Руски одговор: Голем број барања се прифатени, но…
- Антон Барбашин од Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР), анализирајќи ги сеопфатно мировните предлог-планови за Украина, констатира дека „и покрај сите разговори, лидерите во Кремљ веројатно се незадоволни од она што веќе беше на маса. Нацртот често е нејасен, контрадикторен и повремено апсурден. Но, сепак, тој е првиот пишан преглед на можна крајна игра и тоа го прави корисен водич за тоа што би поддржала, би толерирала или целосно би отфрлила Москва“, вели тој
„Нацрт-планот на САД за мир за ставање крај на војната на Русија против Украина задоволува многу руски барања. Сепак, Москва веројатно ќе го смета договорот за неприфатлив“, пишува Антон Барбашин од Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР).
Нешто повеќе од 24 часа откако протече планот, американскиот претседател Доналд Трамп го омекна својот рок за усогласување од страна на Украина, нарекувајќи го „неконечна понуда“.
– И покрај сите разговори, лидерите во Кремљ веројатно се незадоволни од она што веќе беше на маса. Нацртот често е нејасен, контрадикторен и повремено апсурден. Но, сепак, тој е првиот пишан преглед на можна крајна игра и тоа го прави корисен водич за тоа што би поддржала, би толерирала или целосно би отфрлила Москва – анализира Антон Барбашин од Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР).
Што му се допаѓа, а што не му се допаѓа на Кремљ
Голем број одредби директно се однесуваат на клучни барања на Русија: аспирациите на Украина за членство во НАТО. Според нацртот, Киев би морал да вметне клаузула „не НАТО“ во својот устав, додека – во зависност од тоа како се толкува несмасната формулација – НАТО би одбил да ја прифати Украина и евентуално би се воздржал од проширување на кое било друго место. Во Украина нема да бидат стационирани трупи на НАТО, а Украина би ја намалила големината на својата армија од околу еден милион на 600.000 војници.
Москва би го поддржала делот „не НАТО“. Но веројатно би барала строги, правно обврзувачки обврски – на пример, формално отфрлање на одлуката на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година дека членството на Украина е можно. Сепак, украинска армија од 600.000 војници е неприфатлива за Москва, која бараше само 80.000 војници во 2022 година. Москва можеби е подготвена да преговара за точниот број, но ова ограничување е многу под „демилитаризацијата“ на која инсистираа руските претставници уште од војната.
Во врска со долгогодишната цел на Русија за „денацификација“, нацртот ѝ дава на Москва некои реторички победи: заштитата на рускиот јазик и на Руската православна црква во Украина.
Многу попроблематично за Москва е територијалното признавање. Нацртот само дава де факто статус на Русија, замрзнува територија на линијата на контакт и создава демилитаризирана зона во преостанатиот дел од Донецката Област контролирана од Украина. Иако ова е веќе неприфатливо за Украина за кршење на нејзиниот суверенитет, тоа не би било доволно за Москва, која бара целосно правно признавање на нејзините добивки. За Москва, де факто статусот значи дека околностите би можеле да се променат и руската контрола врз овие територии би можела да биде оспорена – не утре, туку можеби години во иднина. Пактот за ненапаѓање нема да ги ублажи тие грижи. Од перспектива на Кремљ, сите негови воени придобивки веќе де факто се руски.
Безбедносните гаранции претставуваат уште еден ќор-сокак. Документот не прецизира што би добила Украина според овој договор. Русија ќе прифати само гаранции во кои има право на вето и може ефикасно да одлучи што е прекршување на мировниот договор, а што е соодветен одговор.
Парите и санкциите
Поважно за Москва е олеснувањето на санкциите. Но тука на нацртот му недостига дефинитивна рамка, налагајќи дека тие ќе бидат дискутирани и договорени поединечно и постепено. Москва сигурно ќе инсистира на солиден, обврзувачки план за олеснување на санкциите со гарантирани временски рокови што не можат еднострано да бидат ревидирани од САД или ЕУ. Сепак, Кремљ можеби тивко ќе се насмевне на отсуството на ЕУ. Планот од 28 точки не предвидува никаква улога за блокот во обликувањето на договорот и има директни команди од Америка до нејзините европски колеги. Прво, ЕУ мора да ги предаде сите замрзнати руски средства што ги поседува. Планот поддржан од САД, исто така, диктира силите на ЕУ/НАТО да бидат стационирани во Полска, бара од ЕУ да потроши 100 милијарди долари за реконструкција на Украина, наложува ЕУ да ги укине санкциите врз Русија според распоредот за кој ќе се договорат САД и Русија и очекува ЕУ да ја забрза интеграцијата на Украина во ЕУ, а наедно да не ѝ даде никаква голема улога во повоената безбедносна архитектура на Украина.
