Кон „На грбот на неповратот“, нова книга на писателот Владо Јаневски
Рецензија
Поетската книга „На грбот на неповратот“ на писателот Владо Јаневски е еден вид животно патување. Во освртот на Виолета Танчева-Златева, македонска поетеса, раскажувачка и лекторка, показателни за тоа патување се насловите на циклусите во книгата, кои се своевидни патни станици.
Првиот циклус, „Јајцето го кршам одвнатре“, зборува за нуклеусот на животот, за малото место во кое се минуваат првите години од животот. Вториот циклус, „Додека се гледам во скршено огледало“, ни потврдува дека, каде и да одиме, не можеме да побегнеме од себе. Сето она што го носиме запишано во себе, сите радости и таги, сите добивки и загуби во животот, сите спомени – сето тоа сега нѐ гледа од другата страна на огледалото, ни се одразува во сегашниот живот како растреперени, прекршени слики. Во третиот циклус, „Изгубен во пејзаж наречен загрижено лице“, ги следиме личната потрага и преоткривањето на своето место во светот, свесни за сите погрешно направени работи што ни го браздат лицето со брчки. „Остатокот на денот“ (четвртиот циклус), односно остатокот на животот е обоен со самотија и со преиспитување, па често во осаменоста знаеме да разговараме и со својата сенка сѐ уште прашувајќи се за смислата на животот. Тоа е време кога веќе сме на јасно со својата минливост, кога сме свесни дека не можеме да го избегнеме судниот час замислувајќи си дека наместо на оној, можеме да заминеме во кој и да е друг свет што ќе го посакаме само ако ги затвориме очите и ги ставиме рацете под глава. Прелистувајќи ги старите албуми пред себе или во себе и свесни сме дека сѐ повеќе заличуваме на своите родители. Петтиот циклус, „Далечината ме прелажа“, го продолжува соочувањето со дотогашниот живот, проширувајќи го со преиспитување на донесените одлуки, за дел од кои можеби и се каеме. На мигови нѐ фаќа паника, сакаме да фрлиме сѐ од себе, да се ослободиме од сите работи, зашто ништо веќе не ни е потребно, сѐ што сакаме е само уште еднаш да ја доживееме пролетта, која во родното место е најубава. Во таа зрела, или одмината возраст, сѐ повеќе им се навраќаме на првите години од животот. На деновите кога сме тргнале „голи и боси“ следејќи го својот скитнички порив и сѐ повеќе приближувајќи ѝ се на смртта, која нѐ чека „како свечен костум / скроен по моја мера“, заокружувајќи го така животното патување.
Танчева-Златева навестува дека оваа поетска книга изобилува и со симболи. Јајцето (од насловот на првиот циклус) отсекогаш ги маѓепсувало сите култури во светот. Тоа не само што е симбол на животот и плодноста туку се смета и за симбол на постанокот на светот. Не случајно и овде е вклучено во насловот на првиот циклус (од книгата и од животот), кој зборува за постанокот – на поетот, на свеста за светот и на желбата за заминување. Односно за кршење, за пробивање на јајцето (својот малечок свет) одвнатре. Песните во книгата се подредени во пет циклуси, исто колку што имаме сетила или прсти на рацете. Пет во Библијата е бројот на одговорност на човекот под Божјото владеење, пет се книгите на Мојсеј, а пет се и мазните камења што Давид ги зел од реката и со кои го усмртил џинот Голијат. Книгата содржи 22 песни, колку што поглавја има и книгата Откровение во Библијата. Според еврејската традиција, Бог создал 22 елемента во текот на шесте дена од создавањето на светот. Хебрејската азбука има 22 букви, а и Таротот е составен од 22 карти. Во третата песна од книгава читаме: „Душава / Со седум пресуди / Ми е обележана / Од седум ангели / Со седум труби / За седум несреќи“. Бројот седум го симболизира целиот животен пат на човекот. Тој е еден од најважните во христијанската традиција: во седумте предвелигденски дена Спасителот бил наклеветен, обвинет, осуден и распнат. Понатаму ги имаме седумте смртни грева, седумте свети таинства, седумте радости и седумте таги на Богородица. Бог го создал светот за седум дена, па имаме седум дена во неделата, седум бои во спектарот. Кој аспект од книгата и да го разгледуваме – насловите на песните или на циклусите, значењето што ни ги пренесуваат стиховите или нивните метафори, симболите се насекаде присутни. Мачорот, огледалото, сите ликови и целата атмосфера од песната „Кисело-весело“, сето она што го гледаме и што нѐ гледа од другата страна на јавето – алудираат на светот на Алиса заталкана во земјата на чудата и во чудесниот пејзаж зад огледалото. Само што во овој случај главниот лик во книгата е самиот автор.
Илустрацијата на корицата е дело на Јаневски. Книгата е во издание на Агенцијата за иселеништво. Владо Јаневски е член на ДПМ и автор на романите: „Кој го уби Едгар Алан По“, „Смртта не е крај“, „Мртвите знаат најдобро“ (награда „Пегаз“ за најдобар роман во 2020 г.), „Чудо зад аголот“, „Под друга капа“, „Made in Jabana“; поетската збирка: „На грбот на неповратот“; збирката наградувани раскази: „Нема враќање“; книгите за деца: „Палавковците Влатко и Емче“, „Луѓето и змејовите“ (наградена бајка). Автор е и на редовниот стрип „Палавковците Влатко и Емче“ во „Колибри“, во весникот „Нова Македонија“. Се занимава и со сликарство, учествувал на ликовни колонии во Македонија. Неговите слики се дел од приватни колекции во повеќе земји во светот.
