Добре дојдовте во Македонија, земја на волшебни предели, богата историја и уникатни знаменитости. Во овој фељтон ќе ви ги претставиме природните ресурси, културното наследство и туристичкиот потенцијал на Република Македонија
Мистична Македонија: Музеј под отворено небо
Фељтон на „Нова Македонија“ според документарните серии и филмови на продукцијата „Аристон“ и книгата „Mystical Macedonia: An Open Air Museum“, објавена на „Амазон“ од Никола Ристевски, магистер по маркетинг-менаџмент, публицист и продуцент
Република Македонија инспирира со своите природни ресурси и културно наследство. Природните богатства во Македонија ги користеле Македонците со милениуми и се почитувале со голема почит уште од древни времиња. Античкото наследство на Република Македонија содржи многубројни наоди од стотици археолошки локалитети изложени во музеите во Македонија и во странство. Честопати окупаторските воени сили го искористувале културното наследство за да ги збогатат музеите во сопствените земји. Музеите низ Европа чуваат артефакти пронајдени на територијата на денешна Република Македонија. Антиката во модерната политичка ситуација на македонската држава не може да се одвои од македонската земја и сведочи преку откритија низ целата Република Македонија. Антиката се однесува на античките времиња или историскиот период пред средниот век, кој се карактеризира со подемот и падот на раните цивилизации, вклучувајќи ја и македонската, која го достигнала својот зенит со античката македонска империја на Александар Велики.
Концептот на „антички времиња“ може да варира во зависност од контекстот во кој се користи, честопати се однесува на уметноста, архитектурата, литературата, филозофијата и културните достигнувања во текот на илјадници години во различни региони или култури. Повеќето од могилите во Македонија наречени „Градиште“, што значи „голем стар град“, чуваат средновековни, ранохристијански, антички локалитети и остатоци од прастари градови што постоеле во Македонија во изминатите милениуми. Раната антика обично се смета дека го опфаќа периодот на најраната забележана историја. За време на овој период, некои од првите цивилизации во светот се појавиле во Месопотамија, Египет и долината Инд, заедно со развојот на раните системи за пишување, создавањето монументална архитектура и воспоставувањето класични култури. Доцната антика се однесува на историјата на западниот свет од 3 до 7 век од нашата ера, обележана со политички и културни промени. Овој период го забележал подемот на значајни културни и верски центри, како што се Константинопол и Ерусалим, и се карактеризира со развојот на доцноантичката уметност, архитектура и религија.
Во денешна Македонија можат да се видат вистински архитектонски чуда од античко време. Остатоци од стари градови, храмови, гробници и многу повеќе ја прават државата вистински музеј под отворено небо. Видливите антички гробници се репрезентативни и уникатни, интригирајќи ја научната заедница со децении. Повеќето од денешните градови во Македонија имаат остатоци од населби од речиси сите познати историски периоди во нивната непосредна близина и под современите населби. Ова културно наследство, како живописен потсетник на славното минато на Македонија, заедно со научниот и туристичкиот потенцијал, претставува еден од најголемите економски ресурси на Република Македонија.
Еден од најстарите датирани отворени археолошки локалитети од раната антика во Република Македонија е археолошкиот локалитет Градиште во селото Кнежје во општината Свети Николе. Овој локалитет е датиран од 7 до 2 век пр. н.е. Според некои научници, големата тврдина во Охрид била изградена од Филип II Македонски, таткото на Александар Велики. Во Охрид можат да се видат остатоци од античкиот град, антички театар и многу други знаменитости. Познато е дека градот Хераклеја во близината на денешна Битола бил изграден од големиот македонски крал Филип во чест на Херакле, прадедото на Македонците.
Ова место чува важно наследство од античко време. Во општината Прилеп, во близината на селата Бонче и Подмол, можат да се видат остатоци од античка гробница од времето на кралевите на древна Пелагонија и други остатоци од антички населби. Таму, на врвот Висока, се видливи остатоци од голем антички град, а во близината на селото Чепигово е античкиот локалитет Стибера. Околу многу тврдини во Македонија и остатоци од стари утврдувања, како оние во Струмица, Тетово, Виница, Штип и други градови и села во денешна Република Македонија, археолозите пронашле остатоци не само од средновековни и ранохристијански населби туку и артефакти од античко време. Античките археолошки локалитети се наоѓаат низ цела Република Македонија. Забележително е што до денес нема официјално отворање на античка гробница во Република Македонија во сегашно време. Она што е највидливо и промовирано се остатоците од римската окупација на античкото македонско кралство. Во тие векови Македонците задржале дел од своето наследство и го вградиле во нивните градови, храмови и гробници, подоцна продолжувајќи да влијаат на светот како први христијани во Европа. Античките градови како Стоби, Скупи, Стибера, Хераклеја и други пленат со архитектонски остатоци од далечни времиња и многу движни наоди. Доцната антика во Македонија е изградена врз раната антика и, во многу откриени локалитети, сеќавањата на античките и старите времиња може да се видат преку остатоците и од првите векови на нашата ера.
