Маракуја, гуава, питаја или кивано – климатските промени ги охрабрија албанските земјоделци да почнат да одгледуваат егзотично овошје, кое имаат намера да го продадат или веќе го продаваат на европскиот пазар. Малата фарма на искусниот агроном Иракли Шкоза, сместена во близината на морето во централниот дел на Албанија, е еден вид рајска градина што напредува на јадранското сонце. Со оглед на температурите на воздухот, кои се зголемуваат секоја година, во 2019 година Шкоза добил идеја за диверзификација – проширување на економската активност на поголем број производи или услуги, проширување на асортиманот и продажбата на производи, во време кога другите негови врсници одамна би се пензионирале, пишува хрватски „Т портал“.
Овој храбар 75-годишник прво донесе семе од егзотични растенија од Африка и Америка и ги засади на својата парцела од два хектара. Многу брзо сите тие се приспособија многу добро на топлата локална клима. Треба да се напомене дека регионот Дивјака, сместен помеѓу малку ридесто земјоделско земјиште и морето, некогаш беше житница на Албанија, а земјоделците денес таму одгледуваат зеленчук и лубеници за локалниот пазар и за извоз.
Егзотичните овошја бараат помалку вода
Но растечките температури и недостигот од доволен број работници го зедоа својот данок и на фармите. Таа мала балканска нација со 2,7 милиони жители изгуби 400.000 работоспособни луѓе само за десет години. Шкоза истакнува дека „егзотичните овошја бараат помалку вода и помалку работа за одржување, што ги намалува трошоците за производство“. А типичната медитеранска клима на Албанија, која се карактеризира со топли и суви лета и благи зими, се промени поради глобалното затоплување.
Се предвидува дека просечните температури во Западен Балкан до крајот на векот ќе се зголемат помеѓу 3,5 и 8,8 Целзиусови степени, а податоците се базираат на студија од 2022 година – под претпоставка дека ќе продолжат умерените до високи емисии на стакленички гасови.
Топлотните бранови „веројатно ќе ги оштетат приносите на земјоделските култури, особено во Албанија, каде што просечните температури се највисоки во лето“, велат истражувачите Даниел Милер и Макс Хофман од институтот „Лајбниц“ за развој на земјоделството во економиите во транзиција. Во текот на 2020 година земјоделството, шумарството и рибарството учествуваа со 19 проценти во бруто-домашниот производ на Албанија.
Албанските земјоделци мора да почнат да произведуваат многу повеќе егзотично овошје за да профитираат од нивната поволна клима, според еден витален агроном. Ова овошје е многу барано на европскиот пазар, но сите знаеме дека доаѓа оддалеку – од Латинска Америка, Југоисточна Азија, Нов Зеланд или Австралија, а транспортот до европските земји има своја финансиска цена, но и друга што треба да се плати, а тоа е свежината на производот.
Богата жетва
– Папаите што се нудат на европските пазари се берат на други континенти додека сè уште се зелени, а потоа пристигнуваат во Европа, каде што вештачки зреат – истакнува Васил Николовски, раководител на производство од Македонија, кој работи во Дивјака веќе неколку години.
Тој вели дека сите наведени овошја можат да зреат на дрвјата овде. Албанија има доволен капацитет да ги задоволи барањата на европскиот пазар, а со извоз на егзотични овошја, би можела да постигне промет од 100 до 200 милиони евра годишно.
Шкоза веќе извезува папаја, маракуја и пепино од Латинска Америка на европските пазари. Заедно со други земјоделци од регионот Дивјака, тој неодамна испрати 30 тони кивано на хрватскиот пазар.
Земјоделецот Лулзим Булари го следеше примерот на Шкоза и почна да одгледува киви 55 километри западно, во близината на Елбасан. Неодамна Булари почна да одгледува смокви од Северна Африка, кои се многу отпорни на благи зими, на околу 15 хектари.
