Дали воопшто некој го слуша овој крик на обичниот човек фатен во стапицата на големите сили? Секоја катастрофа, природна, воена или политичка, мора да има шанса за разврска. За Скопје, 26 јули е Ден на солидарноста, а за светот тоа нека биде секој нареден ден
1. Во предвечерјето на 26 јули, кога се навршуваат 59 години од катастрофалниот земјотрес што до темел го разурна Скопје, случајно дома, барајќи нешто, најдов врзоп со сини и бели писма што еден на друг си ги пишувале мајка ми и татко ми, Љубица и Никола Таушански, во август 1963 година, неколку дена по катастрофата. Во тој период, мајка ми, со мене, две и полгодишно немирно девојче, со брат ми Ѓоко (16) и сестра ми Кате (14), заедно со други блиски роднини, била сместена во Бачка Топола, во Панонија, во северниот дел на Југославија, каде што нѐ викнал да се засолниме чичко ми Кољо Џабирски, кој таму работел како агроном. Како што можев да прочитам во писмата, татко ми, кој работеше во Народната банка – Служба за општествено книговодство во Скопје, заедно со голем број вработени мажи од јавните установи и служби, учествувал во расчистувањето на урнатините во градот, чија физиономија, тоа кобно утро во 5.17 часот, беше до темел уништена. Бил сместен во Куманово и во Тетово, па секој ден организирано доаѓал да помогне. Во неговата преписка со мајка ми, прочитав дека биле уплашени и загрижени каде ќе живеат, зашто куќата во која претходно сме биле сместени под кирија била оштетена од земјотресот. Се прашувале колку е остварливо ветувањето што го добил на работа дека ќе добие барака со поволен кредит на отплата до 30 години. Барака навистина добивме, во која јас и моето семејство сега живееме во скопската населба Тафталиџе. По некое време мајка ми се вработи и сѐ некако почна да се средува и во нашето семејство и во целиот град.
Читајќи ги овие емотивни писма што Буба и Никола си ги пишувале буквално секој ден и, ете, и во тие околности стигнувале до нив, може да се види и колкава била грижата на сите наши родни и пријатели за нас по катастрофата и колку сите сакале да ни помогнат. Јас не се сеќавам на ништо од тоа време, но мајка ми, а чичко ми Кољо секогаш се шегуваа со мене дека во Панонија на сите сум им велела: „Јас сум Македон!“ Во секое писмо сум добивала простор да му „напишам“ нешто на татко ми, да го поздравам со моите чкртки-мртки. Во едно писмо под моите криви линии, мајка ми Буба пишува дека личат на ридовите и планините што во тој миг биле меѓу нас.
2. Бидејќи имаме роднини низ целиот Балкан, писмо со покана да живееме кај него извесен период добивме и од вујко ми Радмило Мислосављевиќ, кој живееше во Сараево со фамилијата.
И каква иронија на судбината. По многу години, од 5 април 1992 до 29 февруари 1996 година, и Сараево го снајде катастрофа. Беше под опсада на Армијата на Србија, за време на војната во поранешна Југославија. Градот беше опколен од сите страни, секојдневно гранатиран, а луѓето гинеа и од снајпери и од бомби на јавни места. Се сеќавам дека контактиравме со нив преку меѓународниот Црвен крст, разни хуманитарни организации, радиоаматери и се обидувавме да стапиме во контакт. Праќавме и пакети, некои ги добија, некои не, но беа многу благодарни на подадената рака.
И повторно во писмата што ги испраќаше вујко ми, кои сѐ уште ги чувам како сведоштво на едно сурово, нехумано време, може и сега да се почувствува јачината на страдањето на тој заробен народ во Сараево, но и во целиот регион.
„Сестро ние сме како во логор, жртвувани, опколени од сите страни. Бомбардираат и во празник и во делник. Изгледа околу нас се собрани сите светски криминалци: палат, рушат, ограбуваат, ги бркаат луѓето од своите огништа. Сите сме слаби како костури, а тоа е последица на тоа што буквално немаме што да јадеме. Да не е хуманитарната помош веќе ќе нѐ немаше. Нема ни вода, ни струја, ни плин… Гранатирањето во последно време малку е намалено, но сепак присутно, па внуките цела година не излегле од станот. Во нивното соседство загинале 15 луѓе, а тоа буди уште поголем страв“, пишува вујко ми во писмо од 1993 година.
Следната 1994 година е уште поразочаран: „Не можеме да поверуваме дека сме заборавени, не само до познаниците, пријателите, туку и од роднините. Само вие ни останавте. Се надевам ќе преживееме и ќе останеме здрави и нормални. Мирот е уште далеку. Сараево е сега еден тажен, грд град во кој умира сето она што го правеше посебен“, вели тој во своето писмо.
Иако бавно, по четири години војната заврши, моите роднини останаа живи, како што велат и благодарение на хуманоста на луѓето. Но страдањата на обичниот народ, овој пат, не допреа до најмоќните, кои само со еден збор можеа да стават крај на тие страдања.
3. Веќе неколку месеци во ист пекол живеат жители на десетина града во Украина, погодени од воениот судир со Русија. И повторно судбината на малиот човек е невидлива. Нема ни мировни преговори и обиди за прекин на огнот. Постојано само се испраќа оружје, уште посилно, уште поубиствено. Некаде беше објавено дека откога Русија ја почнала специјалната воена операција во Украина, западните земји донирале повеќе до 10 милијарди долари воена помош!
„Драга мамо, не грижи се, добро сме, децата се здрави, но постојано прашуваат кога ќе се вратиме дома. Како да им кажам дека нашиот дом веќе го нема. Те молам, остави сѐ и дојди кај нас во Полска, ќе се снајдеме некако. Па нема оваа војна да трае вечно“, и напишала писмо молба преку интернет ќерката Варја на својата мајка Татјана, една од ретките што останала во украинскиот град Мариупол, кој речиси е срамнет со земја по многубројните бомбардирања.
Дали воопшто некој го слуша овој крик на обичниот човек фатен во стапицата на големите сили? Секоја катастрофа, природна, воена или политичка, мора да има шанса за разврска. За Скопје, 26 јули е Ден на солидарноста, а за светот тоа нека биде секој нареден ден.