Билазора – бела зора, Хераклеја – градот на Херакле и Стоби – столбови
Еден од најмалку промовираните археолошки локалитети во Македонија е античкиот град Билазора, кој се наоѓа во селото Кнежје кај Свети Николе. Името Билазора или Белазора на македонски значи „бела зора“. Овој антички град постоел од почетокот на антиката до 2 век пр. н.е. Најраните зачувани историски записи за античката Билазора може да се најдат во делата на Полибиј и Ливиј. Во антиката, овој град бил еден од најголемите градови во регионот на Пајонија. Уште од времето на големиот владетел и воин Филип Македонски, Пајонија била дел од Македонското Кралство. Во големата македонска фаланга предводена од Александар Велики, Пајонците и нивниот генерал Аристон одиграле важна улога во големиот поход на исток. Најраните спомнувања на Пајонците се наоѓаат во „Илијада“, каде што ѝ помагале на Троја, доаѓајќи од бреговите на светата река Аксиос – денешна река Вардар во Македонија. Историските извештаи сугерираат дека Пајонците биле колонисти од Фригијците, но исто така биле гледани како независни основачи. Пајонија се протегала од Македонија до Пелагонија и Пиерија. Во „Илијада“, Пајонецот Астеропеј е претставен како „син на Пелагон“, а неговите Пајонци потекнувале од бреговите на големата античка река Аксиос. Страбон пишува дека „Пајонците се нарекувале Пелагонци“ и дека дури и Титаните биле именувани со истите имиња. Полибиј напишал дека тоа е најголемиот град во Пајонија, сместен на превојот од Дарданија кон Македонија. Ливиј пишувал за Персеј и неговите преговори за средба со Галите во Билазора. Речиси половина век научниците шпекулираат дека ридот во близината на селото Кнежје во општината Свети Никола го крие античкиот пајонски град – Билазора. Археолошките истражувања во последните децении го потврдија постоењето на повеќе слоеви од неолитот до средниот век. Од јавен интерес е што според археолозите што го проучувале овој локалитет, монументалните архитектонски остатоци од античките градби би можеле да бидат едни од последните палати на големото македонско кралство, изградени за време на Филип Петти. Откриената архитектура го прави овој локалитет еден од најрепрезентативните антички локалитети во Македонија.
На другата страна на денешна Македонија, веднаш до градот Битола, се наоѓа античкиот локалитет Хераклеја. Познат како Хераклеја Линкестис, овој град го изградил таткото на Александар Велики, Филип Македонски, во чест на Херакле, легендарниот предок на македонското кралско семејство, божествен херој од времињата за кои не знаеме многу. Линкестида бил регион во Македонија, се верува дека бабата на Александар била баш од таму. Хераклеја и Битола се наоѓаат во подножјето на планината Баба. Старото име на Битола било Манастир, со значење „храм“, поради храмот на Херакле во градот Хераклеја. Градот на Херакле воодушевува со својата архитектура, античкиот театар, ретките мозаици и неговото важно културно наследство не само на Македонија и регионот, туку и на Европа и целиот свет. Постои теорија дека името Минас Тирит во познатата книга „Господарот на прстените“ било инспирирано од Манастирот – Хераклеја во Македонија. Во вековите по славната македонска империја на Филип и Александар, Хераклеја Линкестис останала важен град, била важна станица не само на античкиот македонски автопат туку и на неговата подоцнежна реконструкција позната како Виа Егнација, а и во средниот век.
Во близината на Велес, во општината Градско, каде што античката река Еригон – Црна Река се влева во реката Аксиос (Вардар), се наоѓа античкиот локалитет Стоби, голем и важен град од антиката, кој со децении е туристичка атракција. Стоби бил град во античка Пајонија и Македонија, изграден на многу стратешко и свето место. Името Стоби и на денешниот македонски јазик значи столб. Овој археолошки локалитет воодушевува со својата архитектура, античкиот театар, ретките мозаици и неговото важно културно наследство не само за Македонија и регионот туку и за Европа и целиот свет. Античкиот град Стоби бил сведок на уништувањето на македонското кралство и неговите последни години пред окупацијата од Рим. Стоби бил важен град од раната до доцната антика, а исто така бил и важна станица не само на античкиот македонски автопат туку и на подоцнежната Виа Егнација. Овие локалитети не се единствените од антиката во Република Македонија, заедно со тие во Охрид, Бразда, Бонче и некои други локации се најпопуларните туристички атракции датирани од антиката.
продолжува
М-р Никола Ристевски
(Авторот е долгогодишен истражувач на македонските природни ресурси и културно наследство)
