Во целиот свет христијаните го слават Велигден, а православните верници не се исклучок. Но дали некогаш сте се запрашале како се слави Велигден во Србија, на Света Гора, во Грција, во Египет итн. Суштината на Велигден е иста за сите христијани (сеќавање на воскресението на Исус Христос по распнувањето), но обичаите и традициите се разликуваат. Многу православни цркви го засноваат својот велигденски датум на јулијанскиот календар, кој често се разликува од грегоријанскиот календар што го користат многу западни земји
Велигден е еден од најважните празници на Света Гора и во Грција
Велигден на Света Гора се слави со голема побожност. Верниците што ја посетуваат Света Гора на Велигден доживуваат посебни чувства, далеку од социјалниот живот и огнометот. Тие доживуваат миса прекуноќ, која ги возбудува душите на верниците. Мисата на воскресението започнува околу два часот по полноќ и завршува до зори. За време на мисата радосно звучат камбаните на манастирите. По мисата, монасите и верниците седат на велигденската трпеза, составена од супа и риба. Околу 12 часот се слави љубовната вечера „Агапе“, со непрестано биење на камбаните.
Велигденските празнувања кулминираат во понеделник, со поворката на чудотворната икона Аксион Ести во Карјес. По Божествената литургија во црквата „Протатон“, започнува поворката на иконата, проследена со големи крстови, монаси и стотици аџии. Поворката трае околу пет часа, а камбаните радосно бијат.
Велигден е еден од најважните грчки празници и се слави низ целата земја. Грците го слават православниот Велигден, кој обично е неколку недели по католичкиот празник. Во неговото срце, тоа е, се разбира, и религиозен и пролетен празник, со вообичаените симболи на повторното раѓање и победата на животот по смртта. И, се разбира, Велигден традиционално го означува крајот на великиот пост.
Во Грција, велигденските активности започнуваат една недела пред Велигден и, пред Велики петок, црковните служби се одржуваат секоја вечер. Сè повеќе луѓе присуствуваат во текот на целата недела, со најголем одѕив на Анастасиновата миса на Велика сабота, која ја одбележува ноќта на Христовото воскресение. Масата е темпирана да заврши на полноќ и има дефинитивно чувство на исчекување.
Во Бугарија најважниот ритуален леб е козунак со плетенка
Според бугарската православна црковна традиција, постот започнува во неделата шест недели пред Велигден. За 46-те дена од великиот пост, членовите на црквата се воздржуваат од сите животински и рибни производи и нуспроизводи, вклучувајќи путер, сирење, млеко и кавијар. За време на страсната седмица се печат колачи и лепчиња нараснати со квасец во животински форми и зајаци и цвеќиња од колачиња.
Богослужбите на Велика сабота започнуваат во 23 часот. Семејствата и пријателите одат заедно во црква, носејќи ги со себе нивните вапсани јајца. Кога часовникот отчукува полноќ, тие се поздравуваат со зборовите „Христос воскресе“, а одговорот е „Навистина, Тој воскресна“. Свештеникот и верниците потоа трипати шетаат околу црквата со запалени свеќи в рака. Верувањето е дека свеќата на секој што бил добар христијанин нема да се изгасне без разлика колку силен ветер дува.
Најважниот ритуален леб е козунакот со плетенка. Во неделата на Велигден, по 46 дена пост и воздржување, на трпезата има храна, а во центарот на вниманието е козунакот, симболизирајќи го Христовото тело. Секогаш се служи јагнешко, што го претставува пасхалното јагне.
Кршењето со јајца е неизбежна традиција во Србија
Велики петок е денот кога се сеќаваме на Христовото распнување. Како и повеќето други христијани, и Србите на овој ден варат и вапсуваат велигденски јајца. Во минатото користеле лушпи од кромид за да ги вапсаат јајцата во црвено, но денес најчесто купуваат. Меѓутоа во Србија традиција е првото јајце да се вапса црвено. Тоа јајце се вика чувар на куќата и е најзначајното велигденско јајце, кое останува во куќата до Велигден следната година. Се верува дека ги штити домот и семејството од болести и други штети. Чуварското јајце од претходната година понекогаш се става во чинија со вода и некои билки.
