Автор: М-р д-р Сотир Ропи, гинеколог-акушер
Антибиотиците претставуваат едно од најзначајните откритија во историјата на медицината, овозможувајќи ефективно лекување на бактериски инфекции и драстично намалување на смртноста од инфективни заболувања. Меѓутоа, нивната прекумерна и неселективна употреба има сериозни последици врз физиолошката рамнотежа на човечкиот микробиом. Кај женската популација, еден од најчестите несакани ефекти е вагиналната дисбиоза, која се јавува како резултат на нарушување на нормалната микрофлорална структура на вагината.
Современите истражувања укажуваат дека употребата на пробиотици, особено на одредени соеви на Lactobacillus, може значително да ја намали инциденцата на ваквите нарушувања и да придонесе кон обновување на микробиолошката рамнотежа по антибиотска терапија.
Физиолошка структура и значење на вагиналната микробиота
Вагиналната микробиота е динамичен и чувствителен еко-систем доминиран од лактобацили, меѓу кои најчести се Lactobacillus crispatus, L. jensenii, L. gasseri и L. iners. Тие ја одржуваат вагиналната pH вредност преку продукција на млечна киселина и водороден пероксид, создавајќи услови што го ограничуваат растот на патогени микроорганизми.
Овие бактерии исто така лачат бактериоцини и конкурираат со патогените за рецепторски места на епителот. Вагиналната флора може да биде нарушена од повеќе фактори: хормонални промени, хигиенски навики, сексуална активност, како и употреба на антибиотици.
Антибиотиците и нивното влијание врз вагиналната флора
Антибиотиците со широк спектар на дејство, како што се амоксицилин, клиндамицин, тетрациклини и флуорохинолони, не прават селекција меѓу патогените и коменсалните бактерии. Со тоа се уништуваат и лактобацили, што резултира со доминација на анаеробни видови како Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae и Mobiluncus spp.
Ова нарушување, познато како дисбиоза, клинички се манифестира со симптоми на бактериска вагиноза или вагинална кандидоза, зависно од типот на патоген кој доминира. Освен локалните симптоми (исцедок, непријатен мирис, чешање), хроничната дисбиоза е поврзана со зголемен ризик од воспалителни болести на карлицата, спонтани абортуси и предвремено породување.
Пробиотиците како биотерапевтска алтернатива
Пробиотиците се дефинираат како „живи микроорганизми кои, кога се администрираат во соодветни количини, имаат корисен ефект врз здравјето на домаќинот“ (СЗО, 2002). Тие можат да ја обноват нормалната микрофлора, да ја намалат pH вредноста и да ја спречат колонизацијата од патогени микроорганизми.
Најистражуваните пробиотски соеви во гинекологијата се Lactobacillus rhamnosus GR-1 и Lactobacillus reuteri RC-14. Клиничките испитувања покажале дека нивната комбинација, земена орално или интравагинално, значително ја подобрува колонизацијата на вагиналната слузница со корисни лактобацили и ја намалува појавата на рецидиви на бактериска вагиноза.
Дополнително, некои студии укажуваат дека пробиотиците имаат имуно-модулаторно дејство, стимулирајќи продукција на секреторен IgA и зајакнувајќи ја локалната одбрана.
Рационален пристап кон антибиотската терапија и превенцијата на дисбиоза
Превенцијата на вагиналната дисбиоза започнува со рационална употреба на антибиотици, што подразбира: јасна клиничка индикација, микробиолошка потврда на патогенот,
избор на антибиотик со најтесен можен спектар, и комбинирање со пробиотска поддршка при долготрајни терапии.
Препорачливо е пробиотиците да се администрираат паралелно со антибиотикот или веднаш по завршување на терапијата, со цел да се спречи или ублажи развојот на дисбиоза.
Овој холистички пристап овозможува не само елиминација на инфекцијата, туку и зачувување на интегритетот на вагиналната микробиота и намалување на ризикот од повторливи инфекции.
Антибиотиците остануваат незаменлив дел од модерната медицина, но нивната употреба мора да биде внимателно контролирана поради ризикот од нарушување на нормалната микрофлора. Вагиналната дисбиоза е чест пример за такво нарушување, кое не само што предизвикува непријатни симптоми, туку може да има и долгорочни последици по репродуктивното здравје.
Современите докази јасно укажуваат дека пробиотиците имаат важна улога во превенцијата и третманот на антибиотски индуцирана вагинална дисбиоза, преку обновување на физиолошката флора и стабилизирање на pH вредноста. Интеграцијата на пробиотската терапија во секојдневната медицинска пракса претставува чекор кон поефикасна и биолошки поодржлива заштита на женското здравје.
