Тензиите меѓу Исламската Република Иран и Израел го свртеа вниманието кон воените капацитети на тие две земји. Опасноста од нова регионална војна, која би можела да го дестабилизира целиот свет, оправдано ја загрижи меѓународната јавност. Само еден поглед кон воените капацитети на Иран покажува дека тоа е земја што има исклучително подготвена и мотивирана армија. Во продолжение ќе се обидеме од неколку медиумски извори да направиме мозаична слика за иранските вооружени сили
Анализа на иранските вооружени сили
Според најновото рангирање на порталот „Глобал фајрпауер“, иранските вооружени сили се 14-та воена сила во светот и прва воена сила на Блискиот Исток!
Воено рангирање на Иран
Иран е воено посилен од воените сили на Египет (15-то место), Австралија (16-то), Израел (17-то), Украина (18-то), Саудиска Арабија (23-то), Канада (27.). Иранските вооружени сили се најмногубројната воена сила во регионот. Според процените, во секој момент Иран има 610.000 активни воени офицери и 350.000 резервисти и обучен воен персонал што може веднаш да се мобилизира во случај на потреба. Така, Иран има армија од околу 960.000 војници без милицијата Басиџ и полицијата Фарај. Со оглед на огромната популација на Иран од речиси 90 милиони луѓе, 41 милион мажи имаат право на воена служба.
Состав на иранските вооружени сили
Иранските вооружени сили се поделени на:
1) Регуларна армија (Армија на Исламската Република Иран – АЈА или Артеш),
2) Иранска револуционерна гарда (ИРГЦ или Сепах) и
3) Команда за спроведување на законот на Исламската Република Иран (Фараџа – полиција во цивилна облека).
1. Редовната армија и Револуционерната гарда имаат посебни копнени, воздушни и поморски сили, а ИРГЦ е одговорна за безбедноста на границата на Иран. Покрај копнените, воздушните и поморските сили, Револуционерната гарда има уште два воени огранока: силите Кудс и доброволната милиција Василиј. Генералштабот на вооружените сили на Иран ги координира трите гранки на вооружените сили и ја одредува националната воена стратегија. Во исто време, Генералштабот е подреден на Канцеларијата на врховниот лидер на Иран, која во моментов ја држи ајатолахот Али Хамнеи. Врховниот водач ги носи сите важни воени одлуки и во мир и во војни.
(Почнувајќи од март 2023 година, иранските власти започнаа процеси што треба да им овозможат на жените да служат во вооружените сили за првпат од времето на шах.)
Иранската воена индустрија
Со децении, воената стратегија на Иран беше стратегија на одвраќање. Според американскиот воен експерт Хуан Кол, Иран никогаш не започнал „агресивна војна“ во модерната историја, а неговото раководство се придржува до доктрината „нема прв удар“. Долгорочните меѓународни санкции на Обединетите нации, САД и на ЕУ значително го спречија Иран да набави високотехнолошко оружје и воена опрема произведена во странство, како што се тенкови и борбени авиони. Тоа ги наведе Иранците да се свртат кон домашното производство и масовна програма за оружје.
Кога ајатолахот Хамнеи стана врховен лидер во 1989 година, една година по завршувањето на Иранско-ирачката војна, тој ја задолжи Револуционерната гарда да развие домашна воена индустрија во која беа инвестирани големи суми пари. Хамнеи сакаше да создаде воена самодоволност во Иран, во што во голема мера успеа. Според иранските власти, најголемиот дел од воената опрема на Иран се произведува во самиот Иран. Но, според некои извори, воениот буџет на Иран е најнизок по жител во регионот на Персискиот Залив, со исклучок на ОАЕ. Кога ќе се земе ова предвид, воената моќ на Иран е уште поимпресивна. Ова е показател дека не се работи за големината на воениот буџет, туку за управувањето со парите што се наменети за вооружените сили. Воениот буџет на Иран минатата година беше нешто повеќе од 10 милијарди долари (2,1 отсто од БДП) – 26-то место во светот. За споредба, воениот буџет на Украина изнесуваше 64,8 милијарди долари, а на Израел 27,5 милијарди долари.
Иранските воени бази и складишта за (напредно) оружје се распрснати низ целата земја. Воени складишта се закопани длабоко под земја и утврдени со противвоздушна одбрана.
