Нашата долговечност можеби се должи на нашиот универзален стил на музика, еден вид музичко патување низ вековите, од модерни дисонантни гитари до црковни старословенски напеви на Кукузел, од модерна електроника до архаичните звуци на зурлите и тапаните, вели Горазд Чаповски
ГОРАЗД ЧАПОВСКИ, МУЗИЧАР
Култната македонска група „Мизар“, која со светлината на минатото ја расветлува неизвесноста на иднината, годинава прославува 40 години опстојување на македонската музичка сцена. Јубилејот ќе го одбележи со нов албум, кој е во подготовка, повеќе концерти и посебен бокс-сет, со пресек на песните на групата од почетоците до денес. Новиот вокалист Зоран Тортевски, со своите гласовни способности ја продолжува приказната на „Мизар“, а во групата се и: Пеце Китановски на бас, Златко Симионски на тапани и идејниот творец Горазд Чаповски, гитара, кој е единствен од првиот состав.
Од првиот состав досега, само вие сте постојан член, столбот на групата. Тешко ли беше сите овие години да ја носите на своите плеќи таа гордост, но и одговорност?
Точно 40 години поминаа како сон, неверојатно возбудливо време, полно со тешки и, секако, прекрасни моменти, на една група млади деца што решија да прават источна автентична рок-музика. Патот на ѕвездата „Мизар“ уште оттогаш беше трасиран, основите беа поставени, тоа беше содржината, а сѐ потоа беше само промена на формата, нови членови, нови албуми, нови политички епохи, нови држави. Концептот беше да не бидеме само обична излитена копија на западната рок-музика, туку обратно, своја автентика, свој македонски јазик, базирана на нашата културна традиција и поднебје, што не беше и сѐ уште не е лесна работа. Голем предизвик и големо искушение во секој случај.
Направивте преработка на песната „Униније“, која се наоѓаше на вашиот албум од 1988 година, инаку првата плоча на македонски јазик. Зошто се одлучивте за воскреснување токму на оваа песна?
– Таа е направена во почетокот на 1980-тите години, во времето на „Мизар“ прво откровение, една постпанк-варијанта, дисонантна, дарк-варијанта, многу хаотична,така што ми се виде многу соодветна за ова пандемиско лудо време. Униније е старословенски збор за тага, досада, истоштеност на умот, телото, од многу информации, урбан живот во смрдливите милионски градови. Или, поточно, униније е состојба на една од болестите на денешницата, а тоа е осаменоста на модерниот човек. Можеш да промениш сѐ: автомобили, жени, пријатели, забави, ама состојбата на осаменост е константа, во текот на целиот наш живот.
Дали новите песни „Галеб“, „Доаѓа ден“ и „Лузна“ се патоказ за тоа што нѐ очекува на албумот, кој ќе се појави есенва?
– Па, речиси овие четири песни се еден вид патоказ на целиот албум. Албумот е сѐ уште во подготовка, изненадувања се можни, во денешно време се свират различни стилови, се прави фузија од повеќе музички стилови, електроника со акустика, само електроника, негде само акустика. Во тек сме на правење на петиот сингл, кој ќе го пуштиме месецов.
Почитувачите на „Мизар“ со нетрпение го очекуваат најавениот концерт во Охрид. Дали на ова музичко патување ќе бидат опфатени сите досегашни „откровенија“?
– Сѐ уште сме во преговори за концертот, јули отпаѓа како датум, бидејќи сето ова дојде некако пребрзо со пандемијава. Во секој случај, се надевам дека нема пак да има рестрикции и ќе продолжи нормалниот живот, бидејќи нашата фела претрпе најголеми загуби во претходната година и пол. Следните настапи на „Мизар“ ќе бидат пресек на целокупниот опус на бендот, од првиот до последниот албум, имаме одлична екипа на музичари, од различни возрасти и музички бекграунд.
Некои од стиховите на новите песни се напишани од писателот Тихомир Јанчовски („Лузна“), кога и каде се најдовте како соработници?
– Со Тихо сме пријатели речиси 35 години, се дружевме во периодот на 1980-тите години, време на еден возбудлив уметнички и политички период за сите нас. Покрај тоа што е одличен писател, тој одлично ја разбира емоцијата на нашите песни, така што оваа соработка дојде некако спонтано, без некакви претходни договарања, како логичен тек во нашите животи.
Како го објаснувате фактот дека „Мизар“, и по толку години, во целиот регион важи за култен бенд?