Кршењето со јајца е неизбежна традиција за време на Велигден во Србија. Започнува по утринската литургија на велигденското утро и секој носи вапсано јајце Додека се подготвуваат за славење на Исусовото воскресение, христијаните имаат 40-дневен пост. Денес многу луѓе во Србија не ги почитуваат овие строги правила, но речиси секој Србин пости на Велики петок. За повеќето семејства во Србија, традиционалниот оброк на Велики петок обично се состои од супа од риба, пржена риба, грав и салата од компири. За православните христијани е важно да не јадат месо, млеко и јајца во деновите на постот. Оние што строго го следат постот, на Велики петок јадат многу малку и не консумираат риба или масло. Јадат сурова или варена храна.
Не постојат строги правила за ручекот за велигденска недела, се јаде малку месо со гарнир, десерт и посебен тркалезен леб со цело варено јајце во средината, како и велигденските јајца. Посебните честитки се неизбежен дел од славењето на Велигден во Србија.
Во Тирана можете да најдете една од најголемите православни цркви на
Балканот
Албанија слави „два Велигдена“, католички и православен. Конкретно католиците го слават Велигден според грегоријанскиот календар, додека православниот Велигден се слави обично најмалку една недела подоцна од католичкиот, според јулијанскиот календар.
Во Тирана можете да најдете една од најголемите православни цркви на Балканот. Дополнително, најпознатата црква е „Киша е Лацит“ на околу еден час оддалеченост од главниот град Тирана. Велигден се слави најмногу во два града, каде што се попопуларни православната и соборната вероисповед, Леже и Скадар, но не само таму туку и низ цела Албанија има семејства што го слават Велигден. Велигден е официјален празник во Албанија покрај муслиманските празнувања.
Католичките и православните верници присуствуваат на богослужбите во текот на страсната седмица, од Цветници до Велигден, и покрај тоа што обично одат на различни датуми. И двете вери одржуваат бдение на Велика сабота за да го пречекаат воскресното утро. Православните го следат бдението со рани утрински молитви и песни.
Двете вери ги украсуваат велигденските јајца, а православните вапсуваат многу од нивните јајца во црвено за да ја симболизираат Христовата крв. Православните исто така јадат специјален велигденски леб, пијат ракија и јадат печено јагне за велигденската вечера. Всушност, сите Албанци претпочитаат да учествуваат во културни или традиционални настани за Велигден, бидејќи католиците, православните и муслиманите често „позајмуваат, мешаат и спојуваат“ верски гозби и обичаи во Албанија.
Во Црна Гора гостите што доаѓаат треба да изберат едно јајце
Во Црна Гора православниот Велигден е државен празник, односно неработни денови официјално се петокот пред Велигден (Велики петок) и понеделникот потоа. Црногорските обичаи за Велигден не се многу различни од остатокот од светот, а во Црна Гора ова е семеен празник и време за дружење со семејството и најблиските.
Црногорските домаќинки обично ги вапсуваат велигденските јајца во петок (или сабота). Најпопуларната техника е многу стара, која се состои од варење на јајцата во тенџере со вода и листови црвен кромид. Пред да ги стават јајцата во тенџерето, земаат детелина или каков било мал лист со необична форма што може да се најде наоколу, во градините, парковите итн. Потоа цврсто го ставаат листот врз јајцето и го завиткуваат во чорап, врзувајќи му го крајот со конец за да не мрда листот додека врие.
На Велигден, роднините, пријателите и соседите меѓусебно се посетуваат кажувајќи „Среќен Велигден“ или „Христос воскресе“. Гостите што доаѓаат во куќата треба да изберат едно јајце и да го однесат дома, а кога одат да му честитаат Велигден на некој роднина, сосед или пријател во неговата куќа, тие даваат едно од своите јајца. Д.Ст.