Од победата на револуцијата во 1979 година, во Иран немало странски воени бази. Според членот 146 од иранскиот устав, забрането е воспоставување каква било странска воена база во земјата, дури и за мирољубиви цели.
Авијација, тенкови, оклопни возила, морнарица…
Иран располага со вкупно 551 воен авион. Голем број авиони датираат од предреволуционерниот режим на шахот Мохамед Реза Пахлави, а многу од овие авиони повеќе не се користат поради недостиг од резервни делови. Во текот на 1990-тите, Иранците купија помал број борбени авиони од Русија.
Иран има добро развиени тенкови и оклопни возила. Има околу две илјади тенка, над 65 илјади оклопни возила, 580 парчиња самоодна артилерија, над две илјади парчиња влечена артилерија и 775 парчиња ракетна артилерија.
Воените бродови се помалку развиени. Севкупно, Техеран поседува 101 брод за воени цели. Има седум фрегати, три корвети, 19 подморници, 21 патролен брод, еден мински слој. Нема носачи на авиони. Техеран увезува мали подморници од Северна Кореја додека ја модернизира својата флота преку домашно производство на воени бродови. Иранците изградија мала флота од брзи бродови и неколку помали подморници, кои можат да ги нарушат поморскиот сообраќај и глобалните поморски трговски текови што минуваат низ Персискиот Залив и Ормускиот Теснец.
За познатите ирански беспилотни летала…
Иранците имаат добро развиена програма за беспилотни летала, балистички и крстосувачки ракети. Иранските балистички ракети имаат дострел од 2.500 километри и можат да ја погодат која било цел на Блискиот Исток.
Иранските балистички и вселенски програми ги загрижуваат западните граѓани, но ставот на Техеран е дека нивното укинување не може да се преговара. Иранските власти тврдат дека балистичката програма не е дизајнирана за носење нуклеарни бомби, туку се користи за прецизни напади врз непријателски цели и како одвраќање за непријателот. Од Американското здружение за контрола на оружјето тврдат дека иранската балистичка програма главно се заснова на севернокорејските и руските програми и дека на иранските научници им помагале кинески експерти.
Во последните години Техеран создаде богат арсенал на беспилотни летала (беспилотни летала) со домет од 1.900 до 2.500 км. Иранските беспилотни летала можат да летаат ниско за да ги избегнат непријателските радари.
Иранците не го кријат развојот на дронови. Тие редовно се прикажуваат помпезно, заедно со балистички проектили, за време на воените паради. Во март 2021 година, иранската државна телевизија прикажа снимка од „ракетен град“ опремен со балистички и крстосувачки ракети. „Ракетниот град“ е опишан како „нова база на Револуционерната гарда“ по должината на брегот на Персискиот Залив. Иран има намера да се профилира како земја што извезува беспилотни летала. Иранските дронови се појавија во војните низ светот. Нивната употреба од страна на Руската Федерација во украинската војна секако е најпозната, но иранските беспилотни летала се појавија и во војните во Сирија и во Судан.
Но клучно прашање е дали Иран е, или дали ќе успее да стане нуклеарна сила со атомски бомби?
Иранските власти редовно негираат дека имаат каква било намера да развијат нуклеарно оружје. Но неодамна Иран значително ги збогати своите резерви на ураниум. Минатата година збогатувањето ураниум беше 21 пати поголемо од претходно наметнатите граници.
Како и да е, заклучок е дека Иран располага со квалитетни и фанатични вооружени сили, моќен арсенал на ракети и беспилотни летала и единствена географија што го направи воена тврдина – Иран е високомоќна воена сила на Блискиот Исток. Р.С.
Што е иранскиот Кудс?
Силите Кудс претставуваат специфичен армиски род, што е специјализиран за неконвенционално војување и воено-разузнавачки операции. Американците го опишуваат како еден вид мешавина на ЦИА и американската здружена команда за специјални операции (ЈСОЦ). Силите Кудс се состојат од елитни воени единици задолжени за вооружување, обука и финансиска поддршка на сојузничките (прокси) проирански воено-политички движења низ Блискиот Исток. Станува збор за добро познатата „Оска на отпорот“.
