Се отворија длабоки дилеми околу испораката на француските борбени авиони за Украина
- Претседателите Емануел Макрон и Володимир Зеленски потпишаа „декларација за намера“ за идно купување 100 француски борбени авиони „рафал“ од страна на Украина, но Киев моментно нема средства за да ги плати
Кој ќе ги плати стоте француски борбени авиони „рафал“ наменети за Украина? Францускиот претседател Емануел Макрон и неговиот украински колега Володимир Зеленски му се обратија на печатот завчера од Елисејската палата, за да објават „историски“ договор. Двајцата шефови на држави потпишаа „декларација за намера“ за идно купување 100 француски борбени авиони „рафал“, кои Украина на тој начин би ги стекнала за првпат, како и системи за воздушна одбрана од следната генерација.
Според Елисејската палата, овој договор, кој е проектиран „во десетгодишен хоризонт“, вклучува потенцијални идни договори за „набавка од страна на Украина на нова француска одбранбена опрема“: околу 100 борбени авиони „рафал“, со нивното поврзано оружје, како и системот за воздушна одбрана САМП-Т од следната генерација, „моментално во развој“ и радарски системи.
Обновена опцијата за „заеднички долг“
Така, Украина би станала најголемиот извозен клиент на „Дасо авиасион“, пред Обединетите Арапски Емирати, забележува веб-страницата „Л’есенсиел еко“. Сепак, иако Емануел Макрон ја поздрави зделката како „одличен ден“, ова соопштение отвора многу прашања во врска со неговото спроведување. Особено: како ќе се финансираат стоте борбени авиони „рафал“ наменети за Украина, за кои се проценува дека ќе чинат помеѓу осум и 30 милијарди евра?
Треба да се напомене дека двајцата претседатели не потпишаа договор, туку „декларација за намера“. Никаква конкретна акција, туку израз на волја, без никакво финансирање или прецизен временски рок. И со добра причина: Украина е далеку од тоа да може да ја финансира оваа операција.
Кога беше прашан за оваа тема од новинар за време на прес-конференцијата, Емануел Макрон спомена неколку опции. Појаснувајќи дека финансирањето ќе дојде „во зависност од тоа како ќе се побара“, тој потоа наведе неколку ресурси за француска поддршка за Украина.
Претседателот Макрон спомена „француски сопствени придонеси“, како што е предвидено во Законот за воено програмирање. Тој, исто така, ја оживеа идејата за „заедничко задолжување“ за да може Европската Унија „да продолжи да ѝ обезбедува на Украина предвидлива и стабилна долгорочна финансиска поддршка“ – и покрај отпорот на Германија. За потсетување, 58 милиони евра се наменети за воена поддршка на Украина во францускиот буџет за 2025 година.
Европскиот мировен фонд, кој им обезбедува помош на партнерските земји за спречување конфликти. Од 2022 година, вкупната финансиска поддршка доделена за Украина преку овој механизам изнесува 11,1 милијарди евра, според веб-страницата на Европскиот совет. Емануел Макрон не даде никакви информации за тоа што би можело да се додели во рамките на оваа операција.
– Веројатноста „рафалите“ да бидат финансирани на овој начин е мошне просечна, дури и ниска – изјави експерт за одбрана за „Хафпост“.
Според него, иако овој проект ги исполнува критериумите што би можеле да одговараат на оние потребни за финансирање во рамките на европскиот фонд, „бараната сума целосно ги надминува тие критериуми“. Програмата САФЕ (Безбедносна акција за Европа), одобрена ова лето од Европската комисија, планира да додели до 150 милијарди евра на земји со проекти за инвестиции во одбраната, вклучително и помош за Украина. Ова финансирање е неповратливо во првите десет години. И тука нема информации за тоа што би можело да се повлече за „рафалите“, а според експертот, веројатно нема да придонесе за финансирањето.
– Критериумите за подобност не се исполнети, бидејќи ова би биле директни донации за украинските партнери, а не за европските армии. Освен тоа, финансиската рамка е несоодветна – објасни тој.
И конечно, тука е програмата ЕРА, „која е дизајнирана со камата од замрзнатите руски средства на ниво на Г7, а исто така овозможува финансирање воени капацитети“.
– Финансирањето што ќе го ослободиме на европско ниво мора да биде наменето за ова – изјави Емануел Макрон.
Сепак, како што истакнува „Л’есенсиел еко“, оваа опција останува најмалку веројатна. Ова е малку веројатно, со оглед на правните пречки, политичките несогласувања и „инерцијата на европските институции“.
Во разговор за „20 минути“, новинарот Жан-Доминик Мерше го истакнува постоењето на системот ПУРЛ (Приоритетни листи на барања за Украина) во рамките на НАТО. Овој систем веќе им овозможува на Украинците да нарачуваат оружје од Соединетите Американски Држави, а наедно ги принудува европските земји да ја платат сметката. Идејата на Париз би била овој систем да ѝ користи и на европската индустрија, доколку Вашингтон може да биде убеден.
Логистички ќор-сокак
Освен финансирањето, оваа „декларација за намера“ веројатно ќе остане каква што е уште некое време, бидејќи се соочува и со логистички пречки. Всушност, конструкцијата на еден борбен авион „рафал“ трае три и пол години поради одредени компоненти чие време на испорака е неизбежно. Сепак, на крајот на 2024 година, „Дасо авиасион“ имаше книга со нарачки од 220 авиони, што не може да си дозволи да ги пренасочи кон друг купувач, забележува БФМТ. Дури и работејќи со полн капацитет, гигантот планира да испорача 25 „рафали“ годинава, што претставува стапка на производство од нешто повеќе од два авиона месечно.
Киев ќе мора да почека уште неколку години пред да се надева дека ќе го види својот прв француски авион. Дотогаш, можеби има поголеми шанси да добие еден од 100 до 150 ловци „грипен“ што вети дека ќе ги купи од шведската компанија „Сааб“ во октомври. И ова беше дел од писмо за намери.
Како што истакнува специјалистот и виш новинар Винсент Ламигеон на Икс, ова „историско соопштение“ повеќе е „политички сигнал за желбата на Киев да обнови силна борбена воздухопловна сила по конфликтот“ отколку цврста обврска.
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
