Злосторствата ги прават навидум нормални луѓе и тоа е застрашувачко

ФИЛМ+РАЗГОВОР СО ВАДИМ ПЕРЕЛМАН

Вадим Перелман светската слава ја стекна во Холивуд со филмот „Куќа на песок и магла“, со кој беше номиниран за три „оскари“. Со „Персиски лекции“, кој имаше премиера на „Берлинале спешл гала“, повторно влезе во трка за престижната златна статуетка како белоруски кандидат, но на крајот беше дисквалификуван поради недоволниот број на филмски професионалци од Белорусија кои работеле на филмот

Наш специјален известувач
Вук Перовиќ

Таков „несреќен“ расплет, секако, дека е неправеден спрема ова остварување кое веќе лани во Берлин доби многу пристојни критики. „Персиски лекции“ се голема европска копродукција, базирана на успешниот германски роман на Волфганг Колхасе, која собра и меѓународна актерска екипа. Филмот зборува за еден затвореник во концентрационен логор, кој се обидува да си го спаси животот така што се претставува како Персиец и почнува да подучува персиски еден од германските офицери. Филм што би можел многу лесно да допре до гласачите во Американската академија, кои и инаку ги сакаат приказните за холокаустот. Но, од трката ги исфрли невниманието.

Вадим Перелман кариерата ја започна со убедливото деби „Куќа на песок и магла“, кое влезе во трката за „Оскар“ со три номинации, додека во неговиот втор филм, „Животот пред нејзините очи“, играа: Ума Турман и Еван Рејчел Вуд. По Холивуд тој замина за Русија, каде што снимаше значајни серии, за потоа со „Персиски лекции“ да се врати на големата сцена.

Перелман е исклучително весел, расположен, скромен и насмеан. Премиерата на Берлинале му значеше многу. Вели дека ги сака интервјуата кои започнуваат со позитивен коментар за неговиот филм. „Персиски лекции“ е заснован на литературна предлошка, но интересно е дека режисерот не ја прочитал приказната се до неколку месеци пред да почне снимањето на филмот. А приказната е исклучително интересна.
„Не ја имав прочитано приказната. Сценаристот на филмот, Илја Зофин, се сеќаваше како низ магла дека кога имал 15 години во Советскиот Сојуз во едно списание прочитал приказна за некој логораш, кој измислил јазик за да се спаси. Со тоа живеел четири, пет децении и бидејќи толку го импресионирала што не му излегувала од глава, решил да напише сценарио“, раскажува за ФИЛМ+ Вадим Перелман. „И кога требаше да почнеме да снимаме по тоа сценарио, дознавме дека стварно постои кратка приказна од која всушност сценаристот бил инспириран. Приказната е напишана 1952 година во тогашна Источна Германија. Кога го откривме тоа го контактиравме писателот и ги добивме правата да го снимаме филмот. Писателот го виде филмот и му се допадна. Така што имавме среќен крај“, раскажува режисерот за овие интересни настани кои му претходеле на снимањето.

Кога ќе го погледнете филмот не можете, а да не се запрашате дали приказната е вистинска. И тука Перелман е многу отворен: „Одговорот е дека не знам. Но, факт е дека во текот на холокаустот имало многу неверојатни приказни за бегства, за преживување, љубовни приказни. Зборуваме за шест милиони луѓе, така што и статистички би можело лесно да се случи. Можно е и оваа приказна да била вистинска.“ Главниот лик во „Персиски лекции“ се обидува да го преживее пеколот на холокаустот така што еден од германските офицери го подучува на нов јазик. Лесно е да се претпостави дека тој јазик не постои и дека задача на екипата беше тој јазик да го измисли. Перелман вели дека и тоа било негова работа.

„Морав да создадам јазик, се разбира, не сам, ми помогна еден професор по филологија на државниот универзитет во Москва. Му дадов листа на имиња, имиња на вистинските жртви и му реков да направи јазик од деловите од тие имиња. Тој го направи тоа и ние го користевме. Но, беше многу комплексно, имавме речник од 600 зборови кои беа базирани на сите имиња.“ Интересно е дека тука се и имиња и презимиња од просторите на поранешна Југославија, на пример имињата Љуба Паниќ или Малковиќ. Перелман лесно се присетува на нив.