Многу сили на Кудс учествуваа во борбата против сунитските радикални групи во регионот како што е ИСИЛ и ги поддржаа проиранските сили во Сирија и во Ирак за да го зајакнат иранското влијание на Блискиот Исток. Командантот на силите Кудс е висок генерал на Револуционерната гарда. Најпознатиот командант беше генералот Касем Сулејмани, убиен во американски воздушен напад на меѓународниот аеродром во Багдад во 2020 година. Сулејмани беше клучна фигура во проширувањето на иранското влијание на Блискиот Исток. Сулејмани го наследи бригадниот генерал Есмаил Каани. Од 2019 година (ерата на администрацијата на Трамп), Соединетите Американски Држави ги сметаат силите Кудс, како и целата Револуционерна гарда за терористички организации.
Недржавни исламистички движења: Хезболах, Хамас, Хути…
Сојузничките милиции вклучуваат недржавни, но исламистички движења: Хезболах во Либан, движењето Хути во Јемен, шиитските милиции во Сирија, Ирак и во Авганистан и палестинските движења Хамас и палестинскиот исламски џихад во Појасот Газа. Силите Кудс се нарекуваат и сили во Ерусалим. Терминот „Кудс“ на арапски значи Ерусалим, што ги нагласува идеолошкиот и верскиот карактер на оваа армија и нејзиниот фокус на поддршка на палестинските движења во борбата против смртниот непријател Израел.
Сите сојузнички проирански милиции, Хезболах, Хути, Хамас, палестински исламски џихад и разни шиитски милиции, би дошле во одбрана на Иран доколку започне странска инвазија на Иран.
Доброволната милиција Басиџ
Басиџ е паравоена доброволна милиција во рамките на Револуционерната гарда. Терминот „басиј“ на фарси (персиски) јазик значи мобилизација. Целосното име на организацијата, Sâzmân-e Basij-e Mostaz’afin, во превод значи Организација за мобилизација на угнетените. Оваа милиција е основана по победата на Иранската револуција во 1979 година по наредба на ајатолахот Рухолах Хомеини. Првично, таа се состоеше од доброволци од сиромашни и рурални области што одговорија на повикот на Хомеини и учествуваа во крвавата Иранско-ирачка војна, која траеше од 1980 до 1988 година. Тие сочинуваа 75 отсто од тогашното иранско население. Тој тврдеше дека земја со 20 милиони војници ќе биде непобедлива.
Преку неговите повеќекратни улоги, не само во војската туку и во верската и социјалната сфера, Басиџ се трансформира во клучен фактор што ги обликуваше иранското општество и политичката клима. Милицијата Басиџ игра важна улога во воената обука на младите и во заштитата на националната безбедност во контекст на потенцијални внатрешни и надворешни закани.
Исто така, Басиџ игра важна улога во верскиот живот на муслиманите. Членовите на Басиџ честопати дејствуваат како чувари на исламската револуција и исламскиот идентитет на Иран. Нивното присуство на верски настани, кои се движат од семејно до национално значење, ја зајакнува врската меѓу населението и верските водачи и ги шири идеите на револуцијата. Со ограноци во речиси секој ирански град и село, Басиџ работи на консолидирање на контролата на теократскиот режим врз општеството. Понекогаш има функција на морална полиција, која спречува собири на неистомисленици и обезбедува животот да се одвива според планот.
Поради поддршката за режимот, многу активисти за човекови права го нарекуваат Басиџ репресивна сила што ги цензурира медиумите и ги потиснува јавните слободи. Басиџ беше ангажиран во задушување на антивладините протести во 2009, 2017-2018 година и во 2022-2023 година, за време на познатите протести на Махса Амини. Очекувано, САД и некои земји како Саудиска Арабија и Бахреин го сметаат Басиџ за терористичка организација.
Од јули 2019 година, милицијата Басиџ е командувана од бригадниот генерал Голамреза Сулејмани. На почетокот на 2023 година, ирански извори тврдат дека Басиј имал 12,6 милиони члена, вклучувајќи жени, од кои околу 600.000 биле борбени.
Способност на Иран да води операции за сајбер-војна
Иран е една од само петте земји што имаат сајбер-способности да спроведуваат операции за сајбер-војна. Тоа го можат само САД, Русија, Кина и Израел. Иран повремено води сајбер-војни со САД. Целта на двете страни е да ја саботираат дигиталната инфраструктура на непријателот и да вршат шпионажа.
Во летото 2023 година, Иран го откри она што иранските власти го опишаа како негова прва хиперсонична балистичка ракета од домашно производство. Хиперсоничните проектили можат да летаат со најмалку пет пати поголема брзина од брзината на звукот и можат да следат сложени траектории, што го отежнува нивното пресретнување.