За Велигден сите цркви во Истанбул се во служба
За време на Велигден, сите цркви во Истанбул, од Вселенската патријаршија до оние во најоддалечените населби, се во служба. Во четврток жените готват леќа и ги вапсуваат јајцата во црвено. Децата одат во црква на Распнувањето, држејќи мал венец за распнатиот Исус. Велики петок е врв на постот, а предвидена е и посета на гробиштата од регионите на Истанбул. Повеќето го одржуваат обичајот на седум аџилаци, односно го обожаваат епитафот во седум различни цркви.
Вселенската патријаршија, која има милиони следбеници низ светот, има велигденска миса предводена од патријархот Вартоломеј. Богослужбата на воскресението свечено се богослужи во недела наутро на Велигден. Вселенскиот патријарх е облечен во хиерархиските одежди и присутен во салата за сослужување на патријаршијата. Потоа заминува во патријаршиската катедрала да ја предводи вечерната богослужба, придружуван од митрополитите. Вселенскиот патријарх го чита евангелието на грчки јазик, а потоа го читаат архијереите и свештенството на вселенскиот трон, како и претставниците на другите христијански заедници во Истанбул, на различни јазици.
Прославата на Велигден во Египет има два многу различни момента
Коптските христијани ги следат обредите на коптската христијанска црква во коптскиот Каиро, основана од Свети Марко, и Египет како целина го слави доаѓањето на пролетта со Шам ел Несим. Познато е дека Велигден е христијански празник и во Египет, мнозинството од населението му припаѓа на исламот. Меѓутоа, во земјата на фараоните, овие две навидум некомпатибилни противречности не се причина да не се слави заедно Велигден – дури и во различни пригоди. Сепак може да се забележат некои неверојатни паралели на Велигден на христијаните и првично фараонскиот празник Шам ел Насем, кој го слават сите Египќани, а кои не се само од чисто случајна природа.
Велигденскиот понеделник отсекогаш бил државен празник во Египет, бидејќи традиционално се совпаѓа со Шам ел Насем. Шам ел Насем е муслимански пролетен празник со кој потомците на фараоните го славеа крајот на зимата. Обичаите и ритуалите што се користат, вапсувањето и јадењето вапсани јајца, како и рибите кисела во сол, може да се проследат наназад до фараоните.
Јајцата и рибите се антички фараонски симболи, кои се поврзани со богот Брамхат – бог на вечноста и опстанокот. Јајцето е симбол на повторното раѓање – во фараонската традиција, како и во христијанството. Солените риби укажуваат на процесот на мумификација, кој гарантира вечност и континуиран живот. И рибата е исто така древен христијански симбол за Исус. Египетските Копти ја артикулираат својата радост во воскресението на Исус, исто како што секогаш биле среќни за враќањето на пролетта.
Во Египет, денот по Велигден е познат како Шам ел Несим, национален празник на почетокот на пролетта, кој датира од Древниот Египет. Во Египет, коптскиот велигденски понеделник се слави на ист ден со православниот велигденски понеделник. Денот е дел од поширокиот пролетен празник наречен Шам ел Несим, кој е и национален празник.
Датумот е различен од западниот Велигден бидејќи другите христијански цркви го базираат датумот на пресметување на Велигден на грегоријанскиот календар. Но источната православна црква сè уште го користи претходниот јулијански календар за да ги пресмета датумите на празниците, вклучувајќи го и Велигден. Велигден е религиозен празник што го слави воскресението на Исус. Повеќето христијани го слават овој ден како државен празник така што имаат слободен ден за општата популација, училиштата и повеќето бизниси. Настанот се заснова на јулијанскиот календар исто како и во западните земји. Во тоа време, христијаните вклучуваат лов на јајца, митот за легендарното велигденско зајаче, проследено со источни паради со варијација на вкусна велигденска храна.
