Американскиот претседател Доналд Трамп одлучи малку да ги размрда Европејците. Видливата анемија на политичарите на Стариот Континент, влошена од долгата војна во Украина и подемот на бирократијата во Брисел, во еден момент се закани да го одведе нашиот дел од светот во ќор-сокак. И таков што би било тешко да се контролира од Вашингтон.
И такво нешто е едноставно неприфатливо за САД. Не толку поради слабеењето на влијанието на трансатлантскиот хегемон или поради можната духовна супериорност на Русија или Кина. Станува збор за углед. А во глобален контекст, тоа е клучно за секој добар договор.
Трамп ја избра тактиката топло-ладно за својата намера.
Денес се заканува, утре подава рака за помирување. Прекуноќ го претвора противникот во партнер, непријателот во соговорник. И сето тоа, често само за неколку часа, преку две или три реченици или потези што веднаш ќе ја потресат јавноста низ целата планета.
Сведоци сме на ова во случајот со Србија. Целта е да се види како пораките, без разлика дали се добри или лоши, влијаат врз оние до кои се упатени. Дали ги доживуваат како сериозно предупредување, наредба или само како причина за размислување, приспособување на стратегијата…
Првиот човек во Белата куќа е и по душа и во реалност – трговец. Додека работи на ниво на неговата примарна професија, истиот начин на размислување се одразува на политиката во која моментално е ангажиран. Каде што е потребно, тој удира со тупаница по масата, а каде што може – се пазари. Без оглед на угледот и моќта на соговорникот. Тоа се нарекува – дипломатија.
За Европејците, навикнати нивниот збор секогаш да биде последен, оваа тактика е туѓа. Како да исчезнала од редовна употреба во текот на вековите колонизација и надмоќ над послабите. Тоа е она што го натера Трамп да бара решение за запирање на руските воени дејствија во Украина без вклучување на Брисел, или на која било европска престолнина, поточно.
Пресметката е едноставна: Европејците влегоа во овој конфликт мислејќи првенствено на себе. Тие сакаа да добијат нешто што не беа во можност сами да го обезбедат (преку економски или воени мерки). А тоа е големата и благородна украинска земја. Америка требаше да им служи само како еден вид лост со кој ќе го започнат целиот процес. Џозеф Бајден прифати таква улога, Трамп – нема.
Европа се фати во сопствената стапица. Моќта што ја имаше со векови (и великодушно ја злоупотребуваше) како колонијален центар почна да се топи во моментот кога остатокот од светот, а со неа и Русија како нејзин прв сосед, сфати дека таква Европа го темели својот опстанок на експлоатацијата на другите, а не на посебната интелигенција и способности на својата интелектуална елита.
Трамп, исто така, дојде до истиот заклучок. Неединството на земјите на континентот е веќе толку очигледно што, според него, понатамошната приврзаност кон ЕУ е практично облог на погрешен коњ. Особено по зголемувањето на трошоците за опстанок на НАТО, што почна финансиски да ги загрозува членовите на Алијансата, која со текот на годините ја изгуби глобалната воена супериорност замислена со нејзиното формирање.
Од друга страна, на првиот човек на САД му е јасно дека не може целосно да се откаже од командата на толку моќна воена група, која земјата што ја води ја обедини на 4 април 1949 година. Во играта е внесен Германец. Значи, ниту Британец ниту Французин. Логиката е јасна: Германците се навикнати на војни, како и на времето пред и по нив. Французите се навикнати на сериозно војување уште од времето на Наполеон. Впрочем, тие всушност беа губитници во двете големи војни од минатиот век. Тие се најдоа на победничката страна само благодарение на политичката вештина на паметните глави во Париз.
Британците се докажаа малку повеќе воено, но имаат чудна тенденција да ги водат своите војни зад сцената и најчесто зад грбот на другите луѓе. За нив, други најчесто загинале, што најдобро го почувствувавме на Балканот. Тие исто така имаат тенденција да склучуваат чудни безбедносни договори, вклучувајќи го и оној од 1939 година со Адолф Хитлер, кој му даде слобода да пороби големи делови од Европа.
Трамп многу добро проценува како стојат работите на Стариот Континент, кој ја води играта тука и на кој начин. Тој е свесен за сè во што се впушти Европа во своите претходни залудни обиди да ја надмине Русија. Тој исто така знае дека не останува многу време за чекање. Затоа ја презема иницијативата. Неговите изборни ветувања да ги запре сите војни на овој свет беа само во функција на опипување на пулсот на оние што не го пуштаат оружјето. Релативниот мир на хаосот во Газа не му донесе Нобелова награда, ниту, пак, го потресе. Мислата дека слична акција, овој пат во Украина, сигурно би била чекор поблиску до статусот на миротворец не го напушти.
Трамп, исто така, сфати дека неговата најголема пречка во ова прашање се токму неговите европски сојузници од НАТО. Затоа одлучи директно да комуницира со рускиот лидер Владимир Путин. Без посредници. Исто така, му е јасно дека Украина, предводена од Володимир Зеленски, дефинитивно ја губи војната. Затоа тој тргна по друг пат, обидувајќи се победата на Русија да ја направи што е можно помала, или поточно, поприфатлива за идната структура на Европа. Секако, пат кој, како и досега, ќе игра според американските ноти.
И за да се постигне сето погоре наведено, Трамп мора да ја „премести Америка на Стариот Континент“ по вторпат. Неговите претходници го постигнаа ова пред 80 години, кога документите за крајот на Втората светска војна во Европа ги содржеа потписите на американски функционери. Последователното ставање на Западна Германија под администрација на Соединетите Американски Држави, Велика Британија и Франција беше само преодна фаза за пристигнување на американските трупи, а потоа и капитал, во оваа земја. Ниту Лондон ниту Париз не можеа да учествуваат во ова на соодветен начин.
Нешто слично би можело да се случи и со Украина сега. Во плановите на Трамп за повоена обнова на оваа земја, поточно, во тие 28 точки, Европејците практично не се споменуваат. Сè треба да се прави со американски и руски капитал. Зависи од тоа кој дел од уништената земја ќе го обнови. Со други зборови, тоа би било ново пристигнување на Америка во Европа, и тоа на област што ги надминува поранешна Западна Германија, па дури и Франција и Велика Британија одделно.
И за тоа му е потребна дозвола од Русија.
Слободан Самарџија *Пензиониран новинар на „Политика“
(Политика.рс)
