Упадот на дронови над Полска го актуализира прашањето за брзината и ефикасноста на реакцијата на воздушната одбрана на Северноатлантската алијанса
Според германскиот дневен весник „Ди велт“, кој имаше увид во првичните извештаи од истрагата, салвата со беспилотни летала што влезе во Полска се состоеше од речиси 25 дрона, од кои некои се движеа директно кон една од главните бази за помош на НАТО што доставуваат помош во Украина. Пронајдените остатоци не содржеле експлозиви, но, според експертите, се смета дека дроновите биле наменети за тестирање на брзината и способностите за одговор на сојузниците. Досега одбраната земја-воздух на европските членки на НАТО беше организирана во три слоја, со можности за откривање, идентификација и пресретнување приспособени на различни видови закани, но би можеле да бидат воведени дополнителни мерки по инцидентот во Полска
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
Нарушувањето на полскиот воздушен простор од страна на дронови минатата недела откри некои новитети за врвот на НАТО, поврзани со способностите за ефикасна борба против беспилотни летала. Дали реакцијата била соодветна (доволно брза или доволно симетрична), тоа наскоро ќе го покаже анализата на НАТО, доколку излезе во јавноста.
Но некои западни медиуми веќе се обидоа да сумираат неколку познати факти. Имено, според нив, „мобилизацијата на значајни воздушни средства – вклучувајќи авиони ловци, радарски авиони АВАКС и летачки танкери за да се спротивстави на салва дронови – ја разоткри очигледната несоодветност на сојузничките капацитети во услови на ваков ризик“.
За издвојување е и дека Советот за безбедност (СБ) на Обединетите нации (ООН) на дневниот ред ја стави расправата за првиот инцидент од ваков вид од почетокот на војната во Украина.
Понатамошните мерки зависат од анализите на НАТО
Одлуката на францускиот претседател Емануел Макрон од четвртокот вечер да испрати три ловци „рафал“ во Полска веројатно нема да ја промени ситуацијата, ниту пак обезбедувањето три хеликоптери и нови противвоздушни батерии „патриот“ од страна на Чешка и Холандија.
– За една ноќ беа потрошени милиони евра за ракети за соборување беспилотни летала, кои чинеа по 100.000 евра. Колку долго може да трае тоа – прашува експерт за воздухопловни прашања во париски „Ле монд“.
За подобро откривање други можни салви од беспилотни летала, Варшава воведе ограничувања во својот воздушен сообраќај во четвртокот. Овие мерки, кои се во сила до 9 декември, се насочени кон мали авиони и хеликоптери што летаат на ниски височини, како што често се случува со беспилотните летала. Понатамошни одлуки би можеле да се донесат во наредните денови, во уште потензичен контекст, бидејќи во петокот во Белорусија почнаа големите руско-белоруски воени вежби, наречени „Запад-2025“.
Воведувањето мерки делумно зависи од резултатите од истрагата што ја започна генералниот секретар на НАТО, Марк Руте. Според германскиот дневен весник „Ди велт“, кој имаше увид во првичните извештаи од истрагата, салвата со беспилотни летала што влезе во Полска се состоеше од речиси 25 дрона, од кои некои се движеа директно кон една од главните бази за помош на НАТО што доставуваат помош во Украина. Пронајдените остатоци не содржеле експлозиви, но, според експертите, се смета дека дроновите биле наменети за тестирање на брзината и способностите за одговор на сојузниците. Според достапните информации, на 4 септември сојузниците веќе силно се двоумеле да уништат две беспилотни летала што влегоа во полскиот воздушен простор, но потоа се вратија во Украина. Беа изнесени сомнежи дека дроновите се руски, што официјална Москва го негира.
Користење иновативни решенија распоредени во Украина
Досега одбраната земја-воздух на европските членки на НАТО отсекогаш беше организирана во три слоја, со можности за откривање, идентификација и пресретнување приспособени на различни видови закани. Против балистичките ракети со долг дострел, европската одбрана се потпира првенствено на американскиот противракетен одбранбен систем „Егис ашор“, кој вклучува две локации во Романија и Полска.
Одбраната земја-воздух со среден и долг дострел во голема мера се заснова на реномираните системи „патриот“, кои ги имаат повеќе земји, или нивниот еквивалент развиен од Франција и Италија: противвоздушните ракети САМП/Т. Конечно, други земји ги користат „насамс“, развиени од Норвежаните и Американците: тие се користат за заштита на градот Вашингтон.
