Избувнувањето на војната во Босна и Херцеговина во 1992 година привлече големо внимание кај меѓународната заедница, како и кај јавноста во муслиманскиот свет. Тоа не беше изненадувачки, бидејќи тоа беше најкрвавата војна во Европа по Втората светска војна. По успешната победа на исламските герилци и „светите воини“ на муџахедините во војната во Авганистан против Советскиот Сојуз, многу радикални исламски фундаменталисти од Блискиот Исток, Африка и пошироко сакаа да дојдат во Босна и Херцеговина и да им помогнат на своите муслимански браќа во борбата против „неверниците“, прво Србите, а потоа Хрватите. За исламските фундаменталисти никогаш не била важна националноста, туку верската припадност
Некои аспекти на војната во Босна и Херцеговина од 1992 година (2)
Во „Геополитика“ со наслов: Улогата и значењето на муџахедините во Хрватско-босанската војна
Кога хрватските власти дознаа дека арапските војници се обидуваат да поминат низ хрватската територија под маската на хуманитарци, ги проширија своите истраги и апсења и ги вклучија странците од исламските земји што работеа за различни хуманитарни организации од Блискиот Исток. На пример, на 9 ноември воената полиција на ХВО уапси девет муџахедини што патувале со автобус од Сплит до Кисељак. Кај нив биле пронајдени различно оружје и летоци за повикување на џихад. Слична ситуација имаше во Бусовача, на 18 декември, кога воената полиција на ХВО уапси двајца странци од Пакистан и Судан, кои формално беа претставници на Светската исламска хуманитарна организација.
Кризата во односите меѓу муџахедините и Хрватска го достигна својот врв во почетокот на 1993 година. Имено, тогаш лидерот на муџахедините во БиХ, емирот шеик Абу Абдел Азиз ја напушти БиХ, а раководството го презеде Египќанецот Вахиудин ал Масри. Очигледно хрватските воени и безбедносни служби сфатиле дека е дојден моментот да ги „притиснат“ странските исламисти. Потоа, во јануари и февруари 1993 година, хрватските канали за снабдување што ги користеа исламистите беа целосно запрени, а на некои места властите воведоа високо мито за нивна употреба. Хрватските власти се обидоа да го оневозможат движењето на муџахедините со апсење и затворање на неговите многубројни членови.
Во почетокот на 1993 година, мала група џихадисти (Абу Али ал Кувајти, Абдул Вахид ал Катани, Абу Муаз ал Катари и Абу Сахар ал Хаили) се судрија со Хрватите во околината на Травник во вистинска битка. Откако погрешиле и наишле на хрватски контролен пункт, во почетокот не биле сигурни што да прават. Некои беа за предавање, надевајќи се дека Хрватите брзо ќе ги ослободат. Но, Абу Сахар почувствува дека мора да се борат и да излезат од стапицата на агресивен начин. Кога хрватските војници виделе дека Абу Сахар крева калашников, пукале во него пет пати и тој веднаш починал. Хрватските сили веднаш ги разоружија преостанатите од групата, но ги задржаа на испрашување. Преживеаните странци подоцна се жалеле на безмилосно постапување, а наводно Хрватите користеле методи на тортура.
Кога другите муџахедини го нашле безживотното тело на Абу Сахар покрај патот, не можеле да го контролираат гневот и станало јасно дека ќе започнат кампања на терор против Хрватите. Еден Арап од Либија, д-р Абул-Харит ал Либи, беше назначен да го замени Вахиудин како трет емир на босанските муџахедини. Абул-Харит беше назначен на таа позиција поради неговиот увид и страст, додека другите радикални лидери беа пуштени на друго место во светот. Наскоро тој стана советник на Бин Ладен (де факто гувернер) за БиХ, како што беше Ајман ал Завахири за Авганистан. Токму Абул-Харит беше главниот креатор на одмаздничката операција против Хрватите. Муџахедините ги повикаа армијата на РБиХ и силите на ОН да ги ослободат заробените соборци, но безуспешно, бидејќи никој од нив не сакаше да ги „извалка рацете“ спасувајќи ги воините од џихадот.
Киднапирања и убиства – стратегија на муџахедините
Абул-Харит и неговите другари смислиле радикални тактики за да се справат со хрватската закана и да ги ослободат своите другари. Тие ги поделиле борците во три главни групи: четата Мехуриќи кај Травник, четата во Бијело Бучје кај Травник и четата во Зеница. Одредот во Мехуриќи имал задача да применува тактика на заседа и демнење против силите на ХВО. Одредите во Бијело Бучје и во Зеница биле задолжени за „специјални операции“: убивање и киднапирање на водечките хрватски политички и воени водачи. Идејата за киднапирања и убиства не е оригинална муџахединска идеја бидејќи веќе во јануари 1993 година одредени кругови во армијата на РБиХ планирале да ги убијат Дарио Кордиќ, Тихомир Блашкиќ и Игњац Коштроман за да го обезглават хрватското раководство во централна Босна.
