Фото: ЕПА

За да може Пакистан да се спротивстави на безбедносните и економските предизвици, императив е да се ограничи војската во рамките на нејзината уставна улога, да се спречи неоправданото мешање во политиката и да се решат случаите кога институционалните интереси на војската ги надминуваат пошироките национални интереси

Пакистан, петтата најнаселена земја во светот и нација со нуклеарно оружје, се бори со комплексни предизвици: безбедносни предизвици на нејзините граници, економски тензии и внатрешна политичка нестабилност. Во областа на безбедноста, нацијата се соочува со повеќеслојни закани, вклучувајќи ги и прекуграничните напади од Иран на нејзината западна граница, тероризмот што потекнува од Авганистан и стратегиските грижи што ги предизвикува нејзиниот вечен противник Индија по должината нејзината источна граница. Економски, Пакистан се соочува со зголемена инфлација, постојан недостиг од електрична енергија, опаѓање на извозот и дознаките од странство и намален прилив на странски директни инвестиции. На политички план, изборите се одржаа на 8 февруари, а постои сериозна загриженост за правичноста на овие избори поради несоодветното мешање на моќната војска во политичкиот процес.
Пакистан ги прекина дипломатските односи со Иран по ракетниот и беспилотниот напад на Техеран во неговите граници. Иран тврди дека нападот бил насочен кон милитантната група Џаиш ал адл (Армија на правдата), која Иран ја обвинува за организирање терористички напади на нејзината територија. Групата ја презеде одговорноста за нападот врз иранската полициска станица во декември, во кој загинаа единаесет ирански безбедносни лица. Пакистан остро го осуди она што го оцени како „еклатантно прекршување“ на неговиот суверенитет од страна на Иран и одговори со воени контранапади во Иран. И покрај посетата на иранскиот министер за надворешни работи Амир Абдолахиан на Пакистан на 29 јануари, постои загриженост во врска со потенцијалната ескалација поради присуството на терористички групи.
Во случајот со Авганистан, упорните јавни предупредувања на Пакистан до талибанците во врска со последиците од прекуграничните напади на Пакистан (ТТП) на Техрик-и-Талибан се чини дека дадоа минимално влијание. По преземањето на власта од страна на талибанците во август 2021 година, Исламабад очекуваше дека овој развој ќе ја зајакне безбедноста по должината на неговата западна граница. Сепак, тие очекувања не се реализираа. Наместо тоа, имаше забележлива ескалација на граничните тензии, заедно со порастот на терористичките напади насочени конкретно на пакистанските безбедносни сили.
Односите меѓу Индија и Пакистан се напнати од 2019 година, по укинувањето на членот 370, кој го означи крајот на специјалниот статус за спорната територија Кашмир. Како одговор, Пакистан ги намали своите дипломатски односи и ја запре трговијата со Индија. Во моментов двете нации се соочуваат со значителни пречки за започнување преговори. Индија тврди дека разговорите не се остварливи додека Пакистан не ја прекине својата политика на прекуграничен тероризам против Индија. Од друга страна, Пакистан тврди дека разговорите не можат да продолжат додека Индија не го врати специјалниот статус на Кашмир според членот 370. Тоа значи дека односите меѓу двете земји ќе продолжат да бидат напнати во скора иднина.
Економските предизвици во Пакистан се влошени од низа фактори, вклучувајќи зголемена инфлација, зголемени цени на енергијата, постојан недостиг од електрична енергија, зголемени нивоа на сиромаштија, слаби стапки на раст, намален извоз, намалени дознаки и пад на странските директни инвестиции. Ситуацијата дополнително се влошува со обврската за отплата на долговите и зголемената сметка за увоз, што доведе до пад на пакистанските девизни резерви на 3 милијарди долари минатата година – недоволно дури и за покривање на увозот во вредност од еден месец.

