа. Првата исламска библиотека во Скопје се наоѓала токму тука, што ја прави светилиште на знаењето.
Алипашината џамија е охридскиот мост меѓу културите, таа е изградена кон крајот на 15 век или почетокот на 16 век, во срцето на охридската чаршија. Според вакуфнама од 1491 година, Али-паша имал сарај и вакафи, меѓу кои и оваа џамија. Во 1823 година била доградена медреса, што сведочи за континуитетот на образовната традиција. Денес таа е дел од слоевитото културно наследство на Охрид, град каде што христијанската и исламската традиција се преплетуваат. Д.Ст.