Командантот на муџахедините Моатаз Билах ги увери своите соборци дека најлесниот начин да се ослободат затворените странски исламисти е киднапирањето на хрватските водачи. Со тоа се согласија и други странци и убедија одредени локални Бошњаци од Травник да учествуваат во тие операции. Билах избра голем број Бошњаци, кои потоа беа распоредени во камповите за обука на муџахедините во Зеница и во Травник за да поминат низ курс за борбени тактики. Искусни Арапи ги учеле босанските војници за герилски операции, урбана војна, извидување, ракување со експлозиви, мини, тешко оружје, снајпери и, се разбира, исто така биле подложени на идеолошка индоктринација. Додека арапските исламисти ги учеа Босанците, Бин Ладен и неговите другари во Авганистан и во Судан во исто време го правеа истото тоа.
Избувнувањето отворена војна меѓу Хрватите и Бошњаците и теророт на муџахедините
Како што се засили теророт на муџахедините во почетокот на 1993 година, политичката и воената ситуација во централна Босна се влоши на штета на хрватската страна. Во јануари избувнаа судири меѓу АРБиХ и ХВО во Горњи Вакуф/Ускопље, што не е изненадувачки, бидејќи тој беше стратегиски важен град што ги поврзуваше Херцеговина и централна Босна, особено долината на реката Врбас. Бошњаците имаа мнозинство од населението во градот, кое се зголеми со доаѓањето на бегалците. Воените операции се проширија на остатокот од централна Босна. На 19 јануари, припадниците на бошњачката војска поставија барикада во градот Каќун, на патот меѓу Бусовача и Кисељак, отсекувајќи ги позициите на ХВО. Поточно, Хрватите во овие централни босански области беа принудени во две енклави: едната во Лашванска, а другата во Лепеничка Долина.
Армијата на РБиХ кон крајот на јануари го нападна селото Дусина во општината Зеница. Селото беше заземено. Иако нападот не го извршија муџахедините, тој беше во духот на радикалниот ислам бидејќи беше извршен од локални членови на Седмата муслиманска бригада. Тројца војници на ХВО загинаа во битката, а седум беа застрелани. Дека злосторствата биле извршени во духот на исламскиот фундаментализам говори и тоа што на локалниот командант на ХВО, Звонко Рајиќ, му го отстраниле срцето, а, според сведоците, тоа го направил командантот на Седмата муслиманска бригада, Шериф Патковиќ. Околу 40 цивили се заробени и однесени во КПД Зеница.
Според хрватски извори, околу 20.000 хрватски цивили ја напуштиле централна Босна веќе пролетта поради постојани внатрешни конфликти и немири. Според податоците на ХВО во март 1993 година, се наведува дека имало околу 250 муџахедини во областите Зеница, Нови Травник, Травник, Бугојно и Витез, кои учествувале во нападите на ХВО, каде што „се покажале како крајно екстремни“. Муџахедини на 16 март убија двајца хрватски полицајци од Травник, а истото тоа се повтори и на 28 март на контролен пункт кај Зеница.
На 13 април елитните „специјалци“ на муџахедините киднапираа четворица членови на ХВО, а следниот ден го блокираа патот Нови Травник – Горњи Вакуф/Ускопље. Два дена подоцна, на 15 април, тие го киднапираа Живко Тотиќ, командантот на ХВО на Зеница. Во суровиот напад на муџахедините врз Тотиќ загинаа четворица војници на ХВО и еден цивил што случајно се нашол таму. Според извори на Ал каеда, операцијата за фаќање на Тотиќ била „една од највпечатливите операции извршени од муџахедините во Босна“. Тотиќ беше цел на фундаменталистите бидејќи веќе во август 1992 година тој отворено го критикуваше присуството на странски борци во Босна и Херцеговина: „Локалните Хрвати се огорчени од сето ова. Ние сме способни да се браниме. Овде не ни требаат арапски војници што ќе сакаат да создадат фундаменталистичка земја по војната“.
Обидите на ОН брзо да ги фатат странските киднапери користејќи ги поставените барикади не успеаја додека тие се повлекоа во оддалечените села, каде што ги чуваа заложниците на безбедно. На 16 април, арапските герилци ги нападнаа позициите на ХВО во Витез и успеаја да заробат уште десет хрватски војници, со намера да ги разменат за своите соборци.
Во тие априлски денови, хрватско-бошњачката војна дополнително се разгоре, главно во областа Витез, Бусовача и Зеница. ОН јавно предупреди дека „растечките конфликти“ меѓу Хрватите и муслиманите ја одразуваат „либанизацијата“ на војната во Босна и Херцеговина. Во пролетта 1993 година, западните новинари ја опишаа централна Босна, особено областа околу басенот Лашван, како сцена на „беззаконие“ и „убиствен хаос“. „Вооружени групи муслимани и Хрвати минуваат низ пошумените ридови и долини, напаѓаат села и палат куќи. Блокадите на патиштата и борбените фронтови се приближуваат една до друга, па едно село често се судира со друго, а снајперски оган е присутен насекаде“.
Автор: Матија Шериќ
(Продолжува)
