Терминот за колумна се падна во часови на предизборен молк.
Би рекол – часови на милост за личниот, човечки мир, по сето она жонглирање со „бомбите“ на политичката сцена.
Небаре се снимаше продолжение на „Бомбаши“, само без Љубиша Самарџиќ и Велимир Живојиновиќ и секако без оној партизански хумор – не е смешно кога си статист во бункерот, на немилост на Џока и Ковач.
Но сепак час на некаква (макар привидна) милост – сите камери и рефлектори се исклучени, режијата размислува за следната сцена, а главните актери ги премотуваат кажаните реплики со единствена грижа: Дали сè добро одигравме?
Статистите немаат такви грижи. Нивните грижи се надвор од филмот. На сцената, нивната единствена задача е да бидат физички присутни и пожелно – „во филм“.
Некои, незадоволни од безгласните улоги (или хонорари) – не доаѓаат ниту на снимање, а на некои им е едноставно доста од „шпагети“ продукции.
Други, од „филмот“ на животот немаат време за „вистински“ филмови или едноставно не веруваат дека една незначителна улога може многу да им го промени вистинскиот живот. Во партизанските филмови, како и во животот, статистите најчесто (и незабележливо) гинат, независно на чија страна се (на победникот или на победениот), а на промотивните постери постојат само како силуети и сенки. Ретко го дочекуваат крајот на филмот, а ги нема ниту на црвениот тепих…
„Статистите“ не држат говори. Ако нешто и говорат, не постојат тонски записи за тоа. Ги нема во ниту една бомба. Навидум, неважно е што зборуваат додека фрчат бомбите. Затоа и не е исклучена веројатноста, додека тече филмот, статистите да зборуваат за вистински работи и за големите проблеми во своите „мали“ животи, надвор од фокусот на рефлекторите и микрофоните.
Така, незабележливо (и незабележано) улогата на статистот прераснува во улога на значајно „молчење“, од кое еден режисер може да извлече многу повеќе живот за филмот од самиот филм за животот…
Но ова се часови на некаква тишина и како таква, наложува некакво почитување, а за возврат нуди можност за некакво (само)преиспитување, кое е најзвучно во тишина.
Пред многу години, во домот на културата во Струга, гостуваше југословенскиот (српски) актер – Љубиша Самарџиќ.
Беше сам на сцената и веројатно раскажуваше анегдоти од животот и филмот (иако не помнам ниту една), но за сето време стоеше како на некаков испит, додека ние присутните во публиката седевме.
Бев многу мал, а малите ги помнат големите нешта, па единственото што го запомнив од гостувањето на Шурда (веројатно најдобрата улога на Љубиша Самарџиќ, од серијата „Врел ветер“), беше неговата висока појава. Веднаш по настапот, со мојот возрасен придружник влеговме зад сцената, каде што повторно сам (но овој пат седејќи), нѐ пречека лично – Шурда, поточно Самарџиќ. Ја испружи раката да се поздрави со мене и тука завршува моето сеќавање на средбата.
До денес, не можам да се сетам дали се поздравив или не се поздравив со Љубиша Самарџиќ, дали ја подадов раката, наспроти која, неговата изгледаше чудовишно голема, уште поголема поради срдечноста и добродушноста што зрачеше од неговото лице.
Како што реков – бев дете, и од раката на митралезецот Новак (што го игра Самарџиќ во филмот „Битката на Неретва“), не ја препознав судбинската можност да се поздравам со големиот југословенски актер, а со тоа (посредно) да допрам и до сите оние што некогаш глумеле и се ракувале со него: од Милена Дравиќ и Бата „Животиња“ до Јул Бринер и Орсон Велс, како и многу други (само во „Битката на Неретва“).
Шурда (инаку роден во Скопје, во рударско семејство) веќе неколку години не гази на оваа сцена, а и да беше жив и да гостуваше повторно во Струга, веројатно не ќе смееше да се ракува и ќе ја криеше онаа широка срдечност зад маската, без која ќе личеше на уште еден статист во оваа пандемија.
Таков, само ќе потсетуваше на Шурда, на Новак или на Ковач, но ќе беше уште еден човек со маска… Сепак, се надевам, дека „не е тукутака што сум бил подложен на таков искус“ макар колку мал, да ја прифатам (со двете раце ако треба) подадената рака на судбинската можност. Сакам да верувам дека не сум бил дораснат (и буквално) за еден стисок на таква рака и душа. А можеби сум ја прифатил. Од каде инаку (како во сон) се „сеќавам“ колку тежи митралезот на Новак?
Ете, тоа е споменот што исплива од оваа предизборна тишина, а во неа можеби лежат и одговорите на прашањата од збирката „Горчливи голтки непремолк“ – „Зошто си дојден на овој свет? Дали за ползење или за лет?“
По оваа тишина, ќе излеземе накратко од „бункерот“. Се разбира, со маски. Не може да се дише од сиот тој чад. Бомбите не се „вистински“ – не убиваат вистински, ама убиваат во поим, а тоа е полошо: поимот доаѓа пред нештото. Без поим, нештото исто како да не постои: тука е, но не може да се претстави, станало непоимливо – премин во ништо.
Но „статистите“ се вистински. Можеби најчесто „гинат“, но и единствени се исправаат, пред вечниот испит на човечката судбина. Не постои филм за револуција без нив. „Статистот“ говори и кога молчи. Секој негов акт е говор, освен апсолутната пасивност, кога е мртов актер или глуми мртов. На филмот, како и во животот – тоа е безмалку исто.
Сепак, „ти си на крајот тоа што си“ (Гете).
