Наредба за конфискација на значките со натписот „Независна Македонија“!

Ексклузивен документ од мај 1943 година:

Бидејќи задачата на заедничката бугарско-македонска комисија за историски и образовни прашања не е промена на официјалната историја, туку промена на напишаното во учебниците по историја од двете страни на границата, како што вели копретседателот Драги Георгиев, тогаш овој факт може да остане во историјата затоа што го нема во учебниците! Имено, Бугаринот Атанас Ј. Пеев, полициски началник во Битола за време на фашистичката окупација на Македонија, на 18 мај 1943 година испратил циркуларно писмо до кметовите и раководителите на полициските станици во околијата, со наредба веднаш да се конфискуваат старите значки на организацијата „Илинден“, на кои пишува „Независна Македонија – за неа ние се бориме, за неа ние умираме“, и сите да се испратат во Софија.
Според наредбата на Пеев, граѓаните што имаат вакви значки ќе добијат нови без натписот „Независна Македонија“.

Замена за „Независна Македонија“?!

Документот се чува во Државниот архив на Република Македонија, а Драги Георгиев копија од него на следната средба може да му даде на својот Ангел Димитров, за секој случај. Станува збор за циркуларно писмо потпишано од Атанас Ј. Пеев, околиски полициски началник на Битола за време на Втората светска војна:
„До г.г. кметови и раководители на полициски станици.
Многумина од членовите на Организацијата ’Илинден‘ носат значки со две лица, на едната страна е напишано ’Илинден‘, а на другата ’Независна Македонија – за неа ние се бориме, за неа ние умираме‘. Тие значки се стари, од пред војната, но нивното носење внесува смут кај населението од регионот.

Во врска со тоа, повикајте го претседателот на Организацијата ’Илинден‘ во вашиот град и известете го дека Централната управа на истата во Софија им наредила на соодветни организации да бидат снабдени со нови значки, без натписот ’Независна Македонија‘, и бара сите стари значки да бидат собрани и испратени во Софија за да бидат заменети.
Околиски полициски началник Атанас Ј. Пеев“

Во историската наука е дефинирано дека паролата „Независна Македонија“ е замена за паролата „Автономија на Македонија“ од времето по Првата светска војна, која во тој период беше прифатена од сите субјекти на македонското ослободително движење. Најголемата заслуга за ширењето на паролата „Независна Македонија“ и нејзиното прифаќање како конечна цел на македонското движење ѝ припаѓа на ВМРО на Тодор Александров. Така и Илинденската организација, според тврдењата на Георги Баждаров, кој по Првата светска војна бил член на Задграничното претставништво на ВМРО, се појавила „со благослов“ на тогашниот ЦК на ВМРО во состав Тодор Александров, Александар Протогеров и Петар Чаулев. Силата и авторитетот на ВМРО на Александров наложиле паролата „Независна Македонија“ да биде преземена од Коминтерната за да ја привлече Организацијата на својата страна. Еден од најспособните разузнавачи во тоа време, извесниот Борис Шпак, по средбата со Александров во декември 1923 година заклучил: „Најзначајниот политички фактор на Балканот е ВМРО, чие освојување е мошне корисно за ВМРО, не само од причини од воен карактер туку и од политички’. Властите на Бугарија, плашејќи се од ВМРО, му поставиле на Александров ултиматум да престане со четничка дејност и да ја замени паролата ’Независна Македонија’ со барања за заштита на националните малцинства, но Александров, се разбира, немал намера да се предаде, да се откаже од главната цел на својата борба – ’Независна Македонија’, и затоа платил со својата глава“. Познато е дека нарачател на убиството на Тодор Александров е бугарската Воената лига, односно бугарската власт, а на организацијата на убиството директно работел Ванчо Михајлов.

„Ослободена Македонија“ на знаме од Илинденското востание!

Бугарската фашистичка власт за време на Втората светска војна веројатно заменила дел од значките на кои пишувало „Независна Македонија“ со значки на кои веројатно пишувало „Целокупна Б’лгарија“, но македонското чувство и борбата за македонска независност секако не можат да се избришат со декрет и циркуларно писмо. И пред тоа, за време на Илинденско востание, биле изработени повеќе востанички знамиња на револуционерни окрузи, околии и чети, кои имаат големо историско значење за македонската историја. Знамето на охридската револуционерна организација, според Антон Кецкаров, член на револуционерното началство на Охридската околија, го изработил Климент Заров со димензии 105,8 на 79 см, а везилки на знамето биле учителките Поликсена Масин, Василка Размова, Клија Самарџиева и Костадинка Настева-Бојаџи.

Војводата Христо Узунов, во својот дневник, меѓу другото запишал дека знамето било осветено во месноста Игралиште, на Куратичкиот Рид, во присуство на 600 востаници и многу народ. Осветувањето го извршил свештеникот и револуционер Васил Ангелов од селото Лешани. На знамето, на едната страна е претставен разгневен исправен лав, свртен на левата страна, извезен со темноцрвен и малку црн копринен конец. Околу лавот, во форма на круг, со темносребрена срма е извезен текстот: „Бог со нас. Напред момчиња! Победата е наша. Охрид 1903 год.“. На другата страна е извезена девојка, која во десната рака држи меч, а во левата рака држи знаме на кое пишува: „Слобода или смрт“. Девојката е во бел фустан, а до неа стои лав во темноцрвена боја. Лавот со двете предни нозе се држи за знамето. Околу девојката и лавот со темноцрвена срма е извезен текстот: „Македонија, Втор округ, шеста околија“. Значи, не пишува Бугарија туку Македонија.