Во рамките на иницијативата Појас и пат, Кина инвестира над 60 милијарди долари во кинеско-пакистанскиот економски коридор (CPEC), кој беше инициран во 2015 година. Овој коридор го поврзува пакистанското пристаниште Гвадар во Арапско Море со северозападниот кинески регион Ксинџијанг преку широка мрежа на автопатишта, железници и цевководи. Амбициозниот проект, признаен како најголемата кинеска инвестиција во странство, се очекуваше да одигра клучна улога во ревитализацијата на пакистанската економија. Сепак, аналитичарите изразија загриженост во врска со капацитетот на проектот да генерира соодветен приход за отплата на значителните заеми добиени од Кина. Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) го проценува долгот на Пакистан кон Кина на приближно 30 милијарди долари, што отвора прашања за одржливоста и долгорочните импликации на овие финансиски аранжмани.
Предноста на општите избори во Пакистан, закажани за 8 февруари, беше обележана со значителна загриженост поради предизборно местење и манипулација со изборниот процес, како што беше истакнато од Комисијата за човекови права на Пакистан (HRCP). Постојаното мешање на војската во политиката, очигледно во текот на шест децении, одразува шема каде што таа се обидува да ја задржи доминацијата, ограничувајќи ги политичките овластувања на избраните лидери, кои можат да ги оспорат нејзините воспоставени интереси. Така, влијанието на војската стана одлучувачки фактор во обликувањето на прашањата за управувањето и безбедноста. Тоа мешање доведе до оркестрирано отстранување на водачите, прво Наваз Шариф, а потоа Имран Кан, и предизвика загриженост за интегритетот на демократските процеси во Пакистан.

Наваз Шариф ја презеде власта во 2013 година и се трудеше да постави независен курс во надворешната и безбедносната политика, обидувајќи се да се ослободи од военото влијание. Сепак, неговиот стремеж за автономија наиде на неодобрување, истакнувајќи ги силната контрола на војската врз процесите на донесување одлуки и нејзината неподготвеност да им даде на политичарите слобода да обликуваат политики што отстапуваат од воспоставените воени интереси. Упорното застапување на Наваз Шариф за затоплување на врските со Индија стана чувствителна работа, земајќи ја предвид зависноста на пакистанската армија од одржување на тензиите со Њу Делхи како образложение за домашна доминација. Наваз Шариф беше отстранет од власт, а армијата го донесе Имран Кан на премиерската функција во 2018 година.
Откако Имран Кан ја презеде власта, се појавија несогласувања меѓу него и војската, што на крајот резултираше со негова смена преку гласање недоверба во април 2022 година. По неговото соборување, Имран Кан отворено изрази критики против војската за оркестрирање на неговото отстранување. Како одговор, армијата спроведе низа мерки за да обезбеди неподобност на Имран Кан да учествува на претстојните избори.
Значајната акција против Имран Кан и неговата политичка партија, Пакистан Техрик-е-Инсааф (ПТИ), ја најави изборната година. Апсењето на Имран Кан, неговото осудување во повеќе случаи и засилените тактики на притисок да се принудат членовите на партијата да пребегаат и да им се приклучат на опозициските партии даваат слика на заеднички напори да се задуши политичкото влијание на ПТИ. Понатамошно влошување на ситуацијата е отфрлањето на документите за номинација за Имран Кан и неколку члена на ПТИ, што практично им забранува да се натпреваруваат на изборите. Дополнително, негирањето на изборниот симбол на ПТИ, палката за крикет, додава уште еден слој на предизвиците со кои се соочува партијата во изборната трка.
Интервенцијата на војската во расчистувањето на правните пречки за Наваз Шариф да учествува на изборите, позиционирајќи го како фаворизиран кандидат, ги илустрира длабоките и хегемонистички интереси на армијата. Оваа подготвеност да се трансформира вчерашниот противник во денешен сојузник ја нагризува довербата на јавноста во политичкиот процес и институциите. Ваквите активности придонесуваат за политичка нестабилност, ги влошуваат безбедносните предизвици и ги попречуваат економските перформанси.
За да се спротивстави на безбедносните и економските предизвици, за Пакистан е императив да се ограничи војската во рамките на нејзината уставна улога, да се спречи неоправданото политичко мешање и да се решат случаите кога нејзините институционални интереси ги надминуваат пошироките национални интереси. Потребата од политичко опкружување што им дава приоритет на стабилноста, демократските принципи и благосостојбата на нацијата е клучна за иднината на Пакистан.