Францускиот претседател Емануел Макрон доби втор мандат, бидејќи успеа да се претстави како олицетворение на ефикасен и компетентен спроведувач на политики. Но француските претседателски избори исто така покажаа дека многу гласачи како никогаш досега сакаат постојниот систем да се распадне, а не да се управува подобро
Реизборот на францускиот претседател Емануел Макрон, со очигледна разлика против противкандидатката со која тој дели заемна антипатија, речиси ја прикри одредената меѓусебна зависност меѓу нивните политички табори. Макрон и Марин Ле Пен, неговата противкандидатка од екстремната десница, можеби не се сакаат меѓусебно, но тие развија еден вид политичка симбиоза што дава клучни сознанија за тековните проблеми во Франција, Европа и пошироко. Привидението на победата на Ле Пен ја одржа традицијата да им се помогне на актуелните претседатели да добијат уште еден мандат во Елисејската палата. Дваесет години пред Макрон, Жак Ширак обедини 82 отсто од гласачкото тело против таткото на Ле Пен, Жан-Мари Ле Пен.
Но овој пат беше поинаку. На годинешните француски претседателски избори беше забележан одреден реципроцитет: Ле Пен сигурно му помогна на Макрон да собере јасно мнозинство гласачи, а Макрон исто така ја засили поддршката за Ле Пен. Резултатот говори сам за себе: ултрадесничарската политичарка освои 42 отсто од гласовите. Во текот на изминатите пет години се зголеми меѓусебната зависност на Макрон и Ле Пен, и тоа не поради меѓусебната антипатија на двајцата противници, туку барем делумно поради тоа.
Реизборот на Ширак во 2002 година беше изграден на коалицијата на десницата, центарот и левицата против ксенофобичната ултрадесница. Пред пет години, соочен уште еднаш со истата екстремно десничарска закана, Макрон направи преседан, претставувајќи се ниту лево ниту десно ориентиран. Ова тогаш функционираше толку добро што ваквата мантра на Макрон ги зарази ставовите на оние што најжестоко му се спротивставуваат. Младите, прекаријатот и сè повеќе несигурните сегменти на пролетаријатот одбиваат да ги оценуваат претседателските кандидати во однос на поделбата лево и десно. Тие ја гледаат Франција како да е управувана од надворешен свет на пари, кој не само што ги остави зад себе туку активно ги држи во таква позиција. Во нивните очи, Макрон го отелотворува тој свет. За нив, новата политичка поделба е помеѓу угледните политичари што ветуваат дека ќе го одржат овој свет и дисидентите што ветуваат дека ќе го уништат. Во предизборната телевизиска дебата меѓу двајцата кандидати, Макрон успеа да се претстави како олицетворение на ефикасен и компетентен спроведувач на политики, кој го разбира системот и може подобро да управува со него. Но тоа не ги импресионира гласачите што сакаат системот да се распадне, а не да биде подобро управуван.
Враќајќи се на споредбата со изборите во Франција во 2002 година, постои голема разлика помеѓу коалицијата со вкрстен спектар што го поддржа Ширак и радикалната мантра на Макрон. Пред 20 години, левичарските гласачи поддржаа десничарски политичар за да го истисне Ле Пен од трката. Во 2017 година, напротив, Макрон успеа да ги елиминира партиите на левицата и десницата пред да се повика на политиките на Ле Пен за целосно да доминира на изборите. Откако влезе во Елисејската палата и со апсолутно мнозинство во Националното собрание, Макрон продолжи да ја следи својата агенда без обврските што го закотвија Ширак, ограничен само од критиките на големите финансиски компании и штедливата Европска Унија задолжена за деловните интереси. Во рок од неколку години, тој успеа да го направи Париз поотворен за бизнисите, ја подобри француската деловна клима за стартапите и ја намали стапката на невработеност.
Но прекаријатот почна да се зголемува. Многу гласачи гледаа дека нивните перспективи се намалуваат како директна последица на политиките што им се чинеа дека претставуваат директна класна војна што се води против нив лично: даночни ослободувања за веќе ултрабогатите, либерализација на отпуштањата, регресивен данок на јаглерод и решеност да се зголеми старосната граница за пензија значително во земја каде што очекуваниот животен век на сиромашните мажи е 13 години помал од оној на добро ситуираните. Оваа реалност стана основа на меѓусебно поврзаниот политички опус на Макрон и Ле Пен. Иако не постојат нималку тајни заговори, бидејќи е очигледен меѓусебниот анимозитет, динамиката меѓу нив формира политички ќор-сокак, што овозможува нов тип на акумулација на капитал за новата владејачка класа. Макрон на крајот ѝ служи на таа класа, а неговото владеење се зајакнува кога некој како Ле Пен е официјална опозиција.
Ништо од горенаведеното не треба да се толкува како неподготвеност да се заземе страна. Ефектот на односите меѓу Макрон и Ле Пен го стесни просторот што порано ги раздвојуваше по прашањата за човековите права и основното достоинство. Политичарите како Макрон не успеваат насекаде да застанат во одбрана на либералниот рационализам за кој тврдат дека се залагаат. Криејќи се зад нивниот наратив ниту лево, ниту десно, тие ја поддржаа ирационалната комбинација на мерки за штедење и банкарски пакети што испорачаа 12 години стагнација, спречувајќи сериозни инвестиции во зелена енергија. За време на пандемијата, тие се поклонија на бесмислено прекршување на граѓанските права. Денес, тие ги демонизираат умерените, кои предупредуваат од ескалација на конфликтот меѓу НАТО и Русија и кои го поддржуваат договорот меѓу САД и Русија, кој дозволува неутрална Украина да влезе во ЕУ, но не и да биде дел од Алијансата.
Моралот на реизборот на Макрон е дека во класните општества останува клучна поделбата на лев и десен политички спектар. Кога центристичките политичари успеваат да го прикријат, тие се фаќаат во динамична заемна поврзаност со ултрадесничарите, што ги прави да бидат поистакнати и понерационални, додека ултрадесничарите изгледаат навидум поприфатливо. Дури и кога победуваат, тие всушност губат.
Јанис Варуфакис е поранешен министер за финансии на Грција и актуелен професор по економија на Универзитетот во Атина.
