Знаменитостите на Македонија
- Туденце е пример на село каде што природното опкружување, историските слоеви и силните родови врски се испреплетуваат во една целина. Неговите месности и архитектонски карактеристики, поврзани со настани како преселбите и чифлиг-администрацијата, ја прават селската заедница богата со локални приказни и меморијални траги
Туденце е село со богата историја и јасна локална македонска идентичност, сместено во Долен Полог покрај реката Вардар. Неговата комбинација од рамничарски терен, потпланински карактер и распоред на маалата и родовите го прави пример за традиционално селско живеење на северозападниот дел од Македонија.
Туденце лежи на десниот брег на реката Вардар во јужниот дел на општината Јегуновце и се наоѓа на надморска височина од 385 метри. Селото е природно сместено меѓу планината Жеден на исток и долинскиот појас покрај Вардар на запад, што му дава мешавина од потпланинска и рамничарска клима и релјеф. Минатото зависело од бунари за пиење вода, што зборува за традиционалните начини на снабдување и адаптација кон локалните ресурси.
Атарот на Туденце е разгранет и има голем број именувани месности, кои ги рефлектираат локалната топографија, употребата на земјата и историските траги: Колоишта, Котлина, Бела Грамада, Кромач, Јабучки Врв, Рамниште, Ѓукаље, Крагујец, Рупа, Пепелиште, Китка, Средни Рид, Присој, Црквиште и многу други. Овие имиња го чуваат колективното сеќавање за поранешни населби, аграрни практики, природни карактеристики и свети места.
Селото е од збиен тип, со куќи организирани во три маала: Горно, Средно и Долно Маало. Во рамките на маалата, куќите често се групирани по родови, што укажува на јасни генеалошки и социјални структури. Родот е основна единица за организација на земјиште, помош при работа и зачувување на традицијата, што ги зацврстува заедничката поврзаност и локалниот идентитет.
Црквата „Свети Ѓорѓи Победоносец“ во тетовското село Туденце е значаен пример на ранохристијанска сакрална архитектура на македонскиот простор. Издигната на местото Бучало и датирана во втората половина на шестиот век, таа претставува една од најстарите и највредни црковни градби во регионот и најстара троконхална црква во Македонија.
Старите темели на храмот биле откриени во февруари 2004 година. Откритието започнало по визија во сон што ја имал Тихомир Крстевски, кој бил водич кон локацијата и почнал да копа, при што на длабочина од половина метар биле пронајдени ѕидовите во пределот на олтарот. Подоцна локалното население во соработка со Музејот на тетовскиот крај го расчистило и систематски го истражувало наоѓалиштето, по што археолошките сознанија ги потврдиле раните датумски ознаки од шести век.
Храмот е троконхална градба изградена врз старите темели што ја дефинираат нејзината историска автентичност. Во структурата се видливи два влеза каде што големиот главен влез се наоѓа на западната страна, а помалиот влез е на јужната страна. На северната страна од објектот е откриена крстилница и во просторот на олтарот била пронајдена мермерна пластика што укажува на богатството и ритуалниот карактер на оригиналниот храм.
Историјата на Туденце сведочи за преселби, исчезнати села и континуитет на локалниот живот. Североисточно од денешното село се наоѓале старо село и црква посветена на Света Петка, чија разурнатост довела до преселба и основање на новото населено место каде што е подигната нова црква со истиот патронат. Во отоманските регистри од првата половина на 17 век селото е евидентирано со 32 домаќинства, што ја потврдува негова присутност во регионалната демографија. На почетокот на 19 век тука постоел чифлиг на Куртиш-ага од Тетово, чија економска активност влијаела на распоредот на родовите и земјиштето, како и на населувањето на определени семејства.
Туденце ја одразува типичната мешавина на аграрни практики и религиозни обележја. Присуството на цркви, остатоци од претходни населби и именуваните месности потврдуваат долг временски континуитет и локални мемории. Социјалните промени низ времето, вклучително и обиди за насилно населување и миграции, се дел од динамиката што ги обликува опстојувањето и карактерот на селото. Д.Ст.