За пресретнување воздушни цели на краток дострел – неколку километри – западниот арсенал е релативно обемен, со цела низа лесни системи земја-воздух што можат да се монтираат на рамо, да се позиционираат на земја или да се монтираат на возила. Но, тие во моментов не претставуваат водоотпорен одбранбен „меур“ по сите граници на НАТО. Иако Германија започна голема иницијатива наречена „Скајшилд“ на крајот на 2022 година, насочена кон заедничко стекнување на овој вид многу скапа опрема, тие се првенствено дизајнирани за ракетна одбрана – другата закана што ескалира од почетокот на војната во Украина, а не за пресретнување салви од беспилотни летала.
Иако постојат системи против беспилотни летала за заштита на инфраструктурата со големина на воена база, стадион, како за време на Летните олимписки игри во 2024 година во Париз – или група војници, преку целата граница, сојузниците сега се принудени да се потпираат на своите борбени авиони со ракети монтирани на бродови, како што беше случајот во Полска.
– Од крајот на Студената војна, целта на сојузниците отсекогаш била да пресретнат проектили пред да стигнат до нивната територија, што објаснува зошто долго време инвестирале малку во одбраната земја-воздух – истакнува еден експерт.
Притиснати од итноста, западните воени команданти затоа може да бидат во искушение да прибегнат кон поконвенционални иновативни решенија што моментално се распоредени во Украина. Наречени „Небесна тврдина“ или „Звук“, тие се потпираат на распоредување илјадници „акустични сензори“ на огромни области на територија, особено на западот од земјата, способни да го детектираат шумот што го емитуваат беспилотните летала. Тие работат на столбови високи помалку од два метри, на чиј врв е поставен сензор што ги испраќа податоците до централизиран систем. Тоа, пак, ги алармира единиците на земја.
Комбинирање нови и традиционални средства
Единечната цена на овие антени не надминува неколку стотици долари, според бројките што ги дадоа Украинците. Целата мрежа би чинела едвај повеќе од една ракета „патриот“ (3,4 милиони евра за најновата верзија). Системот е одобрен од Американците, кои веќе го тестираа во воздухопловната база Рамштајн во Германија. Останува да се види дали сојузниците би биле подготвени, како Украинците, да распоредат војници опремени со големи митралези монтирани на камиони за лов на беспилотни летала. Ова решение неодамна беше тестирано и на големо во Естонија од страна на НАТО.
– Околу 600 акустични сензори беа купени од Украина. Оттогаш, четири од 32-те сојузнички земји изразија интерес и се во дискусии – објасни францускиот адмирал Пјер Вандиер за „Ле монд“, шеф на командата одговорна за прашања поврзани со иновациите во рамките на Алијансата, особено интеграцијата на технолошкиот развој тестиран од Украинците.
Во областа на пресретнувачите на беспилотни летала, НАТО идентификуваше и неколку комерцијално достапни системи.
– Сепак, нема магично решение – предупредува адмиралот, кој верува дека ефикасноста ќе дојде од комбинацијата на нови и традиционални средства, како што се авионите, и големината на финансискиот пакет што им е доделен.
Во тој контекст, сојузниците можеби ќе мора да се договорат за нови правила на ангажман, што е тежок процес што бара одобрение од високото раководство на Алијансата.
Соочени со итноста на ситуацијата, сепак финансирањето за почетно решение беше одобрено во вторникот од Европската комисија. Овој систем, наречен „Ѕид од беспилотни летала“, се состои од претходно позиционирање на неколку десетици беспилотни летала на ранливо место (воена база, фабрика итн.) и нивно истовремено лансирање во случај на откривање заканувачки уред.
– Авионите потоа формираат еден вид бариера околу местото, се позиционираат на патот на беспилотното летало и, едноставно со контакт, се во можност да го уништат – продолжува адмиралот што ги водеше тестовите на оваа тема.
Литванија стана првата европска земја што во јули објави дека ќе распореди „Небесна тврдина“ во 2026 година. Литванското министерство за внатрешни работи исто така објави, по упадот со беспилотни летала во Полска, дека Литванците сега ќе бидат предупредени за секој опасен објект што влегува во нивниот воздушен простор, и преку известувања на мобилни телефони и преку сирени. Во јули два дрона „гербер“ полетаа на небото над Вилнус од Белорусија. Едниот од нив носеше два килограми експлозив.