Што се однесува до кастингот, мора да се каже дека е импресивен. Главните улоги ги играат: Нахуел Перез Бискајарт од Аргентина и Германецот, Ларс Еидингер. Перелман раскажува дека се посветил многу на изборот на актерите. „Кастингот во 95 проценти беше моја работа. Кога ќе одберам актер, кога мислам дека е добар за таа улога, кога мислам дека е најдобар што можам да го добијам за таа улога, тогаш мојата работа е речиси готова. Не морам да ги режирам, да ги држам за рака. Тие ги знаат ликовите подобро од мене.“

И денеска еден од најпопуларните германски и европски актери, Ларс Еидингер, покажа дека многу добро ги разбира и препознава суптилните нијанси што ги носи ликот на германскиот офицер. Поради тоа војниците на Вермахтот во овој филм не се еднодимензионални. „Во филмовите кои сме ги гледале, а ги има многу, германските војници се како роботи, аутоматони. Како што рековте, еднодимензионални, убиваат, викаат… немаат стравови, љубов, немаат минато. Не знаеме ништо за нивните семејства, за тоа како се зачлениле во партијата, како дошле до тие улоги што ги играат во своите животи. Би рекол, дека на сето тоа сè уште не сме се навикнале, бидејќи се работи за страшни злосторства, но тоа сме го прифатиле како нешто нормално.

Но, мислам дека да се видат нацисти со одредена доза на човечност, љубов, љубомора, стравови, болести, минато, надежи, соништа, го прави нивното однесување илјада пати позастрашувачко. Зошто? Затоа што роботот е програмиран, некој го програмирал да убива. А ова се луѓе како и ние во суштина. Впрочем, тие и се луѓе како нас. Како, на пример, во вашата поранешна земја, луѓе за кои сте мислеле дека не се способни за тоа. И мислам дека е поуверливо кога така ќе се прикаже, што на никаков начин не ги ослободува од вината. Тоа што имале мајка, па ќе си помислите, да, сега сè е во ред. Не, тие се одговорни и виновни за тоа што го правеле. Само што сето ова покажува дека такво нешто би можело да се случи било каде и било кога. И мислам дека ќе се случи повторно“, истакнува режисерот, кој очигледно врз база на искуството и историјата не верува премногу во човекот.

„Историјата е кружна, се повторува. И тоа е она што сакаме да го покажеме со овие филмови. Убеден сум дека ваквите филмови мораат да се прават. Многу слични дела допрва би требало да се снимат. Никогаш не можете да кажете – доста се филмови за холокаустот. Не можете. За тоа мора постојано да се зборува и не смееме да го потиснуваме длабоко во историјата. Тоа е неизбежно. Мора и понатаму да зборуваме за тоа.“

„Персиски лекции“ е филм кој визуелно е многу интересен. Директорот на фотографија, Владислав Опелјантс, кој има работено и со Никита Михалков и Кирил Сребреников, многу вешто ја користи природата како контраст и ставањето акцент на прашањето, што се случува и како е воопшто можно тоа да се случи.

„Сакам да работам со Владислав, ја сакам природата и тоа е средство со кое често се служам. Така беше и во мојот прв филм, ‘Куќа на песок и магла’, кој многу луѓе веројатно веќе го заборавиле“, раскажува скромно Перелман за неговото прво остварување кое имаше три оскаровски номинации, од кои најважна беше онаа за главната машка улога на Бен Кингсли. „И во тој филм има многу кадри од природата кои не се директно дел од приказната. Гледаме птица како одлетува, магла која се спушта… Слични работи имаме и овде. Можеби тоа е и нешто потсвесно, но секогаш имам потреба малку да продишам, да излезам од приказната, да побегнам од клаустрофобичноста што ја носи приказната и метафорично да покажам дека постои и нешто поголемо, позначајно од овие проблеми, па дури и од холокаустот. Верувале или не“, заклучува Перелман.

,,Нова Македонија“ не одговара за содржините во прилогот ,,Филм +“. Одговорноста за содржините и за изнесените ставови во текстовите е на редакцијата на ,,Филм +“, која е надворешен соработник на ,,Нова Македонија“.