Градежниците објаснуваат дека по мораториумите за градба, кога голем дел од градбите беа закочени, новите одобренија се добар сигнал, но сепак, потенцираат дека поскапувањето на материјалите и на електричната енергија неминовно ќе се одрази и врз нивната дејност
Големи флуктуации на цената на станбениот квадрат
Изминатиов период се забележува раст на бројот и вредноста на градежните одобренија. Последните месеци од оваа година, одобренијата за градба во споредба со претходната 2020 година имаа значителен пораст. Колку овој раст би можел да придонесе за поголеми заработки кај градежната фела и дали зголемениот број одобренија е знак за нов подем на овој сектор? Но и дали поскапувањето на градежните материјали и на енергентите може да го поткопа растот на градежништвото, се прашања што се наметнуваат неминовно овој период.
Градежниците објаснуваат дека по мораториумите за градба, кога голем дел од градбите беа закочени, новите одобренија се позитивен знак, но сепак, потенцираат дека поскапувањето на материјалите и на електричната енергија неминовно ќе се одрази и врз нивната дејност.
– Во првите десет месеци годинава, издадени се 3.285 одобренија за градење, што претставува пораст од 41,4 отсто споредено со десетте месеци претходната година. Растот во високоградбата изнесува 50,7 проценти, додека во нискоградбата 17,2 отсто. Иако според податоците има раздвижување, компаниите оценуваат дека во делот на високоградбата состојбите сѐ уште не се на посакуваното ниво, ако се земе предвид дека истите тие се споредуваат со податоците од претходната година, која беше особено тешка и неповолна за овој сегмент во градежништвото, кој се соочи со мораториуми за градење што траеја неколку години и наместо посакуваниот ефект предизвикаа сериозни штети за компаниите. Од друга страна, ако покрај бројот на одобренија за градење се земат предвид и другите податоци поврзани со реализацијата на капиталните инвестиции, вредноста на договорени и извршени градежни работи, евидентно е стагнирањето на нискоградбата – велат претставниците на Здружението на градежништвото, индустријата на градежни материјали и неметалите при Стопанската комора на Северна Македонија.
Раст на глобално ниво, загуби за домашните градежници
Од здружението потенцираат дека зголемените трошоци за репроматеријали на светските берзи и проблемите при транспортот во глобалните синџири за снабдување предизвикаа раст на цените на градежните производи, што директно се одразува на исплатливоста за реализацијата на проектите што се изведуваат врз основа на договори во кои се предвидени фиксни цени за изведба, особено во доменот на јавните набавки, каде што се случува одредени договори да се склучени пред пет и повеќе години, а денес да се изведуваат според цените што биле во моментот на склучување на тие договори.
– Поскапувањата на производите влијаат и врз цените на становите, како и врз одлуките за приватни вложувања во домувањето (реновирање, реконструкција и слично), што, покрај компаниите, ги засега и приватните инвеститори и граѓаните. Податоците упатуваат на заклучокот дека во услови на стагнација на градежната активност и значителен пораст на трошоците за плати, репроматеријали и други услуги, градежните компании не го намалија бројот на вработени, односно тие сами го презедоа товарот за справување со последиците од пандемијата. Со цел поддршка на секторот и справување со последиците од ценовните поскапувања на производите, Здружението на градежништвото, индустријата на градежни материјали и неметалите веќе има подготвено конкретни предлози и поведено иницијативи до надлежните институции – објаснуваат од здружението.
Оттаму укажуваат дека градежништвото е чувствително на економските циклуси и иако со одложен, но не и помал интензитет сериозно ги почувствува ефектите од здравствено-економската криза, при што годинава што изминува е една од најтешките за секторот.
– Веруваме дека градежништвото како стопанска гранка што со себе повлекува ангажман на уште дваесетина други стопански гранки има потенцијал да го даде импулсот за раздвижување на македонската економија и да биде движечка сила за стабилизирање и закрепнување на економијата. Препораките за таа цел се државата да посвети соодветно внимание на планирањето и реализацијата на инвестициите во овој сектор, да се заложи за донесување квалитетна регулатива во областа на градењето, со која ќе се надминат многубројните проблеми од минатото поврзани со проектирањето и изведбата на значајни градежни проекти, да води сметка за домашните градежни капацитети и да ги искористи нивните потенцијали, што позитивно ќе се одрази врз отворањето нови работни места, создавањето додадена вредност во стопанството и развојот на нови технологии, како и да креира сет антикризни мерки за поддршка на градежниот сектор што ќе овозможат да се справи со ценовните шокови на берзите на градежните материјали – потенцираат од здружението.
