Акад. Нада Поп-Јорданова
- Високочувствителна личност, или ХСП, е термин измислен од психологот Елејн Арон. Според теоријата на Арон, ХСП претставува подгрупа на популацијата што има високо изразена особина на личноста позната како чувствителност на сензорна обработка или СПС. Оние со високо ниво на СПС покажуваат зголемена емоционална чувствителност, посилна реактивност на надворешни и внатрешни стимули (како што се болка, глад, светлина и бучава) и, што е многу побитно, имаат комплексен внатрешен живот
Кога ќе се каже дека некој е чувствителен, се мисли на способност да се разбере што им е потребно на другите луѓе и да се биде од помош и љубезен кон нив, да се има сочувство.
Високочувствителна личност, или ХСП, е термин измислен од психологот Елејн Арон. Според теоријата на Арон, ХСП претставува подгрупа на популацијата што има високо изразена особина на личноста позната како чувствителност на сензорна обработка или СПС. Оние со високо ниво на СПС покажуваат зголемена емоционална чувствителност, посилна реактивност на надворешни и внатрешни стимули (како што се болка, глад, светлина и бучава) и, што е многу побитно, имаат комплексен внатрешен живот.
Некои од најчестите знаци и особини на високочувствителна личност вклучуваат: да се биде длабок мислител, да се има жива имагинација, да се биде интровертен, да се биде преоптоварен од сензорни влезни информации (како што се гласни места), да се биде против конфликти, да не се поддржува насилството, да се чувствуваат силни емоции.
Иако овие особини понекогаш можат да направат лицето да се чувствува сосема различно од кој било друг во неговото семејство или група пријатели, д-р Арон проценува дека околу 20 отсто од луѓето доживуваат високочувствителни особини.
Чувствителноста се проценува преку психолошки тестови. Чувствителноста во психолошките тестови, од друга страна, се однесува на способноста на тестот правилно да идентификува лица што имаат специфична состојба или особина, што резултира со голем број вистински позитивни резултати. Високочувствителниот тест ги минимизира лажно негативните резултати, осигурувајќи дека повеќето лица со состојбата што се испитува се точно откриени.
Денешниот напис е посветен токму на чувствителноста и е базиран на една интересна метаанализа за тоа што претставува таа како особина.
Голема метаанализа на 33 студии покажа дека високочувствителните лица се посклони кон вообичаени проблеми со менталното здравје, вклучувајќи депресија, анксиозност, ПТСД и избегнувачко растројство на личноста. Чувствителноста е дефинирана како зголемена реакција на еколошки и емоционални сигнали, што ги прави луѓето поранливи, но исто така и поприемливи за позитивни искуства и терапија.
Анализата сугерира дека чувствителноста би требало да се препознае и во клиничката пракса, иницирајќи третмани како што се техниките на внимателност (mindfulness) или релаксација да бидат приспособени за овие лица. Наодите од студијата потврдиле дека околу 31 отсто од популацијата се смета за високочувствителна (повисока стапка од претпоставката на д-р Арон) и за нив постојат и ризици, но и терапевтски можности поврзани со оваа особина на личноста.
Метаанализата е направена во Универзитет „Квин Мери“ во Лондон и е прва од ваков вид, при што ја разгледува врската помеѓу чувствителноста и вообичаените проблеми со менталното здравје, како што се депресијата и анксиозноста.
Истражувачите откриле дека постои значајна позитивна врска помеѓу двете, заклучувајќи дека луѓето со висока чувствителност имаат поголема веројатност да доживеат депресија и анксиозност во споредба со оние што се помалку чувствителни.
Во студијата, чувствителноста била дефинирана како особина на личноста што ја одразува способноста на луѓето да перципираат и обработуваат стимули од околината, како што се силните светла, суптилните промени во околината и расположението на другите луѓе.
Често занемарено во студиите за ментално здравје и клиничката пракса, кои вообичаено имаат тенденција да се фокусираат на невротизмот и неговата поврзаност со состојбите на менталното здравје, ова истражување покажува дека разбирањето на нивото на чувствителност на една личност е важно и може да има терапевтски импликации.
На пример, луѓето со почувствителни особини на личноста може да имаат поголема веројатност да имаат корист од планови за третман што вклучуваат техники како што се применета релаксација и внимателност, што исто така може да спречи релапс (повторување на проблемот).
Ова е најобемниот систематски преглед за чувствителноста и менталното здравје кај адолесцентите и возрасните досега и е првата метаанализа на темата за процена на влијанието на оваа врска.
Откриени се позитивни и умерени корелации помеѓу чувствителноста и разни проблеми со менталното здравје, како што се депресија, анксиозност, посттрауматско стресно нарушување, агорафобија и избегнувачко нарушување на личноста.
Ова истражување покажува дека е клучно свеста за чувствителноста да се подобри кај професионалците за ментално здравје, за да можат клиничарите и практичарите да ја препознаат особината кај своите пациенти и да го приспособат третманот на нивната чувствителност.
Ова е првата метаанализа што дава цврсти докази дека високочувствителните луѓе се посклони кон вообичаени проблеми со менталното здравје. Сепак, важно е да се запомни дека високочувствителните луѓе се исто така поодзивни на позитивни искуства, вклучувајќи и психолошки третман.
Овие резултати даваат дополнителни докази дека чувствителните луѓе се повеќе погодени и од негативните и од позитивните искуства и дека квалитетот на нивната околина е особено важен за нивната благосостојба.
Системскиот преглед и метаанализата на 33 студии беа спроведени од академски тим од неколку универзитети, вклучувајќи ги и Универзитетот „Квин Мери“ и Универзитетот во Сари.
Клучни факти
Поголем ризик: Високочувствителните лица покажуваат повисоки стапки на депресија, анксиозност, ПТСД и сродни нарушувања.
Двострана особина: Чувствителноста ја зголемува ранливоста на стрес, но исто така ја подобрува реакцијата на добро избрана позитивна терапија.
Терапевтски импликации: Приспособените интервенции, како што се внимателност и релаксација, може да бидат особено ефикасни за чувствителните луѓе.
Пораката би била – можеби е подобро да се има потврда кожа за да се издржи на секојдневните предизвици во животот! А предизвиците се големи и интензивни и како да се зголемуваат постојано. Па, да се потрудиме да издржиме во овој безмилосен свет!