Револуционерното знаме на Струшката револуционерна околија било изработено кон крајот на 1902 година а за неколку сантиметри е поголемо од охридското знаме. Знамето го извезале Славка, Анастасија и Милица Чакареви, заедно со Царева Деребанова. На едната страна на знамето е извезена девојка. Во десната рака девојката држи меч, а со левата држи знаме со текст: „Слобода или смрт за Македонија“. Кратовското востаничко знаме на предната страна има лав во златна боја, а под него стои – „Македонија, 1903 година“. На знамето на Разловечкото востание од 1876 година исто така е претставен лав, а подоцна, во документите на Димитар Поп-Георгиев Беровски, е најдена белешка со неколку обиди да го прецрта лавот од книгата „Стематографија“ на дојранецот Христофор Жафаровиќ. Затоа лавот на знамето и лавот од грбот на Македонија на Жафаровиќ личат еден на друг.

Во книгата на Жефаровиќ македонскиот лав е даден одделно од другите. Тој е црвен на жолто поле, за разлика од бугарскиот, кој е жолт на црвено поле. Под македонскиот лав пишува „Македонија“, и се појавил во исто време кога се појавиле и грбовите на Србија, Бугарија и на другите балкански народи. Знамето на Разловечкото востание е широко 1,86 сантиметар, а високо 1,65 сантиметар. Во средината на знамето има жолто-златен правоаголник со размер 54 на 76 сантиметри. Во полето со копринени лилави конци е извезен разјарен лав, исправен на задните нозе. Знамето било шиено и везено во Солун, кај опитни мајстори, па затоа Разловечкото знаме е најквалитетното историско зачувано знаме на македонскиот народ. Следната година се навршуваат 140 години од неговото настанување, па, можеби, би било добро да се одбележи таа годишнина како своевиден празник на македонското знаме, како што се одбележува во некои соседни земји. Кумановското знаме од Илинденското востание исто така е изработено во карактеристично црвена боја со востаник во средината. На другата страна на знамето пишува „Ослободена Македонија“! Мошне интересно и убаво е и знамето на македонската револуционерна околија од Кукуш. Специјалното црвено платно било купено од Солун, а знамето меѓу востаниците го однела Ана Малешевска, ќерка на Никола Малешевски. Знамиња со познатиот слоган „Слобода или смрт“, со лав или со девојка, која го гази турското, отоманско знаме, имале и револуционерните околии во Костур, Д’мбени, Банско…

Македонија и во револуционерните печати!

Македонското востание, кое во историјата е познато како Кресненско-разлошко востание, е кренато на петти октомври (стар стил) 1878 година во селото Кресна, во долината на реката Струма во Пиринска Македонија. Освен оригиналниот печат на револуционерниот штаб на востанието, со натписот македонско востание, а во средината и началник на штабот, печат што се чува во Историскиот музеј на Македонија во Скопје, зачувани се и некои од најзначајните печати од Илинденското востание. Пред тоа, во 1894 година и Македонската револуционерна организација имала печат во кој стои врежан називот „Македонски револуционерен централен комитет“. Зачуван е документ од 1896 година со отпечаток на овој печат на македонскиот револуционерен комитет. Меѓу значајните печати секако се и осумте зачувани оригинални печати или отпечатоци од печати на наредби од Илинденското востание, меѓу кои се и печатите на Тиквешкиот, Огражденскиот, Гевгелискиот, Охридскиот,Ени­џевар­дарскиот и два печата од Кумановскиот револуционерен округ.
Според Ѓорѓе Миљковиќ, еден од најревносните истражувачи на македонските симболи, особено знамињата, револуционерните печати настанале како резултат на потребата од замена на своерачните потписи на војводите или раководителите на македонската револуционерна организација, но пред сѐ како афирмација на автентичноста и веродостојноста на македонското револуционерно движење.

Двата печата на Кумановската револуционерна околија од Илинденското востание се изработени од бронза. На нив се прикажани вкрстени кама и револвер и текст „Слобода или смрт за Македонија“. Во кружната линија по работ на печатот пишува: „Револуционерна организација – кумановска околија“. Печатот на Огражденскиот револуционерен комитет е откупен од Стојан Нивички за Музејот во Струмица од селото Нивичани, син на Атанас Нивички-Брадата, познат војвода од струмичкиот крај и близок соработник на Гоце Делчев. Печатот е изработен во бронза со пречник од 54 милиметри. Во средината на печатот има револвер, кама, бодеж, факел, ќесе со барут, а врз нив експлодирана бомба. Над амблемот е изгравирано востаничко знаме со текстот „Слобода или смрт“. Оригиналниот печат на гевгелискиот војвода Коста Попето, исто така од бронза, бил откупен во 1952 година од Сандо Христов од Струмица. Тој е единствен зачуван печат со името на еден војвода од илинденскиот период. Станува збор за исклучително вредни материјални докази за историјата на македонскиот народ, факти што говорат за македонскиот карактер на револуционерната борба како и за степенот на организирање на национално-ослободителното движење на македонскиот народ. Според тоа, наредбата на Атанас Ј. Пеев, околиски полициски началник на Битола, од мај 1943 година, за набавка на нови значки, без натписот „Независна Ма­кедонија“, претставува само панична реакција на власта, која мисли дека со конфискација и испраќање во Софија на сите значки со натпис „Независна Македонија“ ќе бидат конфискувани и испратени и во Софија и Македонија, и Македонците и револуционерната борба на македонскиот народ за своја, независна, македонска држава. Без никакви придавки и додавки на името, се разбира.

Пишува: Блаже Миневски