Високите цени на становите ќе ја намалат побарувачката
Потпретседателот на Стопанската комора на Северозападна Македонија (СКСЗМ), Салим Хасани, за „Нова Македонија“ објаснува дека поради повеќе фактори што влијаат врз градежништвото не можат да се даваат прогнози какви би биле очекувањата за развојот на оваа фела во следниот период.
– Трендот на поскапување на сите градежни материјали, поскапувањето на електричната енергија, како и растот на платите, кои последниве месеци вртоглаво се качуваат не оставаат простор да се прогнозира каде ќе се движи градежниот сектор, ниту како ќе заврши овој период на раст на цените. Никој не може да предвиди кога ќе заврши поскапувањето, кога ќе се стабилизираат состојбите. Компаниите се во незавидна позиција, имаат преземени обврски, се обврзале на договори, во кои се проектирани цени, а од друга страна цените постојано се менуваат и зголемуваат. Сите чинители што ја формираат цената на станбениот простор се во пораст, почнувајќи од материјалите и електричната енергија, како и работната сила, а дополнителен фактор што придонесува за раст на цената на објектите се и локацијата и понудата од станбен и деловен простор. Поради намалените одобренија за градба во минатото, што се должеше на мораториумите за градба и други слични фактори, намалена беше изградбата на станбени објекти, што во одредени делови од главниот град веднаш се одрази на цената, бидејќи при зголемена побарувачка, а намалена понуда, цените растат. Комбинацијата на овие фактори придонесе до раст на цените на становите, па токму затоа ни требаат локации за градба, за да се одговори на побарувачката и да се одржи стабилно ниво на цените – објаснува Хасани.
Тој дополни дека врз формирањето на цената на станбениот простор големо влијание имаат локацијата и атрактивноста, посочувајќи дека и понатаму најбараните се становите во центарот на главниот град, каде што се и највисоки цените на станбениот и деловниот простор.
– Поради поскапувањето на материјалите и енергентите имаме раст на цените на крајниот продукт во целата земја, но не како во Скопје, каде што поради локацијата и бараноста на објектите во центарот на главниот град цените се највисоки. Одобренијата за градба се позитивен показател и има надеж дека ќе се зголемат активноста и понудата, па според тоа може да е очекува и делумно стабилизирање на состојбите и цените. Но мора да имаме предвид дека за да се реализираат планираните објекти и да се почувствува ефектот на терен ќе бидат потребни барем уште две-три години. Бидејќи ова што сега се финишира и нуди на пазарот било одобрено пред три години, така и сегашните одобренија не значат дека понудата веднаш ќе се зголеми. Токму стопирањето на градбите преку мораториумите придонесе да растат цените, имавме поголема побарувачка отколку понуда, што резултира со раст на цените. Секако дека новите градби што ќе се изградат ќе имаат удел во стабилизирање на понудата и стабилизирање на цените, но само во делот на атрактивноста на локацијата, не и врз делот од цената што се дефинира врз основа на цените на материјалите и енергијата – дополнува Хасани.
Првиот човек во градежниот сектор при СКСЗМ појаснува дека се очекува следниот период да биде попозитивен за градежната фела, но потенцира дека цените на станбениот и деловниот простор нема да се вратат на ниво како пред пандемијата и кризата.
– Овој период е премногу конфузен за да може да се прават проекции како претходните години за очекувањата за иднината на секторот. Растот на цените на материјалите, на енергија… и сите други фактор не ни оставаат простор да правиме планови како во минатото. Поради растот на цените има опасност да се намали побарувачката на становите. Ваков драстичен скок ќе има реперкусии и врз градежната фела. Енормните поскапувања не дозволуваат да правиме прогнози како ќе се развива секторот во иднина, како што правевме претходно, со досегашниот начин на работа – потенцира Хасани.