И потоа доаѓаат необичностите. На различни точки во документот има некои сосема бизарни одредби. Клаузулата во која се наведува дека „доколку Украина ненамерно испали ракета кон Москва или Санкт Петербург, безбедносните гаранции стануваат неважечки“ имплицира дека нападот на други градови би бил прифатлив, на пример. Потоа, постои целосна грешка во повикувањето за продолжување на договорот меѓу САД и Русија за нуклеарно оружје, СТАРТ-1, кој истече во 2009 година. (Сепак, Москва целосно би го поддржала продолжувањето на договорот за Новиот СТАРТ, кој истекува во февруари 2026 година). Ваквите дополнувања го прават документот да изгледа како навистина груб нацрт.
Остатокот од планот е исполнет или со секундарни теми за кои би можело да се преговара или со слогани што немаат вистинска тежина. Ова би му дало на рускиот претседател Владимир Путин многу простор да покаже „подготвеност за компромис“, со тоа што ќе се согласи со овие точки – додека критичните точки на спор би се покажале речиси невозможни за решавање: територијата, НАТО, големината на вооружените сили на Украина и олеснувањето на санкциите.
Основните барања на Москва кон Украина не се поместија ни за педа. Без разлика како е изготвен и осмислен европскиот план или кој било последователен американски нацрт, ниеден план со вклучување на САД, ЕУ и Украина нема реални шанси да биде прифатен во Кремљ, заклучува авторот.
Украински одговор: Направени значајни промени на првичниот план на САД
- За време на преговорите во неделата во Швајцарија, предводени од државниот секретар на САД, Марко Рубио, и началникот на кабинетот на Зеленски, Андриј Јермак, планот беше суштински ревидиран. Сега вклучува 19 точки
Минатата недела се појавија информации дека секретарот на американската армија, Ден Дрискол, дошол со предлог од 28 точки за прекин на војната, кој ги одразувал многуте барања на Кремљ што Украина постојано ги отфрлала. Тоа отвори многу прашања уште пред Дрискол, пријател и поранешен соученик на американскиот потпретседател Џ.Д. Венс, да му го претстави планот на Зеленски наредниот ден. Украинскиот претседател Володимир Зеленски во изјава дадена истата вечер изјави дека Украина ќе се ангажира „конструктивно, чесно и оперативно“ со точките во планот.
Американските и украинските медијатори по дводневните разговори во понеделникот излегоа со „стеснета“ мировна рамка што ги остава настрана спорните прашања, додека украинските претставници ги нагласија нивните „црвени линии“ за територијата, воениот капацитет и странските сојузи. Претседателот Зеленски потоа рече дека Украина е во „критичен момент“ и наскоро ќе ги одреди своите следни чекори. Бидејќи украинските претставници им кажаа на новинските агенции дека значителното преработување на планот го доближило планот до позицијата на Украина по неколку точки, тоа отвори прашања за тоа дали Русија ќе се согласи со кој било предлог што не се придржува до нејзините максималистички барања.
Украина во меѓувреме значително го изменила мировниот план на САД за ставање крај на конфликтот, отстранувајќи некои од максималистичките барања на Русија, изјавија извори запознаени со преговорите. Украинскиот претседател Володимир Зеленски може да се сретне со Доналд Трамп во Белата куќа подоцна неделава, посочија извори, среде низа повици меѓу Киев и Вашингтон. Украина притоа врши притисок Европа да биде вклучена во разговорите.
Оригиналниот план од 28 точки на САД и Русија беше изготвен минатиот месец од Кирил Дмитриев, специјален претставник на Владимир Путин, и претставникот на Трамп, Стив Виткоф. Во него се повикува Украина да се повлече од градовите што ги контролира во источниот регион Донбас, да ги ограничи капацитетите на својата армија и да не се приклучи на НАТО.
За време на преговорите во неделата во Швајцарија, предводени од државниот секретар на САД, Марко Рубио, и началникот на кабинетот на Зеленски, Андриј Јермак, планот беше суштински ревидиран. Сега вклучува само 19 точки. Киев и неговите европски партнери велат дека постојната линија на фронтот мора да биде почетна точка за територијални дискусии. Тие велат дека не може да има признавање на земјиште запленето од Русија воено и дека Киев треба сам да донесе одлуки за тоа дали да им се приклучи на ЕУ и НАТО – на што Кремљ сака да стави вето или да наметне дополнителни услови. Првиот заменик-министер за надворешни работи на Украина, Сергеј Кислица, изјави за „Фајненшл тајмс“ дека таквите прашања се „ставени во загради“ за Трамп и Зеленски да одлучат подоцна.
– Засега, по Женева, има помалку точки, повеќе не се 28, и многу точни елементи се вклучени во оваа рамка – изјави украинскиот претседател Зеленски во понеделникот, додавајќи дека чувствителните прашања треба да се дискутираат со Трамп.
Украинската делегација го информираше Зеленски за разговорите во понеделникот по враќањето во Киев од Женева. Тие ја опишаа најновата верзија на планот како пореална. Одделно, Зеленски разговараше со потпретседателот на САД, Џ.Д. Венс, и го повика да ги вклучи европските земји во процесот, на што Венс наводно се согласил.