– Можеби тоа се должи на нашиот универзален стил на музика, кој е фузија, мешавина на повеќе музички стилови, еден вид музичко патување низ вековите, од модерни дисонантни гитари до црковни старословенски напеви на Кукузел, од модерна електроника до архаичните звуци на зурлите и тапаните, сето тоа низ призмата на меланхоличниот македонски јазик, кој сѐ уште звучи и ќе звучи вонвременски. Модерно е да пееш на сопствениот мајчин јазик, само така ќе бидеш свој и автентичен. Англискиот и другите империјалистички јазици се веќе застарена работа, многу се досадни и невозбудливи.
Иако живеевте десетина години во Австралија, каде што ја оформивте и групата „Кисмет“, се вративте во Македонија, каде што се чувствувате посвој и поавтентичен?
– Мојата патека секогаш сум ја следел без многу компромиси, особено на музички план. Австралија беше прекрасно искуство, таму ми се родија и децата. Во суштина, и нема некаква голема разлика каде живееш, особено денес, во времето на интернет и глобализам. Комуникацијата е полесна, можеш да направиш цел албум со луѓе, дури без никаква комуникација, модерната технологија го дозволува тоа. А Македонија е посебна приказна, со сите свои предности и несовршеност, дефинитивно многу инспиративна земја за секој креативец.
Вашите песни често беа цензурирани, па и забранувани, а се чини тоа време не е поминато?
– Во 1980-тите години често бевме цензурирани, затоа што нашата бивша држава не се „демократизира“, поради тоа и се распадна таа прогресивна политичка држава. Модерната рок-музика беше бунт, беше секако и спој на различни луѓе, движења, религии, култури, а, за жал, многу луѓе од власта не го разбираа тоа. Тоа време дефинитивно не е поминато. На пример, новинарка од една наша национална телевизија пред десетина години ми рече: „Нема теоретски шанси да ти ја пуштам песната ‘Бело море’ во етер, таа шири национализам!“ Ова се случи во слободна и независна Македонија. Инаку, песната е посветена на мојот дедо Лазар, кој беше партизански борец во Демократската армија на Грција, за време на Граѓанската војна од 1946 до 1949 година.
Познати сте и по провокативните текстови, иконографијата на концертите и насловните страници на албумите. Дали навистина човек може да остане имун на она што се случува околу него?
– Без политичка, општествена, социјална или историска ангажираност, рок-музиката не би била она што е – бунт кон неправдата. „Мизар“ и тоа како е политички ангажиран, во зависност од времето и ситуацијата, некогаш повеќе, некогаш помалку, но во секој албум има понекоја политички ангажирана песна. Секогаш сум внимавал да има и понекоја љубовна песна, а секако и понекоја што директно ќе забоде меѓу очи. Целата епоха на модерната популарна музика, од 1960-тите години до денес (примерот на хипхопот) е полна со примери на политички ангажман. Така, секој што ти кажува „а бе, батали политика, глеј си ја музиката“, сака да има целосна контрола врз тебе, бендот, а секако и парите. „Мизар“ директно со свој сопствен ангажман учествуваше во создавањето на независна Република Македонија, така што тоа ми причинува големо задоволство и ме прави горд на еден специфичен и уникатен начин.
Верувате ли дека нештата се движат кон подобро или сме поблиску до амбисот?
– Сме гледале стотици интервјуа, сме читале стотици написи од многу паметни луѓе, кои директно, без никакво заобиколување, ни кажувале дека македонското прашање (источно прашање) е последниот нерешен европски проблем. Каталонија, Ирска, Босна, Косово, сите тие имаат локално државен внатрешен проблем, само Македонија има проблем со Грција, Албанија, Србија, Бугарија, Турција, што му дава еден поширок геополитички проблем, еден вид Либан во срцето на Европа. Не можам никако да разберам како нашите политички партии и лидери нѐ оставија така неподготвени, оставени на рамно поле (подготвени за отстрел) по распадот на Југославија, која ни беше еден вид заштитен чадор од 1945 до 1991 година. Таа агонија трае, еве, веќе 30 години и завршува со паролата „Македонија без Македонци“, сосема спротивно од илинденските и асномските небесни достигнувања на еден мал но многу паметен и жилав народ. Секако дека тоа нема шанси да успее, и покрај моменталниот политички хаос во кој се наоѓа Македонија. Моментално имаме хаотични социјални мрежи, каде што од стотици ботови и политички полтрони речиси е невозможно да развиеш нормална политичка дебата. Имаме промашен Преспански договор, промашен Бугарски договор, промашена Тиранска платформа, разни „заеднички Македонии“, разни „шарени селски задруги“, разни „кондом селски буни“… Сѐ има, ама слободна и демократска Македонија е една голема утопија.
