Каде затаи европската енергетска политика

Зголемените цени на енергијата се катастрофа за европската економија и нејзините политичари. Но со оглед на тоа колку беа бесмислени европските енергетски политики, економската болка што тие ја предизвикаа не треба никого да изненади. Европските политичари мора да го преиспитаат својот пристап. Нередот во кој сега се наоѓа Европа беше предизвикан не толку од политиката на Европската Унија (ЕУ) колку од нејзиното отсуство. На ЕУ ѝ треба посилна, пообединета и многу покохерентна заедничка енергетска стратегија.
Со години, енергетската политика на ЕУ се движи и започнува како одговор на неочекуваните проблеми, од кои повеќето беа предизвикани од Русија. На пример, Русија ја прекина испораката на гас во Европа во студениот јануари 2006 година, но бидејќи тоа нарушување траеше само четири дена, Европа не се разбуди со долгорочните импликации. Потоа, во ледениот јануари 2009 година, Русија казнено ја прекина испораката на гас преку Украина, прекинувајќи го снабдувањето на 18 европски земји на две недели.

Овој пат, ЕУ се разбуди, барем малку, и го усвои својот трет заеднички енергетски пакет за гас и електрична енергија. Со залагањето за диверзификација, пазаризација и раздвојување на енергетскиот сектор, пакетот имаше вистинско влијание, бидејќи значеше дека на производителите на гас и електрична енергија повеќе не им беше дозволено да поседуваат цевководи и мрежи. „Газпром“ беше принуден да ги продаде своите гасоводи на Балтикот, а Литванија и Полска беа поттикнати да воспостават терминали за течен природен гас (ЛНГ).
Но Германија беше преголема и самобитна за да ѝ пречат такви промени. Отиде во спротивна насока, правејќи суштински грешки на патот. Непосредно пред да ја изгуби власта на изборите во 2005 година, германскиот канцелар Герхард Шредер го одобри гасоводот „Северен тек 1“ од Русија до Германија преку Балтичко Море. И дури по 2014 година, тој и другите германски познати личности продолжија да се залагаат за „Северен тек 2“, што ќе ја направеше Германија уште позависна од рускиот гас. Не само што Германија ќе го купеше целиот гас што ѝ е потребен од Русија, таа исто така ќе станеше главна транзитна земја. Дополнително на проблемот, во 2011 година, канцеларката Ангела Меркел реши да ги затвори добро функционалните германски нуклеарни централи, по цунамито што ја погоди јапонската нуклеарна централа во Фукушима. Таа одлука, исто така, ја остави Германија премногу зависна од рускиот гас, толку многу што додека Кремљ не ја запре испораката на гас во Европа оваа година, Германија околу една третина од увозот на гас во Европа преземаше од Русија. Она што ги влошува работите е фактот дека германските компании продадоа најголем дел од капацитетите за складирање гас во земјата на „Газпром“.
Додека повеќето други европски земји долго време се загрижени за прекумерното потпирање на рускиот гас, Шредер и Меркел ја направија Германија целосно зависна од него, целосно игнорирајќи ја енергетската безбедност на нивната земја. И додека другите европски земји изградија нови терминали за ЛНГ (овозможувајќи увоз на гас од САД и од други места), Германија само двојно ги намали руските испораки. Сега цела Европа страда од неодговорното однесување на Германија. Денешните високи цени на гасот и електричната енергија во Европа во голема мера ја одразуваат енергетската политика на Германија од 2005 година.

Германија не беше сама во својата глупост. Унгарија и Австрија еднакво се проруски ориентирани, а Бугарија, Чешка и Словачка не успеаја да се приспособат на променливите геополитички услови, но тие се многу помали и поневажни од Германија. И додека Италија си дозволи да стане вториот најголем увозник на гас од Русија, таа брзо најде алтернативни доставувачи во Алжир и Азербејџан.
Што треба да се направи? Идеално, ЕУ би го блокирала или санкционирала „Газпром“ да учествува во какви било економски активности во рамките на Унијата. На производителите и извозниците на гас, особено на „Газпром“ и Катар, не треба да им се дозволи да поседуваат капацитети за складирање гас во Унијата. Понатаму, ЕУ треба да воспостави задолжителни норми, така што нејзиниот капацитет за складирање е сигурно исполнет до одредено минимално ниво. Брисел, исто така, треба да бара од земјите-членки да одржуваат доволно терминали за ЛНГ.
Згора на тоа, бидејќи националните енергетски компании природно сакаат да ги монополизираат своите пазари, енергетските врски меѓу многу земји од ЕУ се недоволни или непостојни. Додека Шпанија и Португалија имаат изобилен капацитет на терминалите за ЛНГ, сепак постои многу ограничен капацитет на гасоводот за снабдување на Франција, најмногу поради тоа што таа не дозволува влез на евтиниот шпански гас на домашниот пазар. Слично на тоа, цената на електричната енергија во северна Шведска и Норвешка е многупати пониска отколку во јужните делови на овие земји, едноставно затоа што нема доволно далноводи што го поврзуваат снабдувањето со северната електрична енергија со ефективната побарувачка во југот. ЕУ треба да бара овие земји да ги прошират своите мрежи.
Конечно, Украина има огромни резерви на енергија, како природен гас, електрична енергија и нафта, кои остануваат непродадени поради неразбирливите трговски пречки во Европа. За да ги намали надуените цени на енергијата, ЕУ итно треба да го отвори својот пазар и да бара гасоводите и електричната мрежа да се прошират за да се создаде рамномерен пазар.
Европската комисија треба да преземе поширока одговорност за европската енергетска политика за да се осигури дека енергетскиот пазар функционира и да ги заштити Европејците од неодговорни и некомпетентни политичари на национално ниво. Енергетскиот пакет од 2009 година беше чекор во вистинската насока, но ЕУ треба да оди понатаму.