Неодамна низ светот се прошири веста дека јужнокорејските научници откриле материјал што радикално ќе го промени светот. Сега е речиси јасно дека тоа не е така. На крајот на јули и почетокот на август на интернет со голема брзина се рашири веста за два написа објавени на веб-порталот „Аркајв.орг“, кои зборуваат за едно од најголемите технолошки откритија во историјата на човештвото. Во една статија јужнокорејските научници објавија дека материјалот наречен ЛК-99 овозможува суперспроводливост на собни температури и притисок, односно пренос на електрична енергија без отпор или загуба.
Што е суперспроводливост и зошто е важна?
Суперспроводливоста е феномен во кој електричниот отпор целосно исчезнува во супстанцијата. Феноменот е откриен на почетокот на 20 век, кога научниците се натпреварувале да постигнат најниски можни температури. Во 1911 година, група научници од Холандија откриле дека при многу ниски температури електричниот отпор нагло опаѓа и речиси исчезнува. Феноменот се нарекува суперспроводливост, а температурата на која се јавува се нарекува температура на скок. Лидерот на групата, холандскиот физичар Хајке Камерлинг Онес ја доби Нобеловата награда две години подоцна за ова откритие.
Подоцна научниците исто така можеа да го објаснат феноменот со тоа што се случува на квантно (субатомско) ниво.
– Покрај основните научни прашања (зошто ваква квантно-механичка појава се јавува во одредена супстанција), суперспроводливоста е и технолошки многу интересна. Овозможува, на пример, поефикасен пренос и користење на електрична енергија, а со тоа и посилни магнети, нови, побрзи компјутери и слично – објаснуваат од институтот „Јожеф Стефан“(ИЈС).
Суперспроводливоста е откриена во многу супстанции, особено во метали како калај и алуминиум и во метални легури, но и во специјално обработени полупроводници и керамички соединенија.
Проблемот со суперспроводливоста е што моментално е можна само на многу ниски температури, моментно околу -100 Целзиусови степени (168 К). Кога би можеле да пронајдеме или да произведеме материјал што спроведува електрична енергија без загуба на собна температура, тоа би значело извонреден технолошки пробив. Поради оваа причина, материјалот што би овозможил суперспроводливост на собна температура популарно се нарекува „свет грал“ на физичарите.
Најавата на Јужна Кореја предизвика возбуда дури и кај неекспертите, кои веднаш почнаа да известуваат дека ЛК-99 ќе овозможи револуција: помоќни квантни компјутери, помоќна медицинска технологија, поевтина струја, пловечки возови, накратко нова ера на човештвото – и секако Нобеловата награда за пронаоѓачите на „чудотворниот материјал“.
Од друга страна, најавата предизвика и многу сомнежи, главно во научната заедница, кои се продлабочија кога други истражувачки групи се обидоа да го повторат експериментот, но речиси без исклучок известија дека не успеале да го повторат јужнокорејскиот неуспех и дека ЛК -99 не е ветениот „свет грал“ на физичарите.
Суперспроводливоста на собна температура не е невозможна
Камило Лоренци ги праша експертите од институтот „Јожеф Стефан“, каде што многу групи се занимаваат со суперспроводливост, за сè што се случува. Дали е барем теоретски можно да се постигне суперспроводливост на собна температура? Колку сме блиску да го постигнеме тоа?
Засега суперспроводливоста на околу минус 100 степени (168K) останува сигурна, односно независно потврдена во купратите, серија соединенија измислени од Калекс Мулер од ИБМ и Универзитетот во Цирих, долгогодишен соработник и коавтор и до неговата смрт на 96 години почесен член на институтот „Јожеф Стефан“. Овој резултат е познат уште од минатиот век. Во последниве години имаше многу истражувања за материјали при екстремно високи притисоци, а некои групи всушност објавија дека одредени материјали при екстремен притисок стануваат суперспроводливи дури и на собна температура. Меѓутоа, овие притисоци се толку екстремно високи што репродуктивноста на резултатите во различни лаборатории е многу тешка, а во исто време таквите екстремни притисоци ја спречуваат практичната употреба на таквите супстанции. Новите суперпроводници затоа не се недокажани, но не се ни многу корисни, што не значи дека суперспроводливоста на собна температура е невозможно да се постигне.
На прашањето дали јавното објавување на корејските истражувачи беше премногу рано, институтот објасни дека неколку групи работат со суперпроводници во ИЈС, од теорија до производство на суперспроводливи кјубити за квантни компјутери и синтеза на нови суперпроводници. Сепак, интересот за ЛК-99 во ИЈС многу брзо се намали кога се покажа дека веројатно станува збор за аматерска грешка на корејските научници. Да потсетиме дека во реалноста статијата не беше објавена ниту во рецензирано списание, туку само во „Аркајв“. Тоа значи дека авторите се единствено одговорни, бидејќи содржината не поминала низ ситото на независните истражувачи.
Како воопшто функционира верификацијата на експериментите во научниот свет?
Конкретно, експериментот со наводната левитација на ЛК-99, кој требаше да го докаже постоењето на суперспроводливост, беше обид на неколку лаборатории. Дали некој избира лаборатории или е тоа ад хок верификација. Проверката на експериментите не е регулирана, туку е оставена на научната љубопитност на поединечни групи. Затоа, индивидуалните групи одлучуваат дали вреди да се повторуваат одредени експерименти и дали можат да ги градат своите идеи на тие експерименти.